Przeceniona i niedoceniona rola biegłego psychologa w procesie karnym.

• Autorzy: Jan Widacki

Warianty tytułu

The Overestimated and Underestimated Role of Expert Psychologist in Criminal Trial

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Biegły psycholog występuje w procesie karnym z reguły w jednej z dwóch ról. Pierwszą rolą jest udział w przesłuchaniu świadka w sytuacjach, gdy istnieje wątpliwość co do jego stanu umysłowego, stopnia rozwoju, zdolności spostrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń (por. art. 192 § 2 k.p.k.). Inną rolą jest badanie oskarżonego (podejrzanego) jako uzupełnienie badania psychiatrycznego, wykonywanego przez dwóch biegłych psychiatrów (art. 202 § 2 k.p.k.), gdy opinia biegłego psychologa uzupełnia opinię psychiatryczną. Wprawdzie art. 192 § 2 k.p.k. wyraźnie zakreśla zakres opiniowania psychologa, w praktyce biegli psychologowie często wykraczają poza ten zakres, opiniując o wiarygodności świadka i jego zeznań. Wykroczenie w ten sposób poza zakres wyznaczony przez art. 192 § 2 k.p.k. jest równocześnie niedopuszczalnym wkroczeniem biegłego w kompetencje sądu, a także wykroczeniem poza zakres merytorycznych kompetencji psychologa, poza zakres jego "wiadomości specjalnych". Niestety ta praktyka jest przez sądy tolerowana. O ile ta rola biegłego psychologa jest przeceniana, o tyle na ogół niedoceniana jest jego rola w opiniowaniu wspólnym z psychiatrami w zakresie poczytalności oskarżonego (podejrzanego). Stwierdzane przez biegłych psychologów zaburzenia osobowości oskarżonych (podejrzanych) często, poprzez umniejszenie możliwości pokierowania przez nich swoim postępowaniem, ograniczają ich poczytalność co najmniej w stopniu "mniej niż znaczny", co tym samym umniejsza winę i w świetle art. 53 k.k. powinno mieć wpływ na wymiar kary. (abstrakt oryginalny)

EN

As a rule, an expert psychologist can participate in a criminal case in one of two roles. The first one is participation in interviewing a witness if "there is any doubt as to the witness' mental condition, his/her intellectual development, or ability to perceive or recollect the things perceived". In this case, the legal grounds for appointment of an expert for this task are found in Art. 192 § 2 of the Polish Code of Criminal Procedure (CPC). The other role is making statements on the responsibility of the accused (defendant). As set in Art. 202 § 2 of the CPC, the two psychiatrists delivering an opinion on the mental state of the accused may additionally require the appointment of an additional expert or experts of other specialities. This in most cases is an expert psychologist, and at times an expert sexologist. An expert psychologist appointed in this manner delivers an opinion which is an autonomous part of the whole psychiatric opinion. As much as the opinions of expert psychologists issued after participation in witness interviews are as a rule overrated in practice, and the experts themselves, often acting at the behest of the court, prepare opinions on the credibility of witness's statements that exceed the scope of their remit set forth in Art. 192 § 2 of the CPC, and furthermore beyond the limits of their psychological competences, the psychological opinions complementing those of the psychiatrists are as a rule undervalued. In these opinions, expert psychologists describe the personality of the accused (defendant), in particular his/her disorders, levels of mental and emotional development, etc. Even if confirmation of personality disorders were to have no bearing on the assessment of responsibility (sanity), or significantly diminished responsibility (within the meaning of Art. 31 § 1 and § 2 of the Criminal Code), it can be significant for recognising responsibility diminished in a degree lesser than significant, which may at times influence the penalty. According to Art.53 of the Criminal Code, the seve- rity of sentence must not exceed the degree of guilt. Because sanity is an important part of guilt, diminished sanity always means diminished guilt. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo karne; Odporność psychiczna; Wiarygodność

EN

Criminal Law; Psychological resistance; Credibility

• Czasopismo: Palestra : pismo Adwokatury Polskiej
• Rocznik: 2023
• Numer: nr 5 (786)
• Strony: 69--80

Twórcy

autor

Jan Widacki

• Izba Adwokacka w Krakowie

Bibliografia

• Andrejew Igor, Świda Witold, Wolter Władysław, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973
• Bafia Jerzy, Mioduski Kryspin, Siewierski Mieczysław, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1977
• Boratyńska Katarzyna T., Górski Adam, Sakowicz Andrzej, Ważny Andrzej, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Warszawa 2012
• Cieślak Marian, Spett Karol, Szymusik Adam, Wolter Władysław, Psychiatria w procesie karnym, Warszawa 1991
• Dreszer Ryszard, Zarys psychiatrii dla medyków i prawników, Warszawa 1962
• Kryminalistyka, red. J. Widacki, Warszawa 2018
• Leszczyński Juliusz, Z problematyki karania psychopatów, "Palestra" 1975/11 (215)
• Łuniewski Witold, Zarys psychiatrii sądowej. Część ogólna, Warszawa 1950
• Pużyński Stanisław, Wciórka Jacek, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne, Kraków-Warszawa 1999
• Tarnawski Maciej, Odpowiedzialność karna sprawców dotkniętych zaburzeniami psychopatycznymi, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 1978/2
• Uszkiewiczowa Lidia, Zarys psychiatrii sądowej, Warszawa 1972
• Vrij Aldert, Wykrywanie kłamstw i oszukiwania. Psychologia kłamania i konsekwencje dla praktyki zawodowej, tł. pol., Kraków 2009
• Wąsek Andrzej, Kodeks karny. Komentarz, Gdańsk 1999, t. 1
• Widacki Jan, Próby oceny prawdomównośc w procesie karnym, "Palestra" 2012/3-4
• Wolter Władysław, Zarys systemu prawa karnego, Kraków 1933
• Zoll Andrzej, Niepoczytalność (w:) K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Kraków 1998, t. 1
• ---

Identyfikatory

DOI

10.54383/0031-0344.2023.5.5