Żywność jako broń w obliczu agresji Rosji na Ukrainę

• Autorzy: Małgorzata Z. Wiśniewska

Warianty tytułu

Food as a Weapon in the Face of Russia's Aggression Against Ukraine

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wprowadzenie. Żywność jest podstawową wartością dla każdego człowieka, a sektor spożywczy jest filarem każdej gospodarki. Z perspektywy indywidualnego konsumenta oraz społeczeństwa żywność i prawidłowe żywienie wpływają na odporność organizmu, długość życia czy możliwość codziennego funkcjonowania. Są także wartościami stanowiącymi o poczuciu szeroko rozumianego bezpieczeństwa fizycznego, psychicznego oraz godności ludzkiej. Niestety, żywność od dawna jest również wykorzystywana jako broń przeciwko wrogowi, co powoduje zagrożenie dla bezpieczeństwa żywności i bezpieczeństwa żywnościowego. Jest to szczególnie widoczne podczas wojny toczącej się w Ukrainie. Ze względu na uznanie Rosji za państwo terrorystyczne, interesujące jest przyjrzenie się zjawisku jej działań terrorystycznych wobec żywności i łańcucha żywności. Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie tego zjawiska ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w Ukrainie. Cel wynika z postawionej hipotezy badawczej w brzmieniu: na terenie Ukrainy występują typowe akty terroryzmu żywnościowego. W pracy posłużono się analizą krytyczną literatury, analizą krytyczną doniesień zawartych w mediach (prasa, portale internetowe), analizą baz prowadzonych przez uznane agendy zajmujące się terroryzmem, a także metodą syntezy i wnioskowania logicznego.
Wyniki i wnioski. W artykule opisano zjawisko terroryzmu żywnościowego i jego przejawy podczas agresji Rosji na Ukrainę. Przedstawiono różne definicje terroryzmu żywnościowego, wyróżniono jego odmiany oraz wskazano wybrane przykłady występowania. Zaproponowano również włączenie terroryzmu głodowego do kategorii terroryzmu żywnościowego, przypominając wydarzenia Hołodomoru na Ukrainie w latach 1932 - 1933. (abstrakt oryginalny)

EN

Background. Food is a basic value for every human being and the food sector is the backbone of any economy. From the perspective of the individual consumer and society, food and proper nutrition affect body immunity, life expectancy or ability to live on a daily basis. They are also values that constitute a sense of broader physical and psychological security and human dignity. Unfortunately, food has also long been used as a weapon against enemies, resulting in a threat to food safety and food security. This is particularly evident in the war that continues in Ukraine. Given the fact that Russia has been considered a terrorist state, it is interesting to look at the phenomenon of its terrorist activities against food and the food chain. The purpose of this article is to present this phenomenon with particular attention to the situation in Ukraine. The purpose stems from the research hypothesis, which is as follows: Typical acts of food terrorism occur in Ukraine. The study used a critical analysis of the literature, a critical analysis of reports published in the media (the press, Internet portals), an analysis of databases maintained by recognized agencies dealing with terrorism, as well as the method of synthesis and logical inference.
Results and conclusions. The article describes the phenomenon of food terrorism and its manifestations during Russia's aggression against Ukraine. Various definitions of food terrorism were presented, its varieties were distinguished and selected examples of its occurrence were indicated. A proposal was also made to include hunger terrorism in the category of food terrorism, recalling the events of the Holodomor in Ukraine in 1932-1933. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Głód; Bezpieczeństwo żywnościowe; Kryzys żywnościowy; Polityka żywnościowa; Wojna w Ukrainie

EN

Starvation; Food security; Food crisis; Food policy; War in Ukraine

• Czasopismo: Żywność: nauka - technologia - jakość
• Rocznik: 31 (2024)
• Numer: nr 1 (138)
• Strony: 5--22

Twórcy

autor

Małgorzata Z. Wiśniewska

• Uniwersytet Gdański, Sopot

Bibliografia

• [1] A Guide to World Food Safety Day 2021, FAO. WHO, Rome, 6-7.
• [2] Anonim: Food Surpluses a Weapon for the Cold War. J. Agric. Food Chem., 1953, 1(1), 655-655.
• [3] Anonim: Ukraińskie MSW: Rozminowywanie kraju potrwa 5-10 lat. Rzeczpospolita, 2022a, 14.06.2022. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.rp.pl/konflikty- zbrojne/art36514371-ukrainskie-msw-rozminowywanie-kraju-potrwa-5-10-lat.
• [4] Anonim: Chcą wywołać Hołodomor. Rosyjskie bomby wycelowano w potężne zapasy zboża, 2022b. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.tvp.info/59969059/ukraina- rosjanie-zbombardowali-potezny-elewator-zbozowy-w-rubiznem-chca-wywolac-holodomor.
• [5] Aslan M., Özbek C.: Analysis of Transforming Security Through the Water Resources and Affiliat- ed Conflicts Between 2000 and 2019: Case of Iraq, Syria and Turkey. Siyasal: J. Politic. Sci,, 2021, 30(1), 109-127.
• [6] Bartman K.: Żywność pod szczególnym nadzorem? "Służby pracują non stop". 2023. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023] https://www.money.pl/gospodarka/zywnosc-pod-szczegolnym- nadzorem-sluzby-pracuja-non-stop-6874955196070688a.html/
• [7] Bezhenova H.: Żniwa na Ukrainie w cieniu wojny. Komentarze Instytutu Europy Środkowej, Instytut Europy Środkowej, Lublin 2022. [on line]. Dostęp w Internecie: [15.07.2023] https://ies.lublin.pl/komentarze/zniwa-na-ukrainie-w-cieniu-wojny/.
• [8] Białek T.: Terroryzm - manipulacja strachem. Wydawnictwo Studio Emka, Warszawa, 2005, 51.
• 9] Brainard J., Hunter P.R.: Contextual factors among indiscriminate or large attacks on food or water supplies, 1946-2015. Heal Sec., 2016, 14,19-28.
• [10] Budka K., Tychoniec A. E.: The geopolitical situation of Ukraine after the "Orange Revolution". J. Educ. Health Sport., 2017, 7(12), 579-601.
• [11] Chudziński T.: Wywiad z prof. Roman Cieślińskim, kierownikiem Katedry Hydrologii Uniwersytetu Gdańskiego. Po wysadzeniu tamy w Nowej Kachowce. Woda i powódź jako broń masowej zagłady. Dziennik Bałtycki, 2023, Czerwiec. [on line]. Dostęp w Internecie: [15.07.2023] https://dziennikbaltycki.pl/po-wysadzeniu-tamy-w-nowej-kachowce-woda-i-powodz-jako-bron- masowej-zaglady/ar/c1-17636603.
• [12] Chugh T.: Bioterrorism: Clinical and public health aspects of anthrax. J. Educ. Health Sport., 2019, 9(3), 110-111.
• [13] Ciszak P.: Wysadzona zapora to punkt krytyczny. "Elektrownia nie do naprawienia". [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.money.pl/gospodarka/wysadzona-tama-to-punkt- krytyczny-elektrownia-nie-do-naprawienia-6906071177730560a.html.
• [14] Coulter P.: Tension between Ukraine and Russia rooted in 'hunger extermination' of 1930s. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.cbc.ca/radio/ideas/tension-between-ukraine-and- russia-rooted-in-hunger-extermination-of-1930s-1.6354189 (accessed: 15.07.2023).
• [15] De Oliveira Veras M., Parenti E., Neiva S.D.S.: Food Security: Conceptual History and Pillars. In: Eds. W. Leal Filho, A.M. Azul, L. Brandli, P.G. Özuyar, T. Wall, Zero Hunger. Encyclopedia of the UN Sustainable Development Goals. Springer, Cham, 2021, 1-10.
• [16] Dworzecki J.: Terroryzm jako zagrożenie współczesnego świata. Zeszyt Naukowy Apeiron, 2011, 5, 171-232.
• [17] Eke-Okocha N. P., Eze C. G.: Boko Haram Insurgency on North-Eastern Nigeria, How Has This Influenced Food Insecurity in the Region? In: Eds. A. Sharifi, D. Simangan, S. Kaneko, Integrated Approaches to Peace and Sustainability. World Sustainability Series. Integrated Approaches to Peace and Sustainability. Springer, Singapore, 2023, 89-102.
• [18] General Principles of Food Hygiene. CXC 1-1969. Adopted in 1969. Amended in 1999. Revised in 1997, 2003, 2020, 2022. Editorial corrections in 2011. FAO, WHO, Rome, 2022, 5.
• [19] Gliński Z., Żmuda A.: Zoonozy wirusowe XXI wieku: profilaktyka i perspektywy zwalczania. Życie Wet., 2023, 98(01), 23-30.
• [20] Global Terrorism Database. https://www.start.umd.edu/gtd/ (accessed: 15.07.2023).
• [21] Grylak B., Nowacka, J.: Ludobójstwo w XX wieku. Roczniki Studenckie Akademii Wojsk Lądowych, 2020, 4, 59-72.
• [22] Hamza I. S., Jarallah, A. L., Mahmoud, T. Y.: Dioxins and their effect on human toxicity. J. Biotechnol., 2023, 17(1), 26-33.
• [23] Jarmuszczak J.: Jak kryzys na Ukrainie zakłóca globalne łańcuchy dostaw; Jak kryzys na Ukrainie zakłóca globalne łańcuchy dostaw, 18.03.2022. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://langas.pl/kryzys-na-ukrainie-a-globalne-lancuchy-dostaw/.
• [24] Jurica K., Vrdoljak J., Karačonji I.B.: Food defence systems as an answer to food terrorism. Arh. Hig. Rada. Toksikol., 2019, 70(4), 232-255;
• [25] Kapadia K.: A Worldwide Hunger Games: Why Russia's De Facto Blockade of o Blockade of Ukrainian Grain Export Ports is a Crime Against Humanity, Seton Hall University, 2024. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://scholarship.shu.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article= 2422&context=student_scholarship.
• [26] Kaszuba M., Stempień M.S.: Terrorism in post-Soviet space. Comparative analysis of the phenome- non in the former Soviet Republics After 2014. Prz. Wschod., 2014, 13(1), 93-109.
• [27] Kerr W.A.: Man-made crises-war, conflict and food as a weapon. In Ed. W.A. Kerr, Food Security. Edward Elgar Publishing, Cheltenham-Northampton, 2023, 75-89.
• [28] Kopaliński W.: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Wydawnictwo PWN, War- szawa, 1998, 511.
• [29] Kopeć R.: Zastosowanie broni biologicznej w konfliktach zbrojnych i atakach terrorystycznych. Stud. Secur., 2014, IV (166), 49-71.
• [30] Kraciuk J.: Bezpieczeństwo żywnościowe z perspektywy krajów słabo i wysoko rozwiniętych. Rocz. Nauk. Stow. Ekon. Rol. Agrobiz., 2015, VII(3), 205-209.
• [31] Kuśnierz R.: Propaganda radziecka w okresie Wielkiego Głodu na Ukrainie (1932-1933). Dzieje Najnow., 2004, XXXVI(4), 29-46.
• [32] Kutelia B., Śliwa, Z., Gvineria, S.: The Changing Geopolitical Tides of the Black Sea 2023. In Eds. S. Ńrāders, S., G.S. Terry, The Winter of Russia's Discontent. Russia's Futures from Within and Without. University of Tartu Press, Tartu, 2023, 109-126.
• [33] Milk L.: Food as a Weapon of War in Europe Today. J. Am. Diet. Assoc., 1943, 19(3), 206-209.
• [34] Muchowski J.: Transnarodowa historia strajków głodowych. Miesięcznik Znak, 2016, grudzień. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.miesiecznik.znak.com.pl/transnarodowa- historia-strajkow-glodowych/.
• [35] Nweke O.C.: Hunger as a weapon of war: Biafra, social media and the politics of famine remembrance, [on line] Third World Quarterly, 2023. Dostęp w Internecie [15.07.2023] https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/01436597.2023.2182283
• [36] Nwoko K.C.: Food Terrorism in Nigeria: Fears, Possibilities and Action. J. Law Polit., 2011, 4(1), 159-165.
• [37] Pahnke A.: The Global Food System Enables Russia to Use Food as a Weapon. CounterPunch, 2022. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: November 4. https://www.counterpunch.org/2022/11/04/ the-global-food-system-enables-russia-to-use-food-as-a- weapon/.
• [38] Papay L.T.: Securing against infrastructure terrorism. In Ed. R. Narasimha, A, Kumar, S.P. Cohen, R. Guenther, National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. Science and Technology to Counter Terrorism: Proceedings of an Indo-U.S. Workshop. The National Academies Press, Washington, DC, 2007, s. 91-102.
• [39] Pietrasik K.: W świecie birmańskiego terroryzmu. Polityka i Społeczeństwo, 2022, 4(20), 249-260.
• [40] PN-EN ISO 22000. Systemy zarządzania bezpieczeństwem żywności - Wymagania dla każdej organizacji należącej do łańcucha żywnościowego.
• [41] Podemski K.: Manifestacje w polskiej kulturze politycznej. Czas Kult., 2017, 33(04), 6-11.
• [42] Przetacznik J., Tarpova S.: Russia's war on Ukraine: Timeline of cyber-attacks, European Parliamentary Research Service, 2022, June. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2022/733549/EPRS_BRI(2022)733549_EN. pdf.
• [43] Rozporządzenie (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 r. ustanawiające ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie bezpieczeństwa żywności. Dz. Urz. UE L 31, z 1.2.2002, 1-22.
• [44] SecuFood. Security of Food Supply Chain. Project Summary. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: http://www.coseritylab.it/resources/Imp_SecurFood_Opuscolo.pdf.
• [45] Sekheta M. A. F., Sahtout A. H., Sekheta F. N., Pantovic, N., Al Omari, A. T.: Terrorist threats to food & water supplies and the role of HACCP implementation as one of the major effective and preventive measures. J. Food Saf., 2006, 8, 30-34.
• [46] Statute of the International Criminal Court, adopted by the UN Diplomatic Conference of Plenipotentiaries on the Establishment of an International Criminal Court, Rome, 17 July 1998, UN Doc. A/CONF.183/9.
• 47] Strzelecki J.: Rosja za kratkami. Specyfika rosyjskiego więziennictwa. Komentarze Ośrodka Studiów Wschodnich, 2019, 293, 1-9.
• [48] Szałaj K.: Rosjanie celowo niszczą maszyny rolnicze i gospodarstwa. "Ukraińskie rolnictwo cierpi". Tygodnik - Poradnik Rolniczy. 15.03.2022. [on line]. Dostęp w Internecie [15.07.2023]: https://www.tygodnik-rolniczy.pl/wiadomosci-rolnicze/rolnictwo-na-swiecie/rosjanie-celowo- niszcza-maszyny-rolnicze-i-gospodarstwa-ukrainskie-rolnictwo-cierpi-2387041.
• [49] Terrorist Threats to Food: Guidance for Establishing and Strengthening Prevention and Response Systems. Food Safety Issues Series. WHO, Geneva, 2002, 4-8.
• [50] Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie uznania Federacji Rosyjskiej za państwo wspierające terroryzm. Monitor Polski. Dziennik Urzędowy RP, dnia 22 grudnia 2022, poz. 1253.
• [51] Ursano R.J., Norwood A.E., Fullerton C.S.: Planning for the psychological effects. In Eds. R.J. Ursano, A.E. Norwood, C.S. Fullerton, Bioterrorism: psychological and public health interventions. Cambridge University Press, Cambridge, 2004, 2-15.
• [52] Wiśniewska M.Z.: Systemowe zarządzanie obroną żywności przed terroryzmem. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk, 2016.
• [53] Wiśniewska M.Z., Wyrwa J.: Bezpieczeństwo żywności i żywnościowe w okresie pandemii. Ujęcie interdyscyplinarne. Polskie Towarzystwo Ekonomiczne w Zielonej Górze, Zielona Góra, 2022.
• [54] Wojciechowski S.: Globalna pandemia terroryzmu. Studia Socjologiczno-Polityczne. Seria Nowa, 2022, 1(16), 73-89.
• [55] Zalewski R.I.: Zarządzanie jakością w produkcji żywności. Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 2008.
• [56] Zawojska A.: Ekonomiczne motywy i skutki agroterroryzmu. Rocz. Nauk. Stow. Ekon. Rol. Agro- biz., 2011, 13(5), 76-81.
• [57] Zuba-Ciszewska M.: Rola przemysłu spożywczego w gospodarce Polski. Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy. Social Inequalities and Economic Growth, 2020, 64, 69-86.
• [58] Żakowska-Biemans S.: Bezpieczeństwo żywności jako czynnik determinujący zachowania konsumentów na rynku żywności. Probl. Hig. Epidemiol., 2011, 92(3), 621-624.

Identyfikatory

DOI

10.15193/zntj/2024/138/484