Postawy ostrożnościowe gospodarstw domowych w podejmowaniu decyzji finansowych

• Autorzy: Janina Kotlińska , Zdzisław Adam Błasiak , Jarosław Kuśpit , Grzegorz Kotliński

Warianty tytułu

Households' Precautionary Attitudes in Financial Decision-making

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem opracowania jest zdiagnozowanie postaw ostrożnościowych gospodarstw domowych w podejmowaniu decyzji finansowych. Jako wyznaczniki postawy ostrożnościowej przyjęto: gromadzenie oszczędności, podejście do zaciągania zobowiązań, angażowanie środków w inwestycje finansowe i planowanie finansowe. Oddziałujące na nie zmienne mają charakter sytuacyjny i osobowościowy. W opracowaniu wykazano, że na wyznaczniki postawy ostrożnościowej gospodarstw domowych istotny wpływ mają: liczba dzieci, lokalizacja gospodarstw domowych oraz preferowany model i sposób podejmowania decyzji finansowych. U badanych podmiotów dominowała postawa ostrożnościowa. Ponadto ustalono, że: transfery publiczne istotnie wpływają na postawę ostrożnościową gospodarstw domowych; istnieją zależności (o różnej sile) między poziomem ich oszczędności a sposobem zaciągania zobowiązań oraz między dopuszczalnością zaciągania nowych zobowiązań a dochodami per capita; badane podmioty zaciągają zobowiązania w sposób przemyślany, niezależnie od dotychczasowych doświadczeń w tym zakresie. Przedstawiona w artykule koncepcja badań i wykonany pilotaż poszerzają wiedzę na temat badanej problematyki, a przy tym mogą stanowić przyczynek do dalszych, pogłębionych analiz. (abstrakt oryginalny)

EN

The subject matter of the article is part of an area of interdisciplinary research (microeconomic, financial, sociological and psychological), devoted to changes in household behaviour. In economic research, the household is usually considered in the context of transactional decisions. It seems wrong to abstract from the social context of their functioning. Attempts at comprehensive modelling of household behaviour require interdisciplinary analyses, bringing an understanding of the social complexity of group decision-making processes. The priority of households should be to shape precautionary attitudes that limit the risks arising from the dynamic development of the New Economy and turbulence in the external environment. Studies of households to date do not take into account household diversity, resulting from changing family models, decision-making axiology of the family, decision-making axiology or experiences, which influence the behaviour of households, assuming their potential for experience application and learning. The novelty of the study is the systematisation of the determinants of the precautionary attitude of households and the variables influencing them, as well as - despite the pilot nature of the study - the observation of regularities and diagnosis of the existence of interdependencies. (short original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarstwa domowe; Zachowania konsumenta; Budżet gospodarstwa domowego; Podejmowanie decyzji finansowych

EN

Households; Consumer behaviour; Budgets of households; Decision making of finance

• Czasopismo: Bank i Kredyt
• Rocznik: 2024
• Numer: nr 1
• Strony: 75--97

Twórcy

autor

Janina Kotlińska

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

autor

Zdzisław Adam Błasiak

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

autor

Jarosław Kuśpit

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Polska

autor

Grzegorz Kotliński

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Ajzen I. (1991), The theory of planned behavior, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179-211.
• Ajzen I. (2005), Attitudes, Personality and Behaviour, Open University Press.
• Aronson A., Aronson J. (2020), Człowiek istota społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Aronson E., Wilson T.D, Akert R.M. (1997), Psychologia społeczna. Serce i umysł, Zysk i S-ka.
• Banaji M., Heiphetz L. (2010), Attitudes, w: S.T. Fiske, D.T. Gilbert, G. Lindzey (red.), Handbook of Social Psychology, John Wiley & Sons.
• Bohner G., Wänke M. (2004), Postawy i zmiana postaw, Gdańskie Towarzystwo Psychologiczne.
• Bolibok P. (2022), Zadłużenie gospodarstw domowych w czasie pandemii covid-19 - perspektywa międzynarodowa, w: K. Waliszewski (red.), Finanse osobiste, Wydawnictwo PAN.
• Chomątowska B., Gruszka D., Lis D., Pieczek U. (2017), Jakoś to będzie. Szczęście po polsku, Wydawnictwo Znak.
• Cochran W.G. (1954), Some methods for strengthening the common χ2 tests, Biometrics, 10(4), 417-451.
• Faghih N., Forouharfar A. (2022), Socioeconomic Dynamics of the COVID-19 Crisis. Global, Regional, and Local Perspectives, Springer.
• Flejterski S. (2022), Odporność finansowa senioralnych gospodarstw domowych w erze radykalnej niepewności, w: K. Waliszewski (red.), Finanse osobiste, Wydawnictwo PAN.
• Grejcz K., Żółkiewski Z. (2017), Household wealth in Poland: the results of a new survey of household finance, Bank i Kredyt, 48(3), 295-326.
• Janowska A.A., Skrzek-Lubasińska M. (2019), Kompetencje przyszłości w warunkach ekspansji gospodarki 4.0, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 379, 57-71.
• Kahneman D., Tversky A. (1979), Prospect theory: an analysis of decision under risk, Econometrica, 47, 263-291.
• Kaplan R.D. (2023), The Tragic Mind: Fear, Fate, and the Burden of Power, Yale University Press.
• Katz D. (1960), The functional approach to the study of attitudes, Public Opinion Quarterly, 24, 163-204.
• Kiesler Ch.A., Collins B.E., Miller N. (1969), Attitude Change. A critical analysis of theoretical approaches, John Wiley & Sons Inc.
• Kłopocka A. (2018), Skłonność gospodarstw domowych do oszczędzania a wiedza finansowa, Bank i Kredyt, 49(5), 461-492.
• Kłopocka A. (2022), Gospodarstwa domowe jako uczestnicy rynku usług finansowych, w: K. Waliszewski (red.), Finanse osobiste, Wydawnictwo PAN.
• Kochaniak K. (2017), Determinanty kształtowania się poziomu depozytów oszczędnościowych gospodarstw domowych w krajach strefy euro, Bezpieczny Bank, 3(68), 127-154.
• Kośny M. (2013), Determinanty bezpieczeństwa ekonomicznego rodzin, Monografie i Opracowania Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 233, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
• Kotlińska J., Błasiak Z.A., Kotliński G., Kuśpit J. (2023), The household as learning organization, Polityka Społeczna, 19 (1 eng), 29-36, DOI: 10.5604/01.3001.0054.1439, https://journals.indexcopernicus.com/search/article?articleId=3780312.
• Kwiecień A. (2014), Kapitał ludzki jako czynnik rozwoju nowej gospodarki, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Ekonomiczne Problemy Usług, 112, 121-128.
• Lupton D., Willis K., red. (2021), The COVID-19 crisis: social perspectives, Routledge.
• Marody M. (1976), Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Mądrzycki T. (1977), Psychologiczne prawidłowości kształtowania się postaw, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
• Mearsheimer J. (2018), The Great Delusion: Liberal Dreams and International Realities, Yale University Press.
• Nowak S. (1973), Pojęcie postawy w teoriach i stosowanych badaniach społecznych, w: S. Nowak, Teorie postaw, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Ossowska J. (2010), Postawy człowieka a jego zachowanie (cz. I). Postawy jawne, Pieniądze i Więź, 13(4), 178-190.
• Piotrowska M. (2017a), Wpływ wykształcenia na bezpieczeństwo ekonomiczne gospodarstw domowych, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 51(3), 9-26.
• Piotrowska M. (2017b), The impact of consumer behavior on financial security of households in Poland, Contaduría y Administración, 62, 461-504.
• Piotrowska M., Kośny M. (2013), Economic security of households and their savings and credits, NBP Working Papers, 146, Narodowy Bank Polski.
• Piotrowska M., Kośny M. (2018), Household economic security across cohorts, 21st International Scientific Conference AMSE Applications of Mathematics and Statistics in Economics 2018, Kutná Hora, Czech Republic, 29 August - 2 September 2018.
• Roubini N., Mihm S. (2010), Crisis Economics: A Crash Course in the Future of Finance, The Penguin Press.
• Rytelewska G., Kłopocka A. (2010), Wpływ czynników demograficznych na poziom i strukturę oszczędności gospodarstw domowych w Polsce, Bank i Kredyt, 41(1), 57-80.
• Simon H.A. (1986), Rationality in psychology and economics, Journal of Business, 59(4), 209-224.
• Smith M.B., Bruner J.S., White R.W. (1956), Opinions and Personality, John Wiley and Sons.
• Soborski W. (1981), Klasyfikacja postaw jako kategorii psychologicznej, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny, 75, Prace Pedagogiczne 3, 29-37.
• Steczkowski J., Zeliaś A. (1997), Metody statystyczne w badaniach zjawisk jakościowych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie.
• Szacki J. (2002), Historia myśli socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wach K. (2010), Od człowieka racjonalnego do emocjonalnego. Zmiana paradygmatu nauk ekonomicznych, Horyzonty Wychowania, 9(17), 95-105.
• Wojciszke B. (2004), Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Zimbardo G.P., Leippe M.R. (1991), Psychologia zmiany postaw i wpływu społecznego, Zysk i S-ka.