Od "Animal Machines" (R. Harrison) poprzez "Drogę przez farmę przemysłową" (P. Singer) do "Animal Welfare" (G.L. Francione), czyli o właściwym odczytaniu pojęcia dobrostanu zwierząt

• Autorzy: Marek Michalski

Warianty tytułu

From "Animal Machines" (R. Harrison) through "The Road Through the Industrial Farm" (P. Singer) to "Animal Welfare" (G.L. Francione): A Proper Reading of the Concept of Animal Welfare

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule poruszono fundamentalne kwestie związane z kształtowaniem etyki ochrony zwierząt. Przedstawiono historyczny proces ewolucji postaw wobec zwierząt: od reifikacji do upodmiotowienia. Przez wiele wieków (wręcz od czasów udomowienia) zwierzęta traktowane były jak rzeczy, przedmiot praw przysługujących człowiekowi, w tym prawa własności. Tymczasem w etyce pojawiają się coraz liczniejsze dyskusje na temat statusu moralnego zwierząt, traktowania zwierząt jak podmioty, a także na temat obowiązków człowieka wobec innych istot żywych zdolnych do odczuwania bólu i cier- pienia. Postawa ludzi wobec innych żywych gatunków uległa znacznej transformacji w ciągu ostatnich 70 lat. Od lat 60. XX w. aktywiści, pisarze i filozofowie (np. R. Harrison, P. Singer, G.L. Francione) zaczęli propagować godne traktowanie zwierząt. Trend ten wskazuje również na związek między traktowaniem zwierząt jako przedmiotów a globalnym rozwojem sektora przemysłu zwierzęcego. Zjawisko to nasila się wraz ze wzrostem skali industrializacji przemysłu zwierzęcego. W świetle tego pojawia się pytanie o właściwe rozumienie pojęcia dobrostanu zwierząt.(abstrakt oryginalny)

EN

The paper touches upon fundamental questions connected with shaping the ethics of animal protection. It presents the historical process of evolution of attitudes towards animals, from reification to empowerment. For many centuries, animals were treated as things, an object of rights to which humans were entitled, including the right of ownership. In ethics there appear increasingly numerous discussions on the moral status, being a subject as well as human responsibilities towards other living creatures capable of feeling pain and suffering. The attitude of people towards other living species has significantly transformed over the recent 70 years. Since the 1960s, activists, writers and philosophers (e.g. R. Harrison, P. Singer, G.L. Francione) have begun to insist on the dignified treatment of animals. This trend also points to the connection between treating animals like objects and the global development of the animal industrial sector. This phenomenon is growing as the scale of industrialization of the animal industry intensifies. In light of this, the question arises about the proper understanding of the concept of animal welfare.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Zwierzęta domowe; Prawa zwierząt; Etyka

EN

Pets; Animal rights; Ethics

• Czasopismo: Przegląd Prawa Administracyjnego
• Rocznik: 2023
• Tom: 6
• Strony: 153--173

Twórcy

autor

Marek Michalski

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Bibliografia

• Adorno T., Minima moralia. Refleksje z poharatanego życia, Kraków 1999.
• Białocerkiewicz J., Status prawny zwierząt. Prawa zwierząt czy prawna ochrona zwierząt, Toruń 2005.
• Bińczyk E., Dyskurs antropocenu a marazm środowiskowy początków XXI wieku, "Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie" 2017, nr 112.
• Boltanski L., Chiapello E., Nowy duch kapitalizmu, Warszawa 2022.
• Breczko A., Od rzeczy do podmiotu. Praktyczne implikacje etyki ochrony zwierząt, "Białostockie Studia Prawnicze" 2013, nr 14, DOI: https://doi.org/10.15290/bsp.2013.14.01.
• Chmielarz-Grochal A., Sułkowski J., O potrzebie świadomej konstytucjonalizacji statusu zwierząt, "Państwo i Prawo" 2021, z. 9.
• Donaldson S., Kymlicka W., Zoopolis. Teoria polityczna praw zwierząt, Warszawa 2018.
• Dawkins M.S., Why We Still Need to Read "Animal Machines", [w:] R. Harrison, Animal Machines: The New Factory Farming Industry, Boston 2013.
• Elżanowski A., Czym jest i czym nie jest dobrostan, [w:] Dobrostan zwierząt - różne perspektywy, red. H. Mamzer, Gdańsk 2018.
• Ferry L., Nowy ład ekologiczny. Drzewo, zwierzę i człowiek, Toruń 1995.
• Francione G.L., Animals as Persons: Essays on the Abolition of Animal Exploitation, New York 2008.
• Francione G.L., Animal Welfare and Society. Part 1: The Viewpoints of a Philosopher, "Animal
• Frontiers" 2022, vol. 12(1), DOI: https://doi.org/10.1093/af/vfac006.
• Francione G.L., Animal Welfare and Society. Part 2: The Viewpoints of a Sociologist, "Animal
• Frontiers" 2022, vol. 12(1), DOI: https://doi.org/10.1093/af/vfac005.
• Graeber D., Wengrow D., Narodziny wszystkiego, Warszawa 2023.
• Gzyra D., Studia nad zwierzętami - poza (urojoną) bezstronnością, [w:] Sprawiedliwość dla zwierząt, red. B. Błońska, W. Gogłoza, W. Klaus, D. Woźniakowska-Fajst, Warszawa 2017.
• Harrison R., Animal Machines: The New Factory Farming Industry, Boston 2013, DOI: https://doi.org/10.1079/9781780642840.0000.
• Kuszelewicz K., Uwagi wprowadzające, [w:] Ustawa o ochronie zwierząt. Komentarz, LEX/el. 2021.
• Łętowska E., Prawo - miecz czy tarcza?, [w:] Filozofia prawa. Normy i fakty, red. J. Hołówka, B. Dziobkowski, Warszawa 2020.
• Moore J.W., The Capitalocene. Part 1: On the Nature and Origins of Our Ecological Crisis, "Journal of Peasant Studies" 2017, vol. 44(3), DOI: https://doi.org/10.1080/03066150.2016.1235036.
• Nibert D.A., Animal Oppression and Human Violence: Domesecration, Capitalism, and Global Conflict, New York 2013.
• Nibert D.A., Origins and Consequences of the Animal Industry Complex, [w:] The Global Industrial Complex: Systems of Domination, eds. S. Best, R. Kahn, A.J. Nocella II, P. McLaren, Lanham 2011.
• Pietrzykowski T., Moralność publiczna a konstytucyjne podstawy ochrony zwierząt, "Studia Prawnicze" 2019, nr 1, DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2019.1.1.
• Pietrzykowski T., Prawa ochrony zwierząt. Pojęcia, zasady, dylematy, LEX/el. 2022.
• Pietrzykowski T., Spór o prawa zwierząt. Etyczne problemy prawa, Katowice 2007.
• Probucka D., Filozoficzne podstawy idei praw zwierząt, Kraków 2013.
• Sabela B., Wędrówka tusz, Wołowiec 2023.
• Schopenhauer A., O podstawie moralności, Warszawa 1994.
• Singer P., Animal Liberation: A New Ethics for Our Treatment of Animals, Washington 1975.
• Singer P., Jeden świat. Logika globalizacji, Warszawa 2006.
• Singer P., Wyzwolenie zwierząt, Warszawa 2004.
• Stache C., Conceptualising Animal Exploitation in Capitalism: Getting Terminology Straight, "Capital and Class" 2020, vol. 44(3), DOI: https://doi.org/10.1177/0309816819884697.
• Weber M., Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, Warszawa 2002.
• Woleński J., Theory or Philosophy of Law, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2023, vol. 85(2), DOI: https://doi.org/10.14746/rpeis.2023.85.2.02.
• Wójciuk A., Proekologiczne i prozwierzęce postawy nadawców kampanii społecznych, "Humanistyka i Przyrodoznawstwo" 2019, nr 25.
• Zwolińska J., Miejsce dobrostanu zwierząt gospodarskich w polityce Unii Europejskiej, "Wieś i Rolnictwo" 2021, nr 2, DOI: https://doi.org/10.53098/wir022021/02.

Identyfikatory

DOI

10.17951/ppa.2023.6.153-173