Gospodarka prywatna w Polsce w okresie realizacji planu trzyletniego (1947-1949)

• Autorzy: Zbigniew Klimiuk

Warianty tytułu

Private Economy in Poland during the Implementation of the ThreeYear Plan (1947-1949)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W dniu 21 września 1946 r. Krajowa Rada Narodowa ogłosiła Plan Odbudowy Gospodarczej, który przeszedł do historii jako Plan Trzyletni. Głównym jego założeniem i celem było "podniesienie stopy życiowej pracujących warstw ludności powyżej poziomu przedwojennego". Pierwsze lata powojenne upłynęły pod znakiem umacniania się nowej komunistycznej władzy. Zachowywano jednakże pozory demokracji i legalne było funkcjonowanie innych partii politycznych, które również miały w tym czasie realny wpływ na rządzenie w kraju. Sukcesywnie jednak władze komunistyczne przejmowały kolejne urzędy. Jednym z urzędów pozostających poza władzą partii komunistycznej był właśnie CUP obsadzony przez osoby sympatyzujące z przedwojennym PPS-em. CUP zamierzał skupić się na branżach konsumpcyjnych, aby zwiększyć poziom życia w kraju i pobudzić dzięki temu gospodarkę. Jego realizacja miała być obligatoryjna tylko dla sektora państwowego, spółdzielczy miał być nim objęty jedynie częściowo, a sektor prywatny operowałby niemal na zasadach wolnorynkowych. Jednak tego typu założenia były nie do zaakceptowania przez nowe władze komunistyczne, stojące na stanowisku zwiększania środków i wielkości produkcji przemysłowej. Z czasem okazało się, że górę wzięła nad planem komunistyczna wizja gospodarki centralnie sterowanej, gdzie wszystkie jej dziedziny miały realizować plan według szczegółowych wytycznych. Artykuł analizuje ewolucję polityki i nastawienia władz komunistycznych w Polsce po 1945 r. wobec sektora prywatnego (głównie przemysłu i handlu) prowadzącą ostatecznie do jego likwidacji. Gospodarka państwowa i socjalistyczna miały uchronić życie gospodarcze w całym bloku sowieckim przed wszystkimi ułomnościami i problemami typowymi dla gospodarki kapitalistycznej.(abstrakt oryginalny)

EN

On September 21, 1946, the National National Council announced the Economic Reconstruc-tion Plan, which went down in history as the Three-Year Plan. Its main assumption and goal was to "raise the standard of living of the working classes of the population above the pre-war level". The first post-war years were marked by the strengthening of the new communist govern-ment. However, the semblance of democracy was maintained and it was legal to operate other political parties, which also had a real influence on the governance of the country at that time. However, successively the communist authorities took over new offices. One of the offices re-maining outside the power of the communist party was precisely the CUP, filled by people sym-pathetic to the pre-war PPS. The CUP intended to focus on consumer industries in order to incre-ase the standard of living in the country and thus stimulate the economy. Its implementation was to be obligatory only for the state sector, the cooperative sector was to be covered only partially, and the private sector would operate almost on a free market basis. However, such assumptions were unacceptable to the new communist government's position of increasing the means and volume of industrial production. With time, it turned out that the communist vision of a centrally control-led economy prevailed over the plan, where all its areas were to implement the plan according to detailed guidelines. The article analyzes the evolution of the policy and attitude of the communist authorities in Poland after 1945 towards the private sector (mainly industry and trade), which ultimately led to its liquidation. The state and socialist economy was to protect the economic life in the entire Soviet bloc from all the shortcomings and problems typical of a capitalist economy.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Odbudowa gospodarcza; Przemysł; Handel

EN

Economic reconstruction; Industry; Trade

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2022
• Tom: 25
• Strony: 91--123

Twórcy

autor

Zbigniew Klimiuk

• Instytut Pracy i Spraw Socjalnych w Warszawie

Bibliografia

• Augustowski Z., Likwidacja zaopatrzenia reglamentowanego, "Życie Gospodarcze" 1947, nr 6.
• Bałtowski M., Gospodarka socjalistyczna w Polsce. Geneza, rozwój, upadek, Warszawa 2009.
• Blass B., Nowy system finansowy, "Gospodarka Planowa" 1947, nr 21.
• Dochód narodowy Polski 1947 r., GUS, Warszawa 1948.
• Dochód narodowy Polski 1948 r., Warszawa 1949.
• Drewnowski J., "Proces Centralnego Urzędu Planowania" w 1948 r., "Zeszyty Historyczne" 1974, z. 28.
• The Fulfilment of The Three Years Plan of Economic Reconstruction in Poland, Warsaw 1950.
• Jędruszczak H., Odbudowa potencjału przemysłowego w latach 1945-1949, [w:] Uprzemysłowienie ziem polskich w XIX i XX wieku. Studia i materiały, red. I. Pietrzak-Pawłowska, Wrocław 1970.
• Jędrychowski S., O znaczeniu niektórych różnic w ocenie bieżącej polityki gospodarczej, "Nowe Drogi" 1947, nr 4.
• Jędrychowski S., Plan odbudowy gospodarczej, "Nowe Drogi" 1947, nr 1.
• Kaliński J., Plan Odbudowy Gospodarczej 1947-1949, Warszawa 1978.
• Kształtowanie się podstaw programowych PPR w latach 1942-1945, Warszawa 1958.
• Kwejt J., O właściwy rozwój handlu w Polsce, [w:] Powszechne Domy Towarowe, Wrocław 1948.
• Marzec J., Osiągnięcia trzyletniego planu odbudowy gospodarczej, [w:] Materiały do kursów planowania gospodarki narodowej, cz. 4, Warszawa 1950.
• Minc H., Aktualne zagadnienia i perspektywy gospodarcze demokratycznej Polski. Referat wygłoszony na I Zjeździe PPR, Warszawa 1945.
• Minc H., Charakter i tendencje rozwojowe naszego przemysłu, "Nowe Drogi" 1947, nr 3.
• Mirożyński W., Społeczny Fundusz Oszczędnościowy, "Gospodarka Planowa" 1948, nr 2.
• Narodowy plan gospodarczy odbudowy gospodarczej w okresie 1 I 1946-31 XII 1949, Warszawa 1946.
• Nietyksza B., Gout T., Przedsiębiorczość prywatna w przemyśle i handlu. Prawa i obowiązki, Warszawa 1948.
• Podstawowe liczby Planu Odbudowy Gospodarczej, CUP, Warszawa 1946.
• Potapczuk S., Budownictwo w planie inwestycyjnym na rok 1949, "Gospodarka Planowa" 1949, nr 5.
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lutego 1949 r.
• Secomski K., Analiza wykonania planu trzyletniego, Warszawa 1950.
• Secomski K., Ogólne założenia planu odbudowy gospodarczej, "Gospodarka Planowa" 1946, nr 1.
• Secomski K., Plan inwestycyjny na rok 1948, "Gospodarka Planowa" 1948, nr 1.
• Siennicki L., Gospodarka planowa w krajach demokracji ludowej, "Życie Gospodarcze" 1950, nr 23.
• Siennicki L., Wyniki gospodarki narodowej ZSRR w drugim kwartale 1949 r., "Życie Gospodarcze" 1949, nr 17.
• Sprawozdanie statystyczne Izby Przemysłowo-Handlowej w Warszawie z akcji koncesjonowania handlu (przeprowadzonej na podstawie ustawy z dnia 2 czerwca 1947 r.), Izba Przemysłowo-Handlowa, Warszawa 1948.
• Statystyka przemysłu i handlu prywatnego w Polsce za rok 1948, Warszawa 1949.
• Szyr E., Inicjatywa prywatna w planie trzyletnim (uwagi), "Nowe Drogi" 1947, nr 1.
• Szyr E., Na drodze przemian gospodarczych, "Życie Gospodarcze" 1946, nr 14.
• Szyr E., Węzłowe zagadnienia naszej polityki gospodarczej, "Nowe Drogi" 1948, nr 9.
• Szyszkowski M., Zadania przemysłu prywatnego, Warszawa 1948.
• Trzeci Zjazd Przemysłowy Ziem Odzyskanych, Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Szczecin 1947.
• Trzyletni plan odbudowy gospodarki Polski, Warszawa 1946.
• Ustawa z dnia 2 lipca 1947 r. o planie odbudowy gospodarczej, DzURP 1947, nr 53, poz. 285.
• Ustawa z dnia 18 listopada 1948 r.
• Wojciechowski R., Bitwa o handel wewnętrzny, "Gazeta Ludowa", 21 V 1947.
• Wskaźniki rozwoju gospodarki narodowej w latach 1945-1955, Warszawa 1956.
• Wykonanie narodowych planów gospodarczych 1948-1952, Warszawa 1952.
• Wyniki wykonania narodowego planu gospodarczego za rok 1948, Warszawa 1950. Zarządzenie Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 12 marca 1949 r.
• Zawadzki J., Wybrane zagadnienia ekonomiki ZSRR, Gliwice 1949.
• Zawadzki T., Produkcja przemysłowa w I półroczu 1947 r., "Biuletyn IGN" 1947, nr 6. Zawadzki T., Produkcja przemysłowa w II półroczu 1947 r., "Biuletyn IGN" 1948, nr 7.

Identyfikatory

DOI

10.18778/2080-8313.25.05