Czasopismo
Tytuł artykułu
Autorzy
Warianty tytułu
Personalism as an Attempt to Reconcile the Anthropologies at Variance
Języki publikacji
Abstrakty
CEL NAUKOWY: Artykuł przedstawia personalizm w jego funkcji integrującej i dopełniającej antropologie aspektowe oraz w jego funkcji krytycznej wobec antropologii redukcyjnych.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Z tego względu, iż u korzeni współczesnego personalizmu tkwi sprzeciw wobec kryzysu antropologicznego i cywilizacyjnego (E. Mounier), personaliści oprócz prowadzenia badań naukowych nad fenomenem osoby ludzkiej wykazują ambicję wpływania na współczesną kulturę humanistyczną poprzez promocję antropologii personalistycznej oraz specyficznej aksjologii, która podkreśla prymat osoby ludzkiej wobec świata przyrody i techniki.
PROCES WYWODU: Personalistyczne podejście do człowieka ujawnia potrzebę traktowania go jako szczególnego "przedmiotu badawczego"; szczególnego, bowiem jedynego w świecie bytu, który istnieje i działa właśnie jako osobowy podmiot. Dlatego też poznanie tak specyficznego "przedmiotu badawczego", jakim jest osoba, wymaga zastosowania szczególnych, uwzględniających ową podmiotowość narzędzi poznawczych. Z tego powodu metodologia personalistyczna nie mogła "tak po prostu" przejąć bezpośrednio i bez zastrzeżeń żadnej wcześniejszej koncepcji antropologicznej. Owszem, personalizm posiłkuje się kategoriami wypracowanymi przez inne systemy filozoficzne, teologiczne bądź socjologiczne - zawsze jednak czyniąc zastrzeżenie, iż osoba jest szczególnym i szczytowym rodzajem bytowania, dlatego też wszystkie cechy ontologiczne przynależą do niej w jedyny i typowy sposób.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W toku prowadzonych analiz ujawniono, że najbardziej typową właściwością personalizmu jest integrowanie, scalanie, dopełnianie ujęć cząstkowych. Można uznać personalizm za metodologię integralności. Tę jego właściwość wyrażają określenia: integralna antropologia, integralny humanizm, integralna osoba, integralna definicja, integralna wizja, uniwersalna perspektywa, metafizyka osoby, transcendencja osoby itp. Tym personalizm odróżnia się w sposób ewidentny od antropologii redukcyjnych: od fizykalizmu (A. Comte, C. Lévi-Strauss), biologizmu (F. Nietzsche, S. Freud), behawioryzmu (I. Pawłow), od koncepcji subiektywistyczno-idealistycznych (E. Husserl) i koncepcji relacyjno-procesualnych (heglizm, marksizm). Szeroko rozumiany kolektywizm, jak też indywidualizm bazują na niewłaściwych, de facto antypersonalistycznych, pryncypiach antropologicznych, które u korzeni wykluczają możliwość pełnego spełnienia się człowieka jako osoby w jego podmiotowym i relacyjnym sposobie bytowania. Toteż zarówno indywidualizm, jak i kolektywizm muszą zostać odrzucone i ustąpić miejsca personalizmowi, który stawiając na pierwszym planie właśnie osobę w całokształcie jej istoty, potrafi harmonijnie połączyć jednostkowość i podmiotowość z relacyjnością i powołaniem do życia wspólnotowego.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W sumie, personalizm można ujmować w sensie wąskim i szerokim. W sensie wąskim oznacza filozofię, której centrum teoretyczne stanowi osoba; w sensie szerokim mianem personalizmu określa się doktrynę etyczno-polityczną, która znajduje w koncepcji osoby i określonej antropologii personalistycznej kryterium oceny założeń i programów społecznych. Ze względu na istniejącą różnorodność szkół i koncepcji personalizmu autorzy artykułu, przy użyciu metody porównawczej, wydobywają i omawiają najważniejsze cechy personalizmu jako doktryny uniwersalnej, będącej swoistą syntezą teorii i prakseologii służących dobru człowieka. (abstrakt oryginalny)
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Z tego względu, iż u korzeni współczesnego personalizmu tkwi sprzeciw wobec kryzysu antropologicznego i cywilizacyjnego (E. Mounier), personaliści oprócz prowadzenia badań naukowych nad fenomenem osoby ludzkiej wykazują ambicję wpływania na współczesną kulturę humanistyczną poprzez promocję antropologii personalistycznej oraz specyficznej aksjologii, która podkreśla prymat osoby ludzkiej wobec świata przyrody i techniki.
PROCES WYWODU: Personalistyczne podejście do człowieka ujawnia potrzebę traktowania go jako szczególnego "przedmiotu badawczego"; szczególnego, bowiem jedynego w świecie bytu, który istnieje i działa właśnie jako osobowy podmiot. Dlatego też poznanie tak specyficznego "przedmiotu badawczego", jakim jest osoba, wymaga zastosowania szczególnych, uwzględniających ową podmiotowość narzędzi poznawczych. Z tego powodu metodologia personalistyczna nie mogła "tak po prostu" przejąć bezpośrednio i bez zastrzeżeń żadnej wcześniejszej koncepcji antropologicznej. Owszem, personalizm posiłkuje się kategoriami wypracowanymi przez inne systemy filozoficzne, teologiczne bądź socjologiczne - zawsze jednak czyniąc zastrzeżenie, iż osoba jest szczególnym i szczytowym rodzajem bytowania, dlatego też wszystkie cechy ontologiczne przynależą do niej w jedyny i typowy sposób.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W toku prowadzonych analiz ujawniono, że najbardziej typową właściwością personalizmu jest integrowanie, scalanie, dopełnianie ujęć cząstkowych. Można uznać personalizm za metodologię integralności. Tę jego właściwość wyrażają określenia: integralna antropologia, integralny humanizm, integralna osoba, integralna definicja, integralna wizja, uniwersalna perspektywa, metafizyka osoby, transcendencja osoby itp. Tym personalizm odróżnia się w sposób ewidentny od antropologii redukcyjnych: od fizykalizmu (A. Comte, C. Lévi-Strauss), biologizmu (F. Nietzsche, S. Freud), behawioryzmu (I. Pawłow), od koncepcji subiektywistyczno-idealistycznych (E. Husserl) i koncepcji relacyjno-procesualnych (heglizm, marksizm). Szeroko rozumiany kolektywizm, jak też indywidualizm bazują na niewłaściwych, de facto antypersonalistycznych, pryncypiach antropologicznych, które u korzeni wykluczają możliwość pełnego spełnienia się człowieka jako osoby w jego podmiotowym i relacyjnym sposobie bytowania. Toteż zarówno indywidualizm, jak i kolektywizm muszą zostać odrzucone i ustąpić miejsca personalizmowi, który stawiając na pierwszym planie właśnie osobę w całokształcie jej istoty, potrafi harmonijnie połączyć jednostkowość i podmiotowość z relacyjnością i powołaniem do życia wspólnotowego.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W sumie, personalizm można ujmować w sensie wąskim i szerokim. W sensie wąskim oznacza filozofię, której centrum teoretyczne stanowi osoba; w sensie szerokim mianem personalizmu określa się doktrynę etyczno-polityczną, która znajduje w koncepcji osoby i określonej antropologii personalistycznej kryterium oceny założeń i programów społecznych. Ze względu na istniejącą różnorodność szkół i koncepcji personalizmu autorzy artykułu, przy użyciu metody porównawczej, wydobywają i omawiają najważniejsze cechy personalizmu jako doktryny uniwersalnej, będącej swoistą syntezą teorii i prakseologii służących dobru człowieka. (abstrakt oryginalny)
RESEARCH OBJECTIVE: The article presents personalism with its function of integrating and complementing aspectual anthropologies, as well as its critical function as to reductive anthropologies.
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: Due to the fact that at the roots of the contemporary personalism there is an objection to the anthropological and civilisation crises (E. Mounier), personalists, apart from carrying out research about the phenomenon of the human person, have an ambition to influence the contemporary humanistic culture by means of promoting personalistic anthropology and specific axiology which emphasises the primacy of the human person over the worlds of nature and technology.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The personalistic approach to the human being shows us the need to treat him as a special "research object." What we mean here is the fact that he is a unique individual in the world, who exists and works precisely as a personal subject. Therefore, knowledge of such a specific "research object" is important; that is, the person requires making use of particular tools that take into account the subjectivity in question, or cognitive tools. For this reason, a personalistic methodology could not directly and unreservedly borrow any previous anthropological concept. Indeed, personalism utilises categories worked out by other philosophical, theological or social systems, always keeping in mind that the person is the special and ultimate kind of being and, hence, all the ontic features belong to him in a special, unique and one-of-the-kind way.
RESEARCH RESULTS: In the course of the analysis, it turned out that the most typical feature of personalism is integrating and completing partial views. It may be claimed that personalism is a methodology of integrity. This feature is expressed in the following terms: integral anthropology, integral humanism, integral person, integral definition, integral vision, universal perspective, metaphysics of the person, transcendence of the person, etc. This is what explicitly distinguishes personalism from reductive anthropologies - from physicalism (A. Comte, C. Lévi-Straus), biologism (F. Nietzsche, S. Freud), behaviourism (I. Pavlov), subjective and idealistic conceptions (E. Husserl), as well as relational and processual (Hegelianism, Marxism). Moreover, broadly understood collectivism, as well as individualism are based on improper, or in fact anti-personalistic anthropological principles that at their foundations exclude the possibility of man's full realization as the person in his subjective and relational manner of being. This is why both individualism and collectivism must be rejected and should make room for personalism, which, stresses the importance of the person in the fullness of his essence, is able to harmoniously unite individuality and subjectivity with relationality and call to community life.
CONCLUSIONS, RECOMMENDATIONS, INNOVATIONS: Broadly speaking, personalism can be seen in a narrow and broad sense. In the former, it means a philosophy whose theoretical centre is constituted by the person; in the broad sense, what is termed personalism is an ethical and political doctrine that sees in the concept of the person and the given persoanlsitic anthropology a criterion of evaluation of assumptions and social programmes. Because of the diversity of schools and conceptions of personalism, the authors of the article, using the comparative method, present and investigate the key features of personalism as a universal doctrine that would be a beneficial to a synthesis of theory and praxeology. (original abstract)
THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: Due to the fact that at the roots of the contemporary personalism there is an objection to the anthropological and civilisation crises (E. Mounier), personalists, apart from carrying out research about the phenomenon of the human person, have an ambition to influence the contemporary humanistic culture by means of promoting personalistic anthropology and specific axiology which emphasises the primacy of the human person over the worlds of nature and technology.
THE PROCESS OF ARGUMENTATION: The personalistic approach to the human being shows us the need to treat him as a special "research object." What we mean here is the fact that he is a unique individual in the world, who exists and works precisely as a personal subject. Therefore, knowledge of such a specific "research object" is important; that is, the person requires making use of particular tools that take into account the subjectivity in question, or cognitive tools. For this reason, a personalistic methodology could not directly and unreservedly borrow any previous anthropological concept. Indeed, personalism utilises categories worked out by other philosophical, theological or social systems, always keeping in mind that the person is the special and ultimate kind of being and, hence, all the ontic features belong to him in a special, unique and one-of-the-kind way.
RESEARCH RESULTS: In the course of the analysis, it turned out that the most typical feature of personalism is integrating and completing partial views. It may be claimed that personalism is a methodology of integrity. This feature is expressed in the following terms: integral anthropology, integral humanism, integral person, integral definition, integral vision, universal perspective, metaphysics of the person, transcendence of the person, etc. This is what explicitly distinguishes personalism from reductive anthropologies - from physicalism (A. Comte, C. Lévi-Straus), biologism (F. Nietzsche, S. Freud), behaviourism (I. Pavlov), subjective and idealistic conceptions (E. Husserl), as well as relational and processual (Hegelianism, Marxism). Moreover, broadly understood collectivism, as well as individualism are based on improper, or in fact anti-personalistic anthropological principles that at their foundations exclude the possibility of man's full realization as the person in his subjective and relational manner of being. This is why both individualism and collectivism must be rejected and should make room for personalism, which, stresses the importance of the person in the fullness of his essence, is able to harmoniously unite individuality and subjectivity with relationality and call to community life.
CONCLUSIONS, RECOMMENDATIONS, INNOVATIONS: Broadly speaking, personalism can be seen in a narrow and broad sense. In the former, it means a philosophy whose theoretical centre is constituted by the person; in the broad sense, what is termed personalism is an ethical and political doctrine that sees in the concept of the person and the given persoanlsitic anthropology a criterion of evaluation of assumptions and social programmes. Because of the diversity of schools and conceptions of personalism, the authors of the article, using the comparative method, present and investigate the key features of personalism as a universal doctrine that would be a beneficial to a synthesis of theory and praxeology. (original abstract)
Czasopismo
Rocznik
Tom
Strony
57--75
Opis fizyczny
Twórcy
Bibliografia
- Barth, G. (2013). Hermeneutyka osoby. Lublin: Wydawnictwo KUL.
- Bartnik, Cz.S. (2004). Misterium człowieka. Lublin: Standruk.
- Bartnik, Cz.S. (2006). Szkice do systemu personalizmu. Kolekcja Katedry Personalizmu Chrześcijańskiego KUL. Lublin: Wydawnictwo KUL.
- Bartnik, Cz.S. (2008). Personalizm, wyd. 3. Kolekcja Katedry Personalizmu Chrześcijańskiego KUL. Lublin: Wydawnictwo KUL.
- Berti, E. (2003). Il dibattito sull'identità personale nella filosofia contemporanea. W: A. Pavan (red.), Dire persona. Bologna: Il Mulino, 35-48.
- Burgos, J.M. (2010). Personalizm, tłum. K. Koprowski. Warszawa: Centrum Jana Pawła II.
- Buttiglione, R. (2010). Myśl Karola Wojtyły, tłum. J. Merecki. Lublin: Instytut Jana Pawła II KUL.
- Granat, W. (1985). Personalizm chrześcijański. Teologia osoby ludzkiej. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.
- Granat, W. (2006). Osoba ludzka, wyd. 2. Kolekcja Katedry Personalizmu Chrześcijańskiego KUL. Lublin: Wydawnictwo KUL.
- Guzowski, K. (2008). Bartnik Czesław. W: A. Pavan (red.), Enciclopedia della persona nel XX secolo. Napoli: Edizioni Scientifiche Italiane, 85-90.
- Kopania, J. (2004). Kartezjusz. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. T. 5. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 523-527.
- Kowalczyk, M. (2008). Ku historiologii personalistycznej. Teologia w Polsce, 2,2, 299-306.
- Kowalczyk, S. (2010). Nurty personalizmu - od Augustyna do Wojtyły. Kolekcja Katedry Personalizmu Chrześcijańskiego KUL. Lublin: Wydawnictwo KUL.
- Kowalczyk, S. (2012). Personalizm - podstawy, idee, konsekwencje. Kolekcja Katedry Personalizmu Chrześcijańskiego KUL. Lublin: Wydawnictwo KUL.
- Mounier, E. (1947). Qu'est-ce que le personnalisme?. Paris: PUF.
- Mounier, E. (1949). Le personnalisme. Que sais-je?. Paris: Ed. du Seuil.
- Rigobello, A. (1978). Il personalismo. Roma: Città Nuova Ed. Santinello, G. (1992). Bilancio del personalimo cristiano, w: Persona e personalismo. Padova: Fondazione Lanza, 77-98.
- Turek, J. (2006). Materializm. W: Powszechna Encyklopedia Filozofii. T. 7.
- Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin. Pozyskano z: http://www.ptta.pl/pef/pdf/m/materializm.pdf.
- Witko, K. (2012). Wcielenie - osoba - zaangażowanie. Emmanuela Mouniera personalizm chrześcijański. Lublin: Gaudium.
- Wojtyła, K. (2010). Osoba i czyn, wyd. 3. Lublin: Instytut Jana Pawła II KUL.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171455581
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.