Wielofunkcyjne osiedle społeczne - koncepcja rewitalizacji obszaru pofortecznego w Warszawie

• Autorzy: Ewa Jarecka-Bidzińska , Zofia Wiosna , Magdalena Sender

Warianty tytułu

Multifunctional Social Housing Complex - Regeneration Concept of a Former Fortification Area in Warsaw

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Współczesne rozumienie osiedla społecznego staje się alternatywą, a jednocześnie odpowiedzią na liczne mankamenty oraz problemy wielu dużych współczesnych, homogenicznych osiedli mieszkaniowych i wyzwania związane z kształtowaniem ładu przestrzennego w dużych miastach. Stworzone przed drugą wojną światową koncepcje osiedli społecznych nabierają obecnie nowego znaczenia w kontekście licznie powstających nowych, chaotycznie zaplanowanych zespołów mieszkalnych. Najistotniejszymi kwestiami związanymi z ideą osiedli społecznych są kształtowanie lokalnej społeczności i wzmacnianie więzi społecznych przez właściwe zagospodarowanie przestrzenne oraz zróżnicowaną strukturę społeczną, obejmującą również mieszkańców, których sytuacja życiowa i materialna jest trudniejsza. Jest to realizowane przez zdywersyfikowane formy dostępu do mieszkań (m.in. lokale komunalne i socjalne) i różne formy dofinansowania zakupu i wynajmu mieszkań. W niniejszym artykule przeanalizowano potencjał rozwojowy w tym zakresie wybranego obszaru typu brownfield w Warszawie. Opisana teoretyczna wizja urbanistycznej koncepcji rewitalizacyjnej przewiduje zabudowę miastotwórczą o charakterze osiedla społecznego na terenie pierwotnie zajmowanym przez nieistniejące już fortyfikacje, a następnie przez zakłady przemysłowe w dzielnicy Wola. Teoretyczny program osiedla obejmuje ważne towarzyszące funkcji mieszkalnej udogodnienia społeczne (szkoła, przedszkole, przychodnia, dom kultury, placówki handlowe) oraz zróżnicowane, otwarte i ogólnodostępne publiczne przestrzenie, w tym obszary zieleni. (abstrakt oryginalny)

EN

The reinterpretation of the idea of a social housing complex becomes an alternative, yet a response to numerous contemporary problems visible in many large, homogeneous housing estates and the challenges of spatial planning in large cities. The constitutive features of well-designed pre-war social housing estates have recently been rediscovered in the context of present-day, often chaotically developed housing estates that lack basic services. Important issues that relate specifically to social housing complexes are local community building and strengthening social connections through proper spatial planning and ensuring a diverse social structure, including less wealthy residents in danger of social exclusion. Possible solutions are diversified forms of access to affordable housing, such as municipal and social housing and various types of subsidies for the purchase or rental of apartments. The article proposes a theoretical re-development concept of a "socially conscious" housing complex in a brownfield in the Wola district in Warsaw that was previously used as a fortification area and then as an industrial site. The proposal includes, in addition to housing, various social services (a school, a kindergarten, a health centre, a community centre, and retail) and various open public spaces accessible to the general public. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rewitalizacja; Organizacja inwestycji mieszkaniowych; Ład przestrzenny; Mieszkalnictwo; Przestrzenne zagospodarowanie miasta

EN

Revitalization; Organization of residential investments; Spatial order; Housing; Town spatial development

• Czasopismo: Prace Geograficzne / Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Rocznik: 2023
• Numer: z. 172
• Strony: 103--126

Twórcy

autor

Ewa Jarecka-Bidzińska

• Politechnika Warszawska

autor

Zofia Wiosna

• Politechnika Warszawska

autor

Magdalena Sender

• Politechnika Warszawska

Bibliografia

• Adair A., Berry J., McGreal S., Poon J., Hutchison N., Watkins C., Gibb K., 2003, Benchmarking urban regeneration, Royal Institution of Chartered Surveyors, London.
• Adams D., De Sousa C., Tiesdell S., 2010, Brownfield development: A comparison of North American and British approaches, Urban Studies, 47(1), 75-104.
• Alker S., Joy V., Roberts P., Smith N., 2000, The definition of brownfield, Journal of Environmental Planning and Management, 43(1), 49-69.
• Bartsch Ch., Collaton E., Pepper E., 1997, Coming clean for economic development: A resource book on environmental cleanup and economic development opportunities, Northeast-Midwest Institute, Washington.
• Boguszewski P., 2009, Fort "W" - jak Wola, Kurier Wolski, 44(345), 5.
• Boiteux-Orain C., Huriot J.M., 2002, Modéliser la suburbanisation: succès et limites de la microéconomie urbaine, Revue d'Economie Regionale et Urbaine, 1, 73-104.
• Burszta-Adamiak E., Łomotowski J., Wiercik P., 2014, Zielone dachy jako rozwiązania poprawiające gospodarkę wodami opadowymi w miastach, Inżynieria Ekologiczna, 39, 26-32.
• Cęckiewicz W., 2015, Rozmowy o architekturze, t. 1, M. Karpińska, D. Leśniak-Rychlak, M. Wiśniewski (red.), Instytut Architektury, Kraków.
• Chmielewski J.M., 2005, Problemy rozpraszania się zabudowy na obszarze metropolitalnym Warszawy, [w:] P. Lorens (red.), Problem suburbanizacji, Biblioteka Urbanisty, Urbanista, Warszawa, 52-62.
• Chmielewski J.M., Turek A., Kardaś A., 2014, Tendencje rozwoju pasma północnego obszaru metropolitalnego Warszawy. Studia Regionalne i Lokalne, 2(56), 68-94.
• Couch C., 1990, Urban renewal: Theory and practice, Palgrave, London.
• Couch C., Dennemann A., 2000. Urban regeneration and sustainable development in Britain: The example of the Liverpool Ropewalks Partnership, Cities, 17(2), 137-147.
• Czarnecki W., 2006, Problemy rewitalizacji w gospodarce przestrzennej XXI wieku, Wyższa Szkoła Finansów i Zarządzania, Białystok.
• Degórska B., 2007, Wybrane problemy zagospodarowania i ochrony środowiska związane z rozwojem suburbanizacji, Biuletyn KPZK PAN, 230, 75-88.
• Denis M., 2017, Tereny poprzemysłowe w dobie zrównoważonego rozwoju, Studia Miejskie, 26, 25-37.
• De Sousa C., 2001, Contaminated sites: The Canadian situation in an international context, Journal of Environmental Management, 62(2), 131-154.
• De Sousa C.A., 2008, Brownfields redevelopment and the quest for sustainability, Elsevier, Amsterdam.
• Domański B., 2009, Rewitalizacja terenów poprzemysłowych - specyfika wyzwań i instrumentów, [w:] W. Jarczewski (red.), Przestrzenne aspekty rewitalizacji - śródmieścia, blokowiska, tereny poprzemysłowe, pokolejowe i powojskowe, Instytut Rozwoju Miast, Kraków, 125-137.
• Erbel J., 2018, Warszawska Dzielnica Społeczna - stołeczna polityka mieszkaniowa w nowej odsłonie, Studia KPZK PAN, 217(180), 257-269.
• Fujita M., Krugman P., 2004, The new economic geography: Past, present and the future, [w:] R.J.G.M. Florax, D.A. Plane (red.), Fifty years of regional science, Springer, Berlin-Heidelberg, 139-164.
• Fulong W., Phelps N.A., 2011, International perspectives on suburbanization, Palgrave Macmillan, London.
• Gajda A., Jarczewski W., Koj J., Mróz M., Mucha A., Sykała Ł., 2019, Rewitalizacja centrów miast, [w:] W. Jarczewski, A. Kułaczkowska (red.), Rewitalizacja. Raport o stanie polskich miast, Instytut Rozwoju Miast i Regionów, Kraków, 85-94.
• Gasidło K., 1998, Problemy przekształceń terenów poprzemysłowych. Politechnika Śląska, Gliwice.
• Gehl J., 2009, Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, RAM, Kraków.
• Gehl J., 2014, Miasta dla ludzi, RAM, Kraków.
• Gehl J., Svarre B., 2021, Jak studiować życie w przestrzeni publicznej, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Warszawa.
• Gertler M., 1995, Adapting to new realities: Industrial land outlook for Metropolitan Toronto, Durham, York, Halton, Peel, Hamilton-Wentworth and Waterloo, Municipality of Metropolitan Toronto, Toronto.
• Ghofrani Z., Faggian R., Sposito V., 2017, A comprehensive review of blue-green infrastructure concepts, International Journal of Environment and Sustainability, 6(1), 15-36.
• Gocko-Gomoła K., Gorgoń J., 2016, Woda w mieście jako czynnik wzmacniający jego odporność na zmiany klimatu, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Technicznej w Katowicach, 8, 31-44.
• Godzina P., 2015, Tereny zieleni publicznej w kontekście zrównoważonego rozwoju miasta, Prace Geograficzne, 141, 57-72.
• Gorczyca K., Fiedeń Ł., Kocaj A., 2020, Large housing estates in Poland - a missing link in urban regeneration?, European Planning Studies, 28(10), 2020-2039.
• Guzik R., 2009, Współczesne procesy rewitalizacji w Wielkiej Brytanii, [w:] R. Guzik (red.), Rewitalizacja miast w Wielkiej Brytanii, Instytut Rozwoju Miast, Kraków, 42-94.
• Heberle L., Wernstedt K., 2006, Understanding brownfields regeneration in the US, Local Environment, 11, 479-497.
• Huculak M., 2009, Rewitalizacja terenów poprzemysłowych. Polskie doświadczenia i perspektywy, [w:] W. Jarczewski (red.), Przestrzenne aspekty rewitalizacji - śródmieścia, blokowiska, tereny poprzemysłowe, pokolejowe, powojskowe, Instytut Rozwoju Miast, Kraków, 139-198.
• Hulicka A., 2015, Miasto zielone-miasto zrównoważone. Sposoby kształtowania miejskich terenów zieleni w nawiązaniu do idei Green City, Prace Geograficzne, 141, 73-85.
• Jacobs J., 2016, Śmierć i życie wielkich amerykańskich miast, Centrum Architektury, Warszawa.
• Jałowiecki B., Szczepański M., 2009, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Janiszek M., 2015, Zielona infrastruktura jako koncepcja rozwoju współczesnego miasta, Studia Miejskie, 19, 99-108.
• Januchta-Szostak A., 2020, Błękitno-zielona infrastruktura jako narzędzie adaptacji miast do zmian klimatu i zagospodarowania wód opadowych, Zeszyty Naukowe Politechniki Poznańskiej. Architektura, Urbanistyka, Architektura Wnętrz, 3, 37-74.
• Jarecka-Bidzińska E., 2020, The urban development and preserving place identity as a result of effective revitalisation of Barcelona's El Raval district, Przestrzeń i Forma, 43, 163-178.
• Jari N., Kati V., 2016, Bottom-up thinking - Identifying socio-cultural values of ecosystem services in local blue-green infrastructure planning in Helsinki, Finland, Land Use Policy, 50, 537-547.
• Kaczmarek S., Kowalczyk A., 2016, Rewitalizacja terenów poprzemysłowych i poturystycznych, Folia Turistica, 41, 283-308.
• Kok H., Kovacs Z., 1999, The process of suburbanization in the agglomeration of Budapest, Netherlands Journal of Housing and the Built Environment, 14(2), 119-141.
• Krasuski M., 2011, Warszawskie dziedzictwo postindustrialne, Fundacja Hereditas, Warszawa.
• Kubeš J., 2013, European post-socialist cities and their near hinterland in intra-urban geography literature, Bulletin of Geography. Socio-Economic Series, 19, 19-43.
• Kunc J., Navrátil J., Tonev P., Frantál B., Klusácek P., Martinat S., Havlíček M., Černík J. 2014, Perception of urban renewal: Reflexions and coherences of socio-spatial patterns (Brno, Czech Republic), Geographia Technica, 9(1), 66-77.
• Le Corbusier, 2012, W stronę architektury, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa.
• Le Corbusier, 2017, Karta ateńska, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa.
• Li J.F., Wai O.W.H., Li Y.S., Zhan J.M., Ho Y.A., Li J., Lam E., 2010, Effect of green roof on ambient CO2 concentration, Building and Environment, 45(12), 2644-2651.
• Lisowski A., 2004, Social aspects of suburbanization stage in Warsaw agglomeration, DELA, 21, 531-542.
• Lorens P., 2005, Suburbanizacja w procesie rozwoju miasta post-socjalistycznego, [w:] P. Lorens (red.), Problem Suburbanizacji. Biblioteka Urbanisty, 7, 33-44.
• Lorens P., 2010, Rewitalizacja miast. Planowanie i realizacja, Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
• Lorens P., Martyniuk-Pęczek, J., 2009, Wybrane zagadnienia rewitalizacji miast, Urbanista, Gdańsk.
• Lorens P., Martyniuk-Pęczek, J., 2010, Problemy kształtowania przestrzeni publicznych, Urbanista, Gdańsk.
• Maciejewska A., Turek A., 2018, Rewitalizacja i jej znaczenie w kontekście realizacji polityki przestrzennej na terenie województwa mazowieckiego, Mazowsze Studia Regionalne, 25, 71-89.
• Małuszyńska I., Caballero-Frączkowski W.A., Małuszyński M.J., 2014, Zielone dachy i zielone ściany jako rozwiązania poprawiające zdrowie środowiskowe terenów miejskich, Inżynieria Ekologiczna, 36, 40-52.
• Manso M., Teotónio I., Silva C.M., Cruz C.O., 2021, Green roof and green wall benefits and costs: A review of the quantitative evidence, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 135
• Montgomery Ch., 2015, Miasto szczęśliwe. Jak zmienić nasze życie, zmieniając nasze miasta, Wysoki Zamek, Kraków.
• Muzioł-Węcławowicz A., 2014, Funkcje mieszkaniowe w programach rewitalizacji miast, [w:] A. Maciejewska (red.), Współczesne uwarunkowania gospodarowania przestrzenią - szanse i zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 116-129.
• Muzioł-Węcławowicz A., 2018, Wnioski i rekomendacje, [w:] A. Muzioł-Węcławowicz, K. Nowak (red.), Raport o stanie polskich miast. Mieszkalnictwo społeczne, Instytut Rozwoju Miast, Kraków, 19-140.
• Muzioł-Węcławowicz A., 2019, Rewitalizacja a mieszkalnictwo, [w:] W. Jarczewski, A. Kułaczkowska (red.), Raport o stanie polskich miast. Rewitalizacja, Obserwatorium Polityki Miejskiej IRMiR, Kraków, 105-121.
• Muzioł-Węcławowicz A., 2021, Mieszkalnictwo społeczne w Polsce - wyzwania i ograniczenia, Studia BAS, 2, 83-112.
• Nowak K., 2021, Krajowy i lokalny wymiar polityki mieszkaniowej, IRM, Warszawa.
• Penerai P., 2008, Paris métropole: Forme et échelles du Grand-Paris, Éditions de la Villette, Paris.
• Shafique M., Kim R., Rafiq M., 2018, Green roof benefits, opportunities and challenges: A review, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 90, 757-773.
• Skalski K., 2006, Projekty i programy rewitalizacji w latach 2000-2006. Studium przypadków, Stowarzyszenie "Forum Rewitalizacji", Kraków.
• Solarek K., 2019, Urban design in town planning: Current issues and dilemmas from the Polish and European perspective, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa.
• Syrkus H., 1976, Ku idei osiedla społecznego, PWN, Warszawa.
• Syrkus H., 1984, Społeczne cele urbanizacji, PWN, Warszawa.
• Strzelecka E., 2011, Rewitalizacja miast w kontekście zrównoważonego rozwoju, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, 2, 661-668.
• Sýkora L., 2003, Suburbanisation and its social consequences, Czech Sociological Review, 39(2), 217-233.
• Tang Y.-T., Nathanail C.P., 2012, Sticks and stones: The impact of the definitions of brownfield in policies on socio-economic sustainability, Sustainability, 4(5), 840-862.
• Turek A., 2013, Rewitalizacja obszarów poprzemysłowych na cele mieszkaniowe, Problemy Rozwoju Miast, 1, 71-86.
• Wagner I., Krauze K., Zalewski M., 2013, Błękitne aspekty zielonej infrastruktury, Zrównoważony Rozwój. Zastosowania, 4, 145-155.
• Wallis A., 1977, Miasto i przestrzeń, PWN, Warszawa.
• Wańkowicz W., 2012, Rozwój miast - spójność, integracja, rewitalizacja, Problemy Rozwoju Miast, 3, 47-58.
• Warchalska-Troll A., Trzepacz P. (red.), 2017, Rewitalizacja miast. Teoria, narzędzia, doświadczenia, Instytut Rozwoju Miast, Kraków.
• Wedding G.Ch., Crawford-Brown D., 2007, Measuring site-level success in brownfield redevelopments: A focus on sustainability and green building, Journal of Environmental Management, 85(2), 483-495.
• Wierzchowski M., 2009, Koncepcje i instrumenty planowania i prowadzenia procesów rewitalizacji, [w]: W. Rydzik (red.), Aspekty prawne i organizacyjne zarządzania rewitalizacją, Instytut Rozwoju Miast, Kraków, 17-36.
• Williams K., Burton E., Jenks M., 1996, Achieving the compact city through intensification: An acceptable option?, [w:] E. Burton, M. Jenks, K. Williams (red.), The compact city: A sustainable urban form?, E. & F.N. Spon, London, 83-96.
• Yount K., 2003, What are brownfields? Finding a conceptual definition, Environmental Practice, 5, 25-33.
• Zinowiec-Cieplik K., 2018, Miejsca węzłowe w systemie zieleni jako zagadnienie integracji przestrzeni miejskiej, Budownictwo i Architektura, 17(3), 89-105.
• Atlas ekofizjograficzny Warszawy, 2018, Krajowy Instytut Polityki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa https://architektura.um.warszawa.pl/documents/12025039/26223617/ atlas_ekofizjograficzny.pdf/94816176-87cd-2d9b-5bf8-79e37a12dea0?t=1634497935335 (dostęp: 20.09.2022).
• EPA (United States Enviromental Protection Agency), 2022, EPA's Report on the Environment (ROE), United States Environmental Protection Agency, miejsce, www.epa.gov/report-enviroment (dostęp: 18.12.2023).
• European Commission, 1996, Report of the Expert Group on the Urban Environment, European Commission, Brussels.
• Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego rejonu ulicy Olbrachta m. st. Warszawy, https:// mapa.um.warszawa.pl/mapaApp/dane/Plany/Wola/17.01.pdf (dostęp: 18.09.2022).
• Raport o stanie mieszkalnictwa, 2020, Ministerstwo Rozwoju, Warszawa https://www.gov.pl/web/ rozwoj-technologia/raport-o-stanie-mieszkalnictwa2 (dostęp: 20.09.2022).
• Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy, 2006, https:// www.bip.warszawa.pl/dokumenty/radamiasta/uchwaly/2018-2023/1611_uch_zal_1_tekst_ studium.pdf (dostęp: 10.12.2021).
• Zintegrowany Program Rewitalizacji m.st. Warszawy do 2022 r., 2016, https://architektura.um.warszawa. pl/documents/12025039/19717181/zaktualizowany_zpr.pdf/ (dostęp: 15.10.2023).
• BBGK Architekci, 2017, Warszawska dzielnica społeczna, https://bbgk.pl/pl/projekty/wybrane/ warszawska-dzielnica-spoleczna (dostęp: 19.12.2023).
• Google Earth, https://www.google.pl/intl/pl/earth/ (dostęp: 20.09.2022).
• Geoportal, https://www.geoportal.gov.pl/ (dostęp: 20.09.2022).
• Serwis mapowy Miasta Stołecznego Warszawy, https://mapa.um.warszawa.pl/ (dostęp: 20.09.2022).

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.017.19204