Polskie doświadczenia z operą w dobie oświecenia

• Autorzy: Grzegorz Markiewicz

Warianty tytułu

Polish Experiences with Opera in the Age of Enlightenment

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Elity polskie obcowały ze sztuką operową niemal od początków jej istnienia. W 1628 r. na zamku królewskim w Warszawie artyści z Mantui zaprezentowali pierwsze na ziemiach polskich dzieło operowe La Galatea. Warszawa była również pierwszym miastem na północ od Alp, w którym powstała stała scena operowa. Był nią teatr dworski Władysława IV Wazy działający w latach 1635-1648 i będący faktycznie stałym teatrem operowym. Stałym, czyli mogącym "w każdej chwili" znaleźć librecistę i kompozytora potrafiących stworzyć dzieło operowe, dysponujący, sprowadzanymi z zagranicy, profesjonalnymi śpiewakami, muzykami, scenarzystami i choreografami, potrafiącymi przygotować spektakl operowy. Do drugiej połowy XVIII w. opera miała charakter elitarny. Od momentu powstania Teatru Narodowego w 1765 r. jako sceny publicznej, dostępnej dla każdego, kto kupił bilet, dzieła operowe dla mieszkańców Warszawy oraz przybyszów z innych części kraju powoli przestawały być nowością. Jedni chodzili do opery, ponieważ chcieli zobaczyć konkretne dzieło, inni byli zainteresowani występem konkretnego śpiewaka, dyrygentem, reżyserem, dla innych był to rytuał towarzyski, kwestia prestiżu, bycia dobrze widzianym. Problemem podstawowym pozostawało zagadnienie, czy opera może być wystawiana w języku polskim?(abstrakt oryginalny)

EN

Poland's elite were exposed to the art of opera, almost from its inception. In 1628, at the royal castle in Warsaw, artists from Mantua presented the first operatic work on Polish soil, La Galatea. Warsaw was also the first city north of the Alps to establish a permanent opera stage. It was the court theater of Wladyslaw IV Vasa, which operated from 1635-1648 and was in fact a permanent opera theater. Permanent, that is, able "at any moment" to find a librettist and composer capable of creating an operatic work. Having at its disposal, imported from abroad, professional singers, musicians, stage managers and choreographers able to prepare an opera performance. Until the second half of the 18th century, opera had an elite character. Since the establishment of the National Theater in 1765 as a public stage, available to anyone who bought a ticket, operatic works for Warsaw residents and visitors from other parts of the country slowly ceased to be a novelty. Some people went to the opera because they wanted to see a particular work, others were interested in the performance of a particular singer, conductor, director, for others it was a social ritual, a matter of prestige, of being well seen. The basic problem remained the question of whether an opera could be staged in Polish?(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sztuka; Teatr; Elita

EN

Art; Theater; Elite

• Czasopismo: Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku
• Rocznik: 2022
• Tom: 25
• Strony: 147--160

Twórcy

autor

Grzegorz Markiewicz

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• Afisze Teatru Narodowego, [w:] L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Z 68 podobiznami, t. 1, Źródła i materiały, Lwów 1925.
• Bernacki L. Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Z 68 podobiznami, t. 1, Źródła i materiały, Warszawa 1979.
• Bogusławski W., Dzieje Teatru Narodowego na trzy części podzielone oraz Wiadomość o życiu sławnych artystów, Warszawa 1965.
• Czartoryski A.K., Panna na wydaniu, Warszawa 1771.
• Czartoryski A.K., Przedmowa do komedii "Kawa", Warszawa 1779, [w:] L. Bernacki, Teatr, dramat i muzyka za Stanisława Augusta. Z 68 podobiznami, t. 1, Źródła i materiały, Warszawa 1979.
• Duklan Ochocki J., Pamiętniki, t. 3, Wilno 1857.
• Encyklopedia muzyki, red. A. Chodkowski, Warszawa 1995.
• Filozof Zmieniony: Opera w Muzyce Reprezentowana Na Zamkowym Theatrum Słonimskim Pod Czas Karnawału R. 1771, Wilno 1771.
• Korespondencja z Warszawy zamieszczona w "Lipskiej Powszechnej Gazecie Muzycznej" w 1834 r., [w:] Kronika opery, Warszawa 1993.
• Krajewski M., Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca, Warszawa 1784.
• Krasicki I., Krosienka, ok. 1779.
• Kronika opery, Warszawa 1993.
• Linde M.S.B., Słownik języka polskiego, t. 4, Lwów 1858.
• Lisiecka K., Wojciech Bogusławski i teatr operowy, [w:] Wojciech Bogusławski in memoriam, red. M. Bajer, D. Kamińska, Gołęczewo 2007.
• Markiewicz G., Opera w Polsce w latach 1635-1795, Łódź 2019.
• Nowicka E., Opera w Polsce na początku XIX wieku - wyobrażenia, poglądy, teorie, [w:] Teorie opery, red. M. Jabłoński, Poznań 2004.
• Raszewski Z., Bogusławski, Warszawa 1982.
• Teatr Narodowy 1765-1794, red. J. Kott, Warszawa 1967.
• Till N., The operatic event: opera houses and opera audiences, [w:] The Cambridge to Opera Studies, ed. N. Till, Cambridge 2012.
• Tuszyńska A., Gwiazdy i gwizdy. Z dziejów publiczności teatralnej 1765-1939, Lublin 2002.
• Żórawska-Witkowska A., Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa 1995.
• Żórawska-Witkowska A., Opera w Warszawie w drugiej połowie XVIII wieku. Od dworskiego teatru Augusta III do publicznego teatru Stanisława Augusta Poniatowskiego (organizacja i repertuar), [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, red. M. Jabłoński, J. Stęczewski, J. Tatarska, Poznań 2000.

Identyfikatory

DOI

10.18778/2080-8313.25.07