Znaczenie publicznych praw podmiotowych podatnika w procesie stosowania przepisów podatkowych zawierających klauzule antyabuzywne

• Autorzy: Monika Münnich

Warianty tytułu

The Importance of the Taxpayer's Public Personal Rights in the Process of Applying Tax Regulations Containing Anti-abusive Clauses

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Publiczne prawo podmiotowe podatnika łączy interes prawny oraz zabezpieczające go roszczenie. Oznacza to, że dekodowanie takiego uprawnienia wzmacnia ochronę podatnika i jego pozycję procesową w ewentualnym sporze z organem podatkowym. Instytucja prawa podmiotowego ma niezwykle istotne znaczenie w przypadku stosowania przepisów podatkowych zawierających klauzule antyabuzywne, czyli klauzulę nadużycia prawa unormowaną w ustawie o podatku od towarów i usług oraz klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania zawartą w Ordynacji podatkowej. Zasadniczym celem obu klauzul jest bowiem uszczelnienie systemu podatkowego. Analiza przepisów normujących zbliżone do siebie istotowo klauzule antyabuzywne wskazuje, że instytucja publicznego prawa podmiotowego podatnika została potraktowana w przeanalizowanych regulacjach w odmienny sposób. O ile w przypadku przepisów zawartych w ustawie o podatku od towarów i usług mamy do czynienia z tego rodzaju prawem podatnika, o tyle rozwiązania takiego nie można wskazać w przepisach normujących klauzulę przeciwko unikaniu opodatkowania w Ordynacji podatkowej. Pejoratywnym skutkiem obowiązującego stanu prawnego jest zatem inny zakres ochrony podatnika na gruncie zbliżonych merytorycznie rozwiązań prawnych.(abstrakt oryginalny)

EN

The taxpayer's public personal right combines a legal interest and a claim securing it. This means that decoding this type of right strengthens the protection of the taxpayer and his procedural position in a possible dispute with the tax authority. The institution of the public personal right is extremely important in the case of applying tax regulations containing anti-abuse clauses, namely the clause on the abuse of the law regulated in the Act on VAT and the anti-evasion clause contained in the Tax Code. The main objective of both clauses is to seal the tax system. The analysis of the provisions regulating essentially similar anti-abuse clauses indicates that the institution of the taxpayer's public personal right has been treated differently in the regulations under review. While the provisions of the Act on VAT deal with this type of taxpayer's right, such a solution cannot be specified in the provisions regulating the anti-evasion clause in the Tax Code. The pejorative effect of the current legal status is therefore a different scope of protection of the taxpayer, essentially based on similar legal solutions.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Podatnik; Nadużycie prawa; Unikanie opodatkowania; Klauzule abuzywne

EN

Taxpayer; Abuse of law; Tax avoidance; Abusive clauses

• Czasopismo: Przegląd Prawa Publicznego
• Rocznik: 2024
• Numer: nr 5
• Strony: 82--96

Twórcy

autor

Monika Münnich

• Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Bibliografia

• Adamczyk-Kaczmara S., Nadużycie prawa z zasada neutralności VAT, Warszawa 2022.
• Alexy R., Teoria praw podstawowych, Warszawa 2010.
• Andrzejczuk R., Prawa człowieka w świetle koncepcji praw podmiotowych, "Roczniki Nauk Prawnych" 2007/1.
• Błachut M., Pojęcie prawa podmiotowego we współczesnej liberalnej filozofii prawa, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2002/1.
• Błaś A., Ochrona praw podmiotowych jednostki wobec decyzji administracyjnej uznaniowej niepodlegającej merytorycznej kontroli sądu administracyjnego [w:] Prawne gwarancje ochrony praw jednostki wobec działań administracji publicznej, red. E. Ura, Rzeszów 2020.
• Brzeziński B., Deklaracja Praw Podatnika (propozycja systematyzacji tez), "Kwartalnik Prawa Podatkowego" 2008/2.
• Brzeziński B., Koncepcja praw podatnika i ich ochrony jako przedmiot badań naukowych, "Kwartalnik Prawa Podatkowego" 2005/1.
• De la Fèria R., Prohibition of abuse of (Community) Law: the creation of a new general principle of EC Law through tax, "Common Market Law Review" 2008/45.
• Drozdek A., Machalica-Drozdek K., Zasada nadużycia prawa a oszustwo podatkowe w zakresie VAT, "Białostockie Studia Prawnicze" 2019/ 24 (3).
• Drozdowski E., Hydra lernejska, czyli o braku możliwości pogodzenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z instytucją klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2020/4.
• Gomułowicz A., Przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania, "Analizy i Studia" 2020/2.
• Gorąca-Paczulska J. [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz, red. H. Dzwonkowski, Warszawa 2020.
• Grzybowski P., Dobra wiara w podatku od wartości dodanej, Warszawa 2020.
• Grzybowski S., System prawa cywilnego, t. I, Część ogólna, Warszawa 1985.
• Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe w myśli europejskiej, "Kwartalnik Prawa Prywatnego" 2003/1.
• Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Kraków 2002.
• Jankowski J., Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania (GAAR), Warszawa 2022.
• Kania M., Publiczne prawa podmiotowe w kontekście realizacji przez administrację publiczną norm zadaniowych [w:] O czym mówią prawnicy, mówiąc o podmiotowości, red. A. Bielska-Brodziak, Katowice 2015.
• Karwat P., Obejście prawa podatkowego. Natura zjawiska i sposoby przeciwdziałania mu, Warszawa 2003.
• Kasznica S., Polskie prawo administracyjne, Poznań 1946.
• Kondej M., Pietrusiewicz J., Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania: norma, do której stosowania zobowiązany jest podatnik, czy regulacja stosowana wyłącznie przez organ podatkowy?, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2012/4.
• Krzywoń A., Podatki i inne daniny w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2011.
• Kujawski G., Klauzula generalna unikania opodatkowania. Komentarz do zmian w ordynacji podatkowej, Warszawa 2017.
• Lang W., Prawa podmiotowe i prawa człowieka [w:] Księga jubileuszowa Profesora Jasudowicza, red. J. Białocerkiewicz, Toruń 2004.
• Lazarov I., Anti-Tax Avoidance in Corporate Taxation under EU Law, Amsterdam 2022.
• Łukawska-Białogłowska D., Wprowadzenie klauzuli przeciwdziałającej obejściu prawa podatkowego do polskiego systemu prawnego, Łódź 2020.
• Mączyński D., Karuzela podatkowa - oszustwo czy nadużycie podatkowe [w:] Współczesne problemy prawa podatkowego. Teoria i praktyka. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogumiłowi Brzezińskiemu, t. I, red. J. Głuchowski, Warszawa 2019.
• Militz M., Waśko J., Rządowe rozwiązania w walce z nadużyciami w VAT, "Przegląd Podatkowy" 2016/10.
• Münnich M., Matysek G., Tax Reliefs and Exemptions as the Public Subjective Rights of the Taxpayer, "Krytyka Prawa" 2021/3.
• Münnich M., Matysek G., Węzłowe problemy dotyczące praw podmiotowych podatników, "Roczniki Nauk Prawnych" 2021/3.
• Münnich M., The Concept of Subjective Rights in Tax Law, "Krytyka Prawa" 2012/2.
• Nowacki J., Tobor Z., Wstęp do prawoznawstwa, Kraków 2007.
• Nykiel W., Sęk M., Karta praw podatnika. Nowy instrument ochrony praw polskiego podatnika, Łódź 2022.
• Ochrona praw podatnika, red. A. Franczak, Warszawa 2021.
• Prats F.A.G., The 'Abuse of Tax Law': Prospects and Analysis [w:] Essays in International and European Tax Law, red. G. Bizioli, Napoli 2010, https://www.researchgate.net/publication/255698380 (dostęp: 17.04.2023 r.).
• Pyziak-Szafnicka M., Prawa i wolności konstytucyjne a prawa podmiotowe prawa cywilnego. Przydatność konstrukcji prawa podmiotowego [w:] Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2000.
• Pyziak-Szafnicka M., Prawo podmiotowe, "Studia Prawa Prywatnego" 2006/1.
• Raburski T., Filozofia praw podmiotowych, "Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica" 2017/78.
• Radwański Z., Prawo cywilne. Część ogólna, Warszawa 1977.
• Redelbach A., Wronkowska S., Ziembiński Z., Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1994.
• Sęk M., Karta Praw Podatnika w polskim systemie podatkowym w świetle doświadczeń zagranicznych, "Kwartalnik Prawa Podatkowego" 2018/1.
• Starzewski Ł., Karta Praw Podatnika - nowym instrumentem ochrony dla podatników, "Biuletyn Informacji Publicznej RPO", 10.04.2019 r., https://www.rpo.gov.pl/pl/content/rpo-za-wprowadzeniem-karty-praw-podatnika (dostęp: 17.04.2023 r.).
• Stępkowski A., Problem "istoty" prawa podstawowego w perspektywie klasycznych teorii prawa podmiotowego, "Zeszyty Prawnicze" 2013/13 (4).
• Szczurek B., Koncepcja ochrony praw podatnika, Warszawa 2008.
• Szymczak A., Nadpłata podatku powstała w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, "Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny" 2013/2.
• Tichý L., Ordre Public Abuse of Rights and Other General Clauses and the New Czech Civil Code, "ELTE Law Journal" 2014/2.
• Tomaszewska K., Znaczenie i zakres ochrony publicznych praw podmiotowych a ochrona interesu jednostki, "Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis" 2021/1 (1), s. 113-134, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/39984/06_Katarzyna_Tomaszewska.pdf (dostęp: 22.03.2023 r.).
• Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane zagadnienia), Kraków 2003.
• Werner A., Nadużycie prawa podatkowego i unikanie opodatkowania w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych i sądów unijnych [w:] Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania, red. D.J. Gajewski, Warszawa 2018.
• Wilk M., Potrzeba wprowadzenia Karty Praw Podatnika w Polsce, "Kwartalnik Prawa Podatkowego" 2018/1.
• Wolter A., Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, Warszawa 1972.
• Wronkowska S., Sytuacje wyznaczone przez normy prawne [w:] A. Redelbach, S. Wronkowska, Z. Ziembiński, Zarys teorii państwa i prawa, Warszawa 1994.
• Wronkowska, Analiza pojęcia prawa podmiotowego, Poznań 1973.
• Zając-Wysocka J., Klauzula nadużycia prawa w ustawie o VAT, "Toruński Rocznik Podatkowy" 2016.