Podobieństwo fizyczne a dobór dawcy w procedurach medycznie wspomaganej prokreacji

• Autorzy: Rafał Łukasiewicz

Warianty tytułu

Physical Resemblance and Donor-Matching in Medically Assisted Reproduction

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ustawa o leczeniu niepłodności umożliwia biorcom (małżeństwom, parom odmiennej płci) dostęp do dawstwa heterologicznego. Dopasowanie dawcy jest dokonywane przez lekarza, który jest zobowiązany ustalić podobieństwo fenotypowe między dawcą (dawcami) komórek rozrodczych (zarodków) a biorcami. Zgodnie z prawem polskim brane są pod uwagę następujące dane fenotypowe: wzrost, waga, kolor oczu, kolor włosów, struktura włosa (proste, kręcone, falowane), budowa ciała, rasa, pochodzenie etniczne. Celem niniejszego artykułu jest określenie możliwości zastosowania innych metod doboru wykorzystywanych do zapewnienia wyższego poziomu podobieństwa fizycznego między dawcą (dawcami) a biorcą (biorcami), które są stosowane w innych systemach prawnych, takie jak porównanie zdjęć lub zastosowanie nowoczesnych technologii opartych na rozpoznawaniu twarzy. Jest to uzasadnione tym, że polscy pacjenci mogą uczestniczyć w programach dawstwa za granicą (gdzie proces doboru dawcy różni się od polskich regulacji) i komórki rozrodcze mogą być wysyłane z międzynarodowych banków komórek rozrodczych i dostarczane do polskich klinik. Badania przeprowadzono, wykorzystując analizę komparatystyczną prawa i praktyk w Polsce oraz za granicą. Autor dochodzi do konkluzji, że obecne regulacje są niewystarczające, i formułuje propozycje nowelizacji prawa polskiego w kierunku zastosowania zdjęć i technologii rozpoznawania twarzy w procesie doboru dawcy. (abstrakt oryginalny)

EN

The Polish Infertility Treatment Act enables recipients (married couples and different-sex couples) access to third-party reproduction. The donor-matching is done by a physician who is obliged to establish phenotypic similarity between gamete/embryo donor(s) and recipient(s). According to Polish law, the following phenotypic characteristics are taken into consideration in the process of donor selection: height, weight, eye colour, hair colour, hair texture (straight, curly, wavy), body build, race, and ethnicity. The article aims to examine the possibility of applying other methods of matching used to ensure a higher level of physical resemblance between donor(s) and recipient(s), which are applied in other jurisdictions, such as the comparison of photos and/or using modern technologies based on facial recognition, given the fact that Polish patients may participate in donation programs abroad (where the process of donor-matching differs from the Polish regulations), and gametes may be shipped from international gamete banks and delivered to the Polish clinics. The article uses a comparative analysis of regulations and practices in Poland and selected countries. The study concludes that the current regulations are insufficient, and formulates some proposals for amending Polish law to allow the use of photos and facial recognition in donor-matching. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prokreacja; Płodność; Usługi medyczne; Prawo ochrony zdrowia

EN

Procreation; Fertility; Medical services; Health protection law

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2024
• Numer: nr 1
• Strony: 41--60

Twórcy

autor

Rafał Łukasiewicz

• Uniwersytet Rzeszowski

Bibliografia

• Allan, S. (2017). Donor conception and the search for information: From secrecy and anonymity to openness. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315568171
• Bączyk-Rozwadowska, K. (2018). Prokreacja medycznie wspomagana. Studium z dziedziny prawa. Wydawnictwo TNOiK - Dom Organizatora.
• Becker, G., Butler, A., i Nachtigall, R.D. (2005). Resemblance talk: A challenge for parents whose children were conceived with donor gametes in the US. Social Science & Medicine, 61(6), 1300-1309. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2005.01.018
• Bielawska-Batorowicz, E. (1994). Artificial insemination by donor - an investigation of recipient couples' viewpoints. Journal of Reproductive and Infant Psychology 12(2), 123-126. https://doi.org/10.1080/02646839408408875
• Boratyńska, M. (2017). Tajemnica lekarska in vitro w ustawie reprodukcyjnej - suma wszystkich strachów. Prawo i Medycyna, 69(4), 54-65. https://prawoimedycyna-archiwum.com/2019/05/01/prawo-i-medycyna-nr-69-4-2017/
• Boratyńska, M., i Różyńska, J. (2019). Medycyna wspomaganego rozrodu. W: M. Boratyńska i P. Konieczniak (red.), System prawa medycznego. Regulacja prawna czynności medycznych: Tom 2, cz. 2 (s. 344-428). C. H. Beck.
• Freeman, T., Jadva, V., Tranfield, E., i Golombok, S. (2016). Online sperm donation: A survey of the demographic characteristics, motivations, preferences and experiences of sperm donors on a connection website. Human Reproduction, 31(9), 2082-2089. https://doi.org/10.1093/humrep/dew166
• Haberko, J. (2016). Ustawa o leczeniu niepłodności. Komentarz. Wolters Kluwer Polska.
• Haberko, J. (2019). Anonimowość rodziców genetycznych a dobrostan zdrowotny dziecka. Uwagi na tle Rekomendacji 2156(2019) Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 81(4), 59-72. https://doi.org/10.14746/rpeis.2019.81.4.5
• Homanen, R. (2018). Reproducing whiteness and enacting kin in the Nordic context of transnational egg donation: Matching donors with cross-border traveller recipients in Finland. Social Science & Medicine, 203, 28-34. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.03.012
• Indekeu, A. (2015) Parent's expectations and experiences of resemblance through donor conception. New Genetics and Society, 34(4), 398-416. https://doi.org/10.1080/14636778.2015.1098525
• Isaksson, S., Sydsjö, G., Skoog Svanberg, A., i Lampic, C. (2019). Managing absence and presence of child-parent resemblance: A challenge for heterosexual couples following sperm donation. Reproductive Biomedicine & Society Online, 8, 38-46. https://doi.org/10.1016/j.rbms.2019.07.001
• Jadva, V., Casey, P., Readings, J., Blake, L., i Golombok, S. (2011). A longitudinal study of recipients' views and experiences of intra-family egg donation. Human Reproduction, 26(10), 2777-2782. https://doi.org/10.1093/humrep/der252
• Jadva, V., Freeman, T., Tranfield E., i Golombok, S. (2018). Why search for a sperm donor online? The experiences of women searching for and contacting sperm donors on the internet. Human Fertility, 21(2), 112-119. DOI: https://doi.org/10.1080/14647273.2017.1315460
• Kirkman-Brown, J., Calhaz-Jorge, C., Dancet, E.A.F., Lundin, K., Martins, M., Tilleman, K., Thorn, P., Vermeulen N., i Frith, L. (2022). Good practice recommendations for information provision for those involved in reproductive donation. Human Reproduction Open, 1, 1-26. https://doi.org/10.1093/hropen/hoac001
• Krawczak, A. (2017). Ustawa a potrzeba poznania własnego dziedzictwa genetycznego przez dzieci urodzone dzięki dawstwu niepartnerskiemu. Prawo i Medycyna, 69(4), 37-53.
• Krawczak, A., i Damska, A. (2015). Bocian sprawdza kliniki. Pierwszy Pacjencki Monitoring Polskich Ośrodków Leczenie Niepłodności. Stowarzyszenie na Rzecz Leczenia Niepłodności i Wspierania Adopcji Nasz Bocian. https://nasz-bocian.pl/sites/default/files/2020-04/monitoring_pacjencki_NB_2015.pdf
• Lampic, C., Skoog Svanberg, A., Sorjonen, K., i Sydsjö, G. (2021). Understanding parents' intention to disclose the donor conception to their child by application of the theory of planned behaviour. Human Reproduction, 36(2), 395-404. https://doi.org/10.1093/humrep/deaa299
• Le Lannou, D. Thépot, F., i Jouannet, P. (1998). Multicentre approaches to donor insemination in the French CECOS Federation: Nationwide evaluation, donor matching, screening for genetic diseases and consanguinity. Human Reproduction 13 Supplement 2: 35-49. https://doi.org/10.1093/humrep/13.suppl_2.35
• Łukasiewicz, R. (2018). Dawstwo komórek rozrodczych między członkami rodziny - uwagi de lege lata i de lege ferenda. Forum Prawnicze, 3(47), 42-56. https://forumprawnicze.eu/wszystkie-numery/66-2018/numer-3-47/272-rafal-lukasiewicz-dawstwo-komorek-rozrodczych-miedzy-czlonkami-rodziny-uwagi-de-lege-lata-i-de-lege-ferenda
• Łukasiewicz, R. (2021). Facial recognition - matching in gamete donation using artificial intelligence. W: A.V. Ferraro (red.), Tratado de Inteligencia Artificial y Derecho en el nuevo milenio (s. 391-401). Jurídicas Olejnik.
• Łukasiewicz, R., i Allan, S. (2022). 'Donor-matching' in third-party reproduction: A comparative analysis of law and practice in Europe. International Journal of Law, Policy and the Family, 36(1), 1-21. https://doi.org/10.1093/lawfam/ebac006
• Maung, H.H. (2019). Ethical problems with ethnic matching in gamete donation. Journal of Medical Ethics, 45(2), 112-116. https://doi.org/10.1136/medethics-2018-104894
• Pennings, G. (2000). The right to choose your donor: A step towards commercialization or a step towards empowering the patient? Human Reproduction, 15(3), 508-514. https://doi.org/10.1093/humrep/15.3.508
• Ravelingien, A., Provoost, V., Wyverkens, E., Buysse, A., De Sutter, P., i Pennings, G. (2015). Lesbian couples' views about and experiences of not being able to choose their sperm donor. Culture, Health & Sexuality, 17(5), 592-606. https://doi.org/10.1080/13691058.2014.979883
• Readings, J., Blake, L., Casey, P., Jadva, V., i Golombok, S. (2011). Secrecy, disclosure and everything in-between: Decisions of parents of children conceived by donor insemination, egg donation and surrogacy. Reproductive BioMedicine Online, 22(5), 485-495. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2011.01.014
• Shenfield, F., Pennings, G., De Mouzon, J., Ferraretti, A.P., i Goossens, V. (2011). ESHRE's good practice guide for cross-border reproductive care for centers and practitioners. Human Reproduction, 26(7), 1625-1627. https://doi.org/10.1093/humrep/der090
• Soniewicka, M. (2018). Selekcja genetyczna w prokreacji medycznie wspomaganej. Etyczne i prawne kryteria. Wolters Kluwer Polska.
• Söderström-Anttila, V., Sälevaara, M., i Suikkari, A.M. (2010). Increasing openness in oocyte donation families regarding disclosure over 15 years. Human Reproduction, 25(10), s. 2535-2542. https://doi.org/10.1093/humrep/deq194
• Vayena, E., i Golombok, S. (2012). Challenges in intra-family donation. W: M. Richards, G. Pennings i J.B. Appleby (red.). Reproductive donation: Practice, policy and bioethics (s. 168-188). Cambridge University Press.

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2024.86.1.03