Późnośredniowieczne próby uzasadniania niezależności prawodawczej

• Autorzy: Bogdan Szlachta

Warianty tytułu

Late Medieval Concepts of Justifying Legal Independence

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji hierokratyzmu wypracowanej przez kanonistów w XII-XIII w. Stanowiła ona kontynuację projektu uzasadniającego nie tylko niezależność prawodawczą Kościoła rzymskiego, ale i pretensje do uniwersalnego prymatu prawodawczego papieża.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Koncepcja hierokratyzmu została zaatakowana zarówno przez zwolenników uniwersalistycznych pretensji cesarza, jak i przez obrońców niezależności partykularnych bytów politycznych. Choć część autorów przełomu XIII/XIV w. (Jan z Paryża) wciąż odwoływała się do koncepcji dualistycznej, wykluczającej podobne pretensje, większość opowiadała się już za hierokratyzmem (Idzi Rzymianin) lub za niezależnością od papiestwa i cesarstwa partykularnych "monarchii narodowych" lub "republik".

PROCES WYWODU: Poszukiwania tzw. postglosatorów (Baldus de Ubaldis), zmierzające do uzasadnienia niezależności prawodawczej republik północnowłoskich, miały przygotowywać popularny w czasach nowożytnych koncept "suwerenności zewnętrznej".

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Jakkolwiek poszukiwania postglosatorów zmierzały w innym kierunku niż analizy kanonistów, niemniej złożenie ich ustaleń zdaje się istotnym elementem procesu zmierzającego do ukształtowania typowej dopiero dla nowożytności koncepcji suwerenności.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Niezwykle ważna koncepcja prawna i polityczna wypracowana w XIV w. była doniosła nie tylko z punktu widzenia Kościoła, lecz również innych bytów politycznych w okresie późnego średniowiecza i w początkach ery nowożytnej, zwłaszcza w epoce renesansu. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The purpose of this article is to present the concept of hierocratism which was established by canonists in 12th-13th century; it was a continuation of a project justifying not only the legislative independence of the Roman Church, but also its claims to the universal legislative primacy of the Pope.

THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The concept of hierocratism was challenged both by the supporters of universalistic claims of the emperor as well as by the defenders of independence for particular political entities. Even though some of the authors at the turn of the 13th and 14th centuries (John of Paris) still referred to the dualistic concept, which excluded such claims, the majority already supported either hierocratism (Giles of Rome) or the independence of particular "national monarchies" or "republics" from both the papacy and empery.

THE PROCESS OF ARGUMENTATION: Special research of the so-called postglossators (Baldus de Ubaldis), aimed at justifying legislative independence of the republics of northern Italy, were to set a concept of "external sovereignty", popular in modern times. RESEARCH RESULTS: Even though the postglossators developed in a different direction than the analyses of the jurist of religious law, a compilation of their propositions still seems to be an important component of the process leading towards the shaping of the concept of sovereignty, typical only for the modern era.

CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS: The 14th century witnessed the establishment of a very important legal and political proposition, which was important not only for the Church, but also for other political beings in the Late Middle Ages and at the beginning of modern period, above all during the Renaissance. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kościół katolicki; Suwerenność; Władza; Państwo

EN

Roman Catholic Church; Sovereignty; Power; State

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2016
• Tom: 7
• Numer: nr 19 Osoba, wspólnota, polityka
• Strony: 135--150

Twórcy

autor

Bogdan Szlachta

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Barshack, L. (2006). The Communal Body, the Corporate Body, and the Clerical Body:An Anthropological Reading of the Gregorian Reform. W: L. Besserman (red.), Sacred and secular in medieval and early modern cultures: new essays. New York.
• Baszkiewicz, J. (1964). Państwo suwerenne w feudalnej doktrynie. Warszawa.
• Berman, H.J. (1995). Prawo i rewolucja. Kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej, przeł. S. Amsterdamski. Warszawa.
• Boase, T.S.R. (1933). Boniface VIII. London.
• Canning, J. (1987). The Political Thought of Baldus de Ubaldis. Cambridge.
• Carlyle, A.J. i Carlyle, R.W. (1928). A History of Political Theory in the West. T. V. Edinburgh.
• Elshtain, J.B. (2008). Sovereignty. God, State, and Self. New York.
• Gilmore, M.P. (1941). Argument from Roman Law in Political Thought 1200-1600. Cambridge, Mass.
• Kantorowicz, E. (2007). Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, przeł. M. Michalski, A. Krawiec. Warszawa.
• Ladner, G.B. (1947). Aspects of Mediaeval Thought. Review of Politics, IX.
• Ladner, G.B. (1954). The Concepts of "Ecclesia" and "Christianitas" and their Relation to the Idea of Papal "Plenitudo Potestatis" from Gregory VII to Boniface VIII. Miscellanea Historiae Pontificae, vol. XVIII: Sacerdozio e Regno da Gregorio VII a Bonifacio VIII. Roma.
• Leclerc, J. (1942). Jean de Paris et l'ecclésiologie du XIIIe siècle. Paris.
• Leclerc, J. (1952). The Two Sovereignties. A Study of the Relationship between Church and State, transl. H. Montgomery. London.
• McIlwain, Ch.H. (1934). The Growth of Political Thought in the West. New York.
• Oakley, F. (2003). The Conciliarist Tradition. Constitutionalism in the Catholic Church 1300-1870. Oxford.
• Pennington, K. (2012). Władca i prawo (1200-1600). Suwerenność monarchy a prawa poddanych w zachodnioeuropejskiej tradycji prawnej, przeł. A. Pysiak. Warszawa.
• Perrin, J.W. (1972). Azo, Roman Law, and Sovereign European States. Studia Gratiana, 15, 92-101.
• Piazzoni, A.M. (2004). Historia wyboru papieży, przeł. M. Lehnert. Kraków.
• Quaritsch, H. (1982). Souveränität. Entstehung und Entwicklung des Begriffs in Frankreich und Deutschland vom 13. Jh. bis 1806. Berlin.
• Runciman, S. (2008). Teokracja bizantyjska, przeł. M. Radożycka-Paoletti. Katowice.
• Scholz, R. (1903). Die Publizistik zur Zeit Philipps des Schönen und Bonifaz VIII. Stuttgart.
• Spruyt, H. (1994). The Sovereign State and Its Competitors. An Analysis of Systems Change. Princeton, NJ.
• Streyer, J.R. (1980). The Reign of Philip the Fair. Princeton, NJ.
• Szlachta, B. (1999). Hierokratyzm. W: M. Jaskólski (red.), Słownik historii doktryn politycznych. T. II. Warszawa, 397-401.
• Szlachta, B. (2001). Monarchia prawa. Szkice z historii angielskiej myśli politycznej do końca epoki Plantagenetów. Kraków.
• Szlachta, B. (2003). O pojęciu "suwerenność" (kilka uwag historyka doktryn politycznych). Civitas. Studia z filozofii polityki, 7: Suwerenność, 9-70.
• Szlachta, B. (2005). Konstytucjonalizm czy absolutyzm? Szkice z francuskiej myśli politycznej XVI wieku. Kraków.
• Szlachta, B. (2007). Monarchia prawa? Angielska myśl polityczna doby Tudorów. Kraków.
• Szlachta, B. (2015). Suwerenność. W poszukiwaniu (problematycznych) źródeł koncepcji. Horyzonty Polityki, 6(14), 11-34.
• Tierney, B. (1955). Foundations of the Conciliar Theory. The Contribution of the Medieval Canonists from Gratian to the Great Schism. Cambridge.
• Tierney, B. (1964). The Crisis of Church and State 1050-1300. Englewood Cliffs, N.J.
• Ullmann, W. (1975). Law and Politics in the Middle Ages. An Introduction to the Sources of Medieval Political Ideas. Cambridge.
• Wilks, M. (1964). The Problem of Sovereignty in the Later Middle Ages. The Papal Monarchy with Augustinus Triumphus and the Publicists. Cambridge.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HP.2016.071906