W pogoni za sensacją. Kulturowy wymiar mrocznej turystyki (dark tourism)

• Autorzy: Janina Hajduk-Nijakowska

Warianty tytułu

In Pursuit of Sensation. The Cultural Dimension of Dark Tourism

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Wychodząc z założenia, że wszelkie katastrofy, zarówno przyrodnicze, jak i spowodowane przez człowieka, mają kulturowy wymiar, w artykule skoncentrowałam się nie na samych miejscach tragicznych naznaczonych śmiercią i krwią, ale na kształtowaniu się wyobrażeń związanych z tymi miejscami w efekcie kontaktu z nimi turystów. Śledzę zatem proces mityzacji, a nawet sakralizacji "czarnych miejsc" (black spots), funkcjonowania wyobrażeń na temat katastrofy (w Czarnobylu czy w Smoleńsku), które determinują wszystkie następne zachowania wobec kolejnych katastrof. Zwracam uwagę na źródła popularności mrocznej turystyki (dark tourism) oraz kreowania przez media potrzeby przeżywania mocnych wrażeń. Współczesna mediatyzacja turystyki wzmaga zainteresowania wszelkimi wstrząsającymi kryzysowymi wydarzeniami (np. powodzie, huragany), a jednocześnie kształtuje postawy "współuczestnictwa" w tragicznych wydarzeniach, promując postawę "widza-reportera". W konkluzji artykułu stwierdzam, że doświadczenia turystyczne są bardzo zróżnicowane, ponieważ, będąc wytworami kulturowymi, uzależnione są od sposobu rozumienia i przeżywania świata. (abstrakt oryginalny)

EN

Assuming that all catastrophes, both natural calamities and disasters caused by man, have a cultural dimension, in my article I focus not on places which are tragic or marked with death and blood, but on formation of representations associated with such places in consequence of their contacts with tourists. Thus, I follow the process of mythologization or even sacralization of "black spots", the functioning of representations of catastrophes (Chernobyl or Smolensk), which determine all successive behaviours towards subsequent catastrophes to come. I pay attention to sources of the popularity of the so-called dark tourism and the creation - by the media - of the need to live through strong experience. Contemporary mediatization of tourism intensifies interest in all sorts of shocking crisis events (e.g., flooding, hurricanes) and - at the same time - forms the attitude of "co-participation" in tragic events, promoting the attitude of a "spectator-reporter". In the conclusion, I argue that tourism-related experiences are greatly diversified, since being creations of culture, they are dependent on the manner of understanding and living through the world. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mroczna turystyka; Katastrofa

EN

Dark tourism; Disaster

• Czasopismo: Turystyka Kulturowa
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 3
• Strony: 42--57

Twórcy

autor

Janina Hajduk-Nijakowska

• Uniwersytet Opolski

Bibliografia

• Aleksijewicz S., 2012, Czarnobylska modlitwa. Kronika Przyszłości, przeł. J. Czech, Wyd. Czarne, Wołowiec
• Allan S., 2008, Newsy w sieci. Internet i dziennikarstwo, przekł. A. Sadza, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Banaszkiewicz M., 2015, Tanatoturystyka: doświadczenie, pamięć, etyka, "Politeja", nr 35, s. 91-104
• Banaszkiewicz M., Duda A., 2018, To be a S.T.A.L.K.E.R. On architecture, computer games and tourist experience in the Chernobyl Exclusion Zone, [w:] M. Gravari-Barbas, N. Graburn, Architecture and Tourism: fictions, simulacra, virtualities, Routledge, London-New-York, wersja robocza.
• Banaszkiewicz M., Kruczek Z., Duda A, 2017, The Chernobyl Exclusion as a Tourist Attractions. Reflections on the Turistification of the Zone, "Folia Turistica" nr 44, s. 145-169. DOI: 10.5604/01.3001.0010.8736
• Barański J., 2011, Mistyczny wymiar powodzi, "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne" t. 39, s. 37-44
• Barthes R., 2000, Mitologie, przeł. A. Dziadek, Wydawnictwo KR, Warszawa
• Baudrillard J., 2005, Duch terroryzmu. Requiem dla Twin Towers, przeł. R. Lis, Wydawnictwo Sic! Warszawa
• Bauman Z., 2006, Społeczeństwo w stanie oblężenia, przeł. J. Margański, Wyd. Sic! Warszawa
• Burszta J., 1974, Kultura ludowa - kultura narodowa. Szkice i rozprawy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa
• Bystroń J. S., 1930, Polacy w Ziemi Świętej, Syrji i Egipcie 1147-1914, Księgarnia Geograficzna Orbis, Kraków
• Cataluccio F. M., 2013, Czarnobyl, przeł. P. Bravo, Wyd. Czarne, Wołowiec
• Chmielewski P., 2002, Kilka uwag o kryzysach i ich badaniu, [w:] P. Chmielewski, T, Krauze. W. Wesołowski (red.) Kultura, osobowość, polityka, Wyd. "Scholar", Warszawa
• Czapiga M., 2010, Mitologia miejsc opuszczonych: Czarnobylska zona, "Literatura Ludowa", nr 2(54), s. 39-47
• Dayan D., Katz E., 2008, Wydarzenia medialne. Historia transmitowana na żywo, przeł. A, Sawisz, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa
• Duda A., 2016, Turystyka szoku - między sensacją a empatią. 9/11 studium przypadku, "Folia Turistica", nr 39, Kraków, s. 241-260
• Eco U., 1996, Przejrzystość utracona, przeł. P. Sawa [w:] U. Eco, Semiologia życia codziennego, Wyd. Czytelnik, Warszawa
• Gerndt H., 1990, Kulturvermittlung. Modellüberlegungen zur Analyse eines Problemkomplexes am Beispiel des Atomunglücks von Tschernobyl, "Zeitschrift für Volkskunde", nr 86
• Goban-Klas T., 2009, Media i terroryści. Czy zastraszą nas na śmierć?, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• Grochowski P., 2008, XVI-wieczna pieśń o trzęsieniu ziemi, oberwaniu chmury i deszczu "meteorytów" w Toruniu, [w:] H. Czachowski, A. Mianecki (red.), Do Torunia kupić kunia, Wyd. PTL Oddział Toruński, Toruń
• Hajduk-Nijakowska J. 2010, Teoria spiskowa jako gatunek legendy miejskiej (w:) K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red) Zmowa, intryga, spisek. O tajnych układach w strukturze codzienności, "Stromata Anthropologica 6",Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2010, s. 285-305
• Hajduk-Nijakowska J., 2005, Żywioł i kultura. Folklorystyczne mechanizmy oswajania traumy, Wyd. Uniwersytetu Opolskiego, Opole
• Hajduk-Nijakowska J., 2008, Świat po Czarnobylu. Kulturowe kreowanie wyobrażeń na temat katastrofy, [w:] W. Pawluczuk, S. Zagórski, Czego się boimy?, Wyd. Stopka, Łomża, s. 223-237
• Henzler M., Dziadul J., Urbanek M., 1997, Spod wody, "Polityka", nr 29.
• Hilbk M., 2012, Czarnobyl Baby. Reportaże z pogranicza Ukrainy i Białorusi, przeł. B. Tarnas, Wyd. carta blanca, Warszawa
• Karpiuk A. Popławski A., 2017, Mroczna turystyka w cieniu atomu. Zwiedzanie Fukushimy, "Przegląd Humanistyczny", nr 1, s. 181-191
• Kloch Z., 2006, Medialny opis tragedii. O relacjach prasowych na temat ataku na WTC, "Pamiętnik Literacki", t. 97, nr 1, s. 159-188
• Kosiński D., 2013, Teatra polskie. Rok katastrofy, Wyd. Znak, Warszawa-Kraków
• Kowalski P., 2002, Odeseje nasze byle jakie. Droga, przestrzeń i podróżowanie w kulturze współczesnej, Wydawnictwo Atla2, Wrocław
• Kruczek Z., 2017, Czarnobyl - od katastrofy do kreowania atrakcji w strefie zamkniętej, "Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu", nr 473, s. 317-324
• Krzyżanowski J., 1980,Ulotki kramarskie, [w:] Szkice folklorystyczne, t. II, W kręgu pieśni, W kręgu baśni, Wydawnictwo Literackie, Kraków
• Łukasiewicz P., 1987, Niesformalizowany obieg komunikowania jako instytucja społeczna, "Przegląd Socjologiczny", t. 40
• MacCannell D., 2002, Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, przeł. E. Klekot, A. Wieczorkiewicz, Wyd. "Muza", Warszawa
• Maj A., 2002, Oko podróżujące: dwa doświadczenia percepcyjne. O roli mediów w podróży, [w:] E. Wilk, I. Kolasińska-Pasterczyk (red.), Nowa audiowizualność - nowy paradygmat kultury?, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 101-109
• Mateja M., 2015, Między newsem a mitem. Prasa wobec śmierci polityka, Wyd. UMCS, Lublin
• Mroziewicz K., 2004, Dziennikarz w globalnej wiosce, WSiP SA, Warszawa
• Ossowski S.,1949, U podstaw estetyki, wyd. 2 zmienione, Wyd. Czytelnik, Warszawa
• Paradowska J., 2010, Worek z symbolami, rozmowa pożałobna, "Polityka" 02.05
• Podemski K., 2004, Socjologia podróży, Wyd. Naukowe UAM, Poznań
• Popiel M., 2012, Dark tourism jako element innowacyjności biur podróży, "Przedsiębiorczość i Edukacja" Vol. 8, Rola przedsiębiorczości w edukacji, Kraków
• Postman N., 2002 Zabawić się na śmierć. Dyskurs publiczny w epoce show-businessu, przeł. L. Niedzielski, Wyd. "Muza", Warszawa
• Rakowicz P., 2017, Tanatoturystyka - niekonwencjonalne wycieczki do opuszczonego miasta Prypeć. Perspektyuwa socjologiczna, "Misceallanea Anthropologica et Sociologica", nr 18(2), s. 207-219
• Rojek M., 1997, Indexing, Dragging and the Social Construction of Tourist Sights, [w:] Ch. Rojek, J. Urry (ed.), Touring Cultures. Transformations of Travel and Theory, Routledge, London [cyt. za: Podemski 2004]
• Rosiak-Zięba W., 2017, Radiofobia w świecie plotki. Katastrofa w Czarnobylu a wybuchy paniki we współczesnej Polsce, "Przegląd Humanistyczny", nr 1, s. 139-146
• Sendyka P., 2013, Narodziny "mitu smoleńskiego", "Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne", t. 41, s.43-50
• Szczepański W., 2017, "Gdzie jest ta brzoza?" To najczęstsze pytanie uczestników wycieczek na miejsce katastrofy smoleńskiej, (http://natemat.pl/u/2889,wlodzimierz-szczepański [18.04.2018]
• Tanaś S., 2006, Tanatoturystyka - kontrowersyjne oblicze turystyki kulturowej, "Peregrinus Cracoviensis", z. 17. s. 85-100
• Thurnell-Read T. P., 2009, Engaging Auschwitz: an analysis of young travellers' experiences of Holocaust Tourism, "Journal of Tourism Consumption and Practice" 1(1), s. 26-52.
• Urry J., 2007, Spojrzenie turysty, przeł. A. Szulżycka, Wyd. PWN, Warszawa
• Uszyński J., 2002, Atak terrorystyczny na Amerykę - strategie widowiska informacyjnego, [w:] Zamach 11 września: Wybór publikacji. Materiały III Konferencji Mediów Publicznych, "Media wobec terroryzmu", Kraków