Pojęcie narodu w polskim prawie konstytucyjnym a praktyka polityczna lat 2015-2023

• Autorzy: Igor Ksenicz

Warianty tytułu

The concept of the nation in Polish constitutional law and political practice in 2015-2023

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest ustalenie, jak ewoluowało pojęcie "naród" w polskim prawie konstytucyjnym na tle przykładów praktyki politycznej lat 2015-2023. Autor weryfikował następującą hipotezę: mimo wynikającej z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obywatelskiej koncepcji narodu, rząd Zjednoczonej Prawicy w celach politycznych zawężał jego rozumienie do narodu kulturowo-etnicznego, co skutkowało ograniczaniem praw mniejszości narodowych i etnicznych. W pierwszej części tekstu dokonano interpretacji przepisów konstytucyjnych (historycznych i obowiązujących) poświęconych narodowi oraz analizy orzecznictwa i doktryny. Ustalono, że - mimo obowiązującej w Polsce politycznej koncepcji narodu - część doktryny stoi na stanowisku uprzywilejowującym w procedurze ubiegania się o obywatelstwo RP obcokrajowców polskiego pochodzenia oraz tych, którzy ulegli asymilacji. Negatywnie oceniono działania polskich władz wymierzone w mniejszości narodowe i etniczne, które stały się zakładnikami problemów niewyjaśnionych na poziomie ińskiej i łemkowskiej oraz niemieckiej). Ataki na mniejszości, powodowane bieżącymi potrzebami politycznymi, stanowią niebezpieczny precedens. W przyszłości podobne działania mogą zostać wymierzone w kolejne grupy społeczne. (abstrakt oryginalny)

EN

The article aims to determine how the concept of 'nation' has evolved in Polish constitutional law against the background of examples of political practice in the years 2015-2023. The author verified the following hypothesis: despite the civic concept of the nation resulting from the Constitution of the Republic of Poland, the United Right government, for political purposes, narrowed its understanding to the cultural and ethnic nation, which resulted the rights of national and ethnic minorities being limited. The first part of the text contains an interpretation of constitutional provisions, historical and in force, devoted to the nation, as well as an analysis of judicature and doctrine. It is established that despite the political concept of the nation in force in Poland, some of the doctrine takes a position that privileges foreigners of Polish origin and those who have undergone assimilation in the procedure of applying for Polish citizenship. The actions of the Polish authorities aimed at national and ethnic minorities, which became hostages of problems that were not resolved at the interstate level, are assessed negatively (in the second part of the text, this is illustrated by case studies of the Ukrainian, Lemko and German minorities). Attacks on minorities driven by current political needs set a dangerous precedent. In the future, similar actions may be targeted at other social groups. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Naród; Polityka; Prawo konstytucyjne; Grupy etniczne; Mniejszości narodowe

EN

Nation; Politics; Constitutional law; Ethnics group; Ethnic minority

• Czasopismo: Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny
• Rocznik: 2024
• Numer: nr 2
• Strony: 97--117

Twórcy

autor

Igor Ksenicz

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Abraham, W., Dwernicki, T., Estreicher, S., Jaworski, W.L., Kutrzeba, S., Rostworowski, M., Wróblewski, S., i Zoll, F. (1922). Nasza Konstytucja. Nakładem autorów.
• Ajnenkiel, A. (1983). Polskie konstytucje. Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna.
• Biskupski, K. (1962). Zarys prawa państwowego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz niektórych państw obcych. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Burda, A., i Klimowiecki, R. (1958). Prawo państwowe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Działocha, K. (2007). Artykuł 4. W: L. Garlicki (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz (s. 1-27). Wydawnictwo Sejmowe.
• Florczak-Wątor, M. (2016). Artykuł 4. W: M. Safjan i L. Bosek (red.), Konstytucja RP: Tom 1. Komentarz. Art. 1-86 (s. 256-278). C.H. Beck.
• Garlicki, L. (2006). Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Liber.
• Gdulewicz, E. (1975). Niektóre koncepcje ustroju politycznego w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 23 kwietnia 1935. Państwo i Prawo, 30(3), 71-82.
• Główny Urząd Statystyczny. (2023). Wstępne wyniki NSP 2021 w zakresie struktury narodowo-etnicznej oraz języka kontaktów domowych. https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/6494/10/1/1/wstepne_wyniki_nsp_2021_w_zakresie_struktury_narodowo-etnicznej_oraz_jezyka_kontaktow_domowych.pdf
• Grądzka, I. (2009). Zasada suwerenności narodu. W: D. Dudek (red.), Zasady ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej (s. 190-214). Wolters Kluwer.
• Gruca, R., i Gierszewski, M. (2023, 7 września). "Przed polską ambasadą było stoisko z podstemplowanymi dokumentami". Tak handlowano polskimi wizami. Radio Zet. https://wiadomosci.radiozet.pl/polska/tak-handlowano-polskimi-wizami-urzednik-msz-ujawnia-jak-wygladal-proceder
• Gryglas, A. (2023, 25 września). Janusz Kowalski deklaruje, że pozbawi Mniejszość Niemiecką przywileju wyborczego. "Rząd nie może wisieć na włosku mniejszości". Nowa Trybuna Opolska. https://nto.pl/janusz-kowalski-deklaruje-ze-pozbawi-mniejszosc-niemiecka-przywileju-wyborczego-rzad-nie-moze-wisiec-na-wlosku-mniejszosci/ar/c1-17921673
• Gulczyński, M. (2009). Suwerenność narodu. W: D. Waniek i M. Gulczyński (red.), System polityczny Rzeczypospolitej Polskiej (s. 67-84). ALMAMER Wyższa Szkoła Ekonomiczna.
• Gwóźdź-Pallokat, M. (2022, 8 lutego). Redukcja godzin niemieckiego: "To dyskryminująca decyzja". Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/pe%C5%82nomocnik-rz%C4%85du-rfn-w-opolu-o-redukcji-godzin-niemieckiego-to-dyskryminuj%C4%85ca-decyzja/a-60693595
• Jabłonowski, K. (2022, 24 października). Kowalski: Niemcy wydają "zero euro" na naukę języka polskiego jako ojczystego. To nieprawda. TVN24. https://konkret24.tvn24.pl/polska/janusz-kowalski-niemcy-w-ogole-nie-finansuja-nauki-jezyka-polskiego-jako-ojczystego-st6171042
• Kacprzak, I. (2023, 25 kwietnia). Rekordowa liczba cudzoziemców z polskim obywatelstwem. Najwięcej Ukraińców. Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art38386201-rekordowa-liczba-cudzoziemcow-z-polskim-obywatelstwem-najwiecej-ukraincow
• kam_ila (2023, 25 września). Janusz Kowalski deklaruje pozbawienie Mniejszości Niemieckiej przywileju wyborczego. 24Opole. https://www.24opole.pl/49951,Janusz_Kowalski_deklaruje_pozbawienie_Mniejszosci_Niemieckiej_przywileju_wyborczego,wiadomosc.html
• Kierończyk, P. (2014). W 80. rocznicę uchwalenia "konstytucji styczniowej". Uwagi polemiczne. Gdańskie Studia Prawnicze, 31, 827-851. https://prawo.ug.edu.pl/sites/default/files/_nodes/strona-pia/33461/files/59_w_80._rocznice_uchwalenia.pdf
• Kolejowy Portal. (2021, 8 czerwca). Tablice z niemieckimi nazwami w Chrząstowicach i Dębskiej Kuźni nie będą zlikwidowane. https://kolejowyportal.pl/tablice-z-niemieckimi-nazwami-w-chrzastowicach-i-debskiej-kuzni-nie-beda-zlikwidowane/
• Komarnicki, W. (2008). Polskie prawo polityczne. Geneza i system. Wydawnictwo Sejmowe.
• Kryciński, S. (2018). Łemkowszczyzna nieutracona. Libra.
• Kuczer, J. (2018). Perspektywy zmiany prawnego statusu mniejszości polskiej w Republice Federalnej Niemiec. Dyskurs Prawniczy i Administracyjny, 1, 127-136. https://doi.org/10.34768/dpia.2018.1.14
• Kustra, A. (2013). Sądy konstytucyjne a ochrona tożsamości narodowej i konstytucyjnej państw członkowskich Unii Europejskiej. W: S. Dudzik i N. Półtorak (red.), Prawo Unii Europejskiej a prawo konstytucyjne państw członkowskich (s. 51-78). Wolters Kluwer.
• Lemańczyk, B. (2023, 4 marca). Niemcy dalej sekują język polski! wGospodarce.pl. https://wgospodarce.pl/informacje/124401-niemcy-dalej-sekuja-jezyk-polski
• Lepiarz, J. (2021, 17 grudnia). Sejm obcina fundusze dla mniejszości niemieckiej. Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/sejm-obcina-fundusze-dla-mniejszo%C5%9Bci-niemieckiej/a-60174138
• Makowski, W. (1939). Nauka o państwie: Cz. 1. Teoria państwa. Komitet Wydawniczy Podręczników Akademickich.
• Moklak, J. (1997). Łemkowszczyzna w Drugiej Rzeczypospolitej. Zagadnienia polityczne i wyznaniowe. Towarzystwo Wydawnicze "Historia Iagellonica".
• Motyka, G. (2016). Wołyń '43. Ludobójcza czystka - fakty, analogie, polityka historyczna. Wydawnictwo Literackie.
• Motyka, G. (2023). Akcja "Wisła", czyli ludobójstwo kulturowe. Nowa Europa Wschodnia, 2, 144-153.
• MSWiA. (2019). Polityka migracyjna Polski. Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA. https://interwencjaprawna.pl/wp-content/uploads/2019/06/Polityka-migracyjna-Polski-wersja-ostateczna.pdf
• Nowosielski, M. (2012). Polacy w Niemczech. Stan i perspektywy badań. Przegląd Zachodni, 3, 3-28. http://www.archiwumpz.iz.poznan.pl/dlibra/editions-content?id=10364
• Olszewski, H., i Zmierczak, M. (1994). Historia doktryn politycznych i prawnych. Ars Boni et Aequi.
• PAP/dad. (2022, 14 listopada). Konsul RP w Berlinie: asymetria w nakładach Polski i Niemiec na nauczanie języków nie do zaakceptowania. Polskie Radio. https://www.polskieradio.pl/399/7978/artykul/3070407,konsul-rp-w-berlinie-asymetria-w-nakladach-polski-i-niemiec-na-nauczanie-jezykow-nie-do-zaakceptowania
• Pędziwol, A.M. (2023, 25 lutego). Nauczanie polskiego w Niemczech. Co z tymi milionami? Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/nauczanie-polskiego-w-niemczech-co-z-tymi-milionami/a-64822085
• Rozmaryn, S. (1961). Konstytucja jako ustawa zasadnicza Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Sakson, A. (2011). Polonia i emigracja w Niemczech w XX w. i na początku XXI w. - wybrane problemy. Przegląd Polsko-Polonijny, 1, 149-161.
• Sejm RP. (b.d.). 100. rocznica uchwalenia Konstytucji marcowej. https://www.sejm.gov.pl/KonstytucjaMarcowa.nsf/
• Snyder, T. (2003). The reconstruction of nations: Poland, Ukraine, Lithuania, Belarus, 1569-1999. Yale University Press.
• Sokolewicz, W. (1990). Rzeczpospolita Polska - demokratyczne państwo prawne (Uwagi na tle ustawy z 29 XII 1989 o zmianie Konstytucji). Państwo i Prawo, 45(4), 12-29.
• Szerer, M. (1924). Pojęcie Narodu w Konstytucji z 17-go Marca. W: W.L. Jaworski (red.), Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921 (s. 65-74). Krakowska Spółka Wydawnicza.
• Szymański, W. (2022, 2 grudnia). Pieniądze są. Co dalej z nauczaniem polskiego w Niemczech? Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/pieniądze-są-co-dalej-z-nauczaniem-języka-polskiego-w-niemczech/a-63959132
• Tuleja, P. (2019). Artykuł 35. W: P. Tuleja (red.), Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz (s. 34-40). Wolters Kluwer.
• Uruszczak, W. (2014). Zasady ustrojowe w konstytucji 3 maja 1791 r. W: M. Grzybowski i B. Naleziński (red.), Państwo demokratyczne, prawne i socjalne. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Antoniemu Maciągowi: Tom 2. Studia historyczno-prawne i ustrojowo-porównawcze (s. 9-34). Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne - Oficyna Wydawnicza AFM.
• Uziębło, P. (2021). Komentarz do Konstytucji RP. Art. 4, 125. Difin.
• Widzyk, A. (2022, 27 listopada). Niemcy. Dodatkowe pieniądze na nauczanie języka polskiego. Deutsche Welle. https://www.dw.com/pl/niemcy-dodatkowe-pieniądze-na-nauczanie-językapolskiego/a-63901564
• Wołpiuk, W.J. (2014). Naród jako pojęcie konstytucyjne. Studia Iuridica Lublinensia, 22, 371-392. https://doi.org/10.17951/sil.2014.22.371
• Zamkowski, W. (1965). Pojęcie ludu pracującego w Konstytucji PRL. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 27(2), 25-43. http://hdl.handle.net/10593/18273

Identyfikatory

DOI

https://doi.org/10.14746/rpeis.2024.86.2.05