Zmiany w systemie kontroli w warunkach gospodarki rynkowej

• Autorzy: Franciszek Gońka

Warianty tytułu

Changes within the Control System in the Market Economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W rozwiniętej gospodarce rynkowej kontrola i rachunkowość nabierają szczególnego znaczenia. Jedną z zasadniczych cech tej gospodarki jest swobodny przepływ kapitału. "Istotną rolę w rozwoju rynku kapitałowego (w sensie międzynarodowym) odgrywają porównywalne i zrozumiale sprawozdania finansowe podmiotów gospodarczych, w szczególności tych, które są notowane na giełdach papierów wartościowych". Aby sprostać tym zadaniom rachunkowość, a tym samym sprawozdawczość finansowa, musi operować, w miarę możliwości, ujednoliconymi rozwiązaniami. Temu ujednoliceniu sprzyjają międzynarodowe standardy rachunkowości i dyrektywy EWG. Jest to jeden z ważniejszych warunków napływu liczącego się międzynarodowego kapitału, zarówno w formie inwestycji, jak i udzielanych nam kredytów. Proces ten wymaga dostosowania krajowego prawa i norm z zakresu rachunkowości do ustaleń i wytycznych zawartych w międzynarodowych standardach i dyrektywach. Problem ten nabiera jeszcze większego znaczenia w związku z bliską perspektywą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Reasumując, można stwierdzić, że system kontroli w ostatnich pięćdziesięciu latach uległ widocznemu przeobrażeniu. Zmieniła się zasadniczo treść jego poszczególnych elementów. Zmiany te polegają głównie na ograniczeniu kontroli zewnętrznej i zastępowaniu instytucjonalnej kontroli wewnętrznej kontrolą funkcjonalną. Zastępowaniu kontroli typu rozliczeniowego kontrolą o charakterze konsultacyjno-doradczym, kontroli typu biurokratycznego kontrolą angażującą pracowników. Kontrola zasobów zastępowana jest kontrolą ich efektywnego wykorzystania. Kontrolę operatywną wyprzedza kontrola o charakterze strategicznym. Natomiast kontrola wewnętrzna, realizowana w obrębie konkretnej jednostki gospodarczej, w miarę rozwoju procesów transformacji i przekształceń coraz częściej ustępuje miejsca samoregulacji i samokontroli. (fragment tekstu)

EN

The control system underwent a visible transformation within ihe period of the last fifty years. The privatisation went along with turning from the order-distributive managing system to the contemporary planned economy within the sphere ol the means of production and with the dynamically developing process of replacing the big companies with the medium and small business. Within the scope of control these changes consisted in limiting the external control and replacing the institutional internal control with functional one and transforming from accounting type of control into one of the consulting-advisory character. Many economic units, especially within the private sectoi, introduced the control that engaged the employees, based on team standards, strong company culture and self-control of the behaviour instead of the bureaucratic way of control. The control in those entities is executed first and foremost by their owners that are the natural persons or, like in the commercial law companies, their shareholders (stockholders). The control in modern market economy takes the distinct characteristics of "controlling" and "auditing" that the origin of which are: managing accountancy and financial accountancy, respectively. The essential changes of the quality charactei were connected with widening the managing accountancy subject with the issues of the effective use of the broadly understood resources. During the examination of the account registers and companies' and institutions' financial statements, the expeit auditois become moie often partners and advisors of the examined companies. In the market economy conditions, the strategic control is a very important type, regardless of the size of the economic entity unit is strategic control, which main goal is the assurance of the effective adjusting of organisation to the constantly changing suiroundings and the realisation of its strategic goals. Realisation of this method of control requires a good knowledge of market, of the changing strategies of competition and the accurate evaluation of the current and future own possibilities. As the tiansfoimation processes are developing, the internal control more often yields the field to the self-regulation and self-control, where the particular stress is put on the development of the employee's self-control and limitation of other control methods. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rachunkowość zarządcza; Kontrola finansowa; Gospodarka rynkowa; Controlling operacyjny; Controlling strategiczny

EN

Management accounting; Financial control; Market economy; Operative controlling; Strategic controlling

• Czasopismo: Studia Ekonomiczne / Akademia Ekonomiczna w Katowicach
• Rocznik: 2003
• Numer: nr 23 Rachunkowość wobec zarządzania współczesnym przedsiębiorstwem
• Strony: 19--30

Twórcy

autor

Franciszek Gońka

Bibliografia

• K. Adamiecki: O nauce organizacji. PWN, Warszawa 1970, s. 231.
• J. Zieleniewski: Organizacja i zarządzanie. PWE, Warszawa 1967, s. 203.
• S. Kałużny: Nadzór i kontrola w przedsiębiorstwie. Kwantum, Warszawa 1997, s. 73.
• L. Kurowski, E. Ruśkowski, H. Sochacka-Krysiak: Kontrola finansowa w sektorze publicznym. PWE. Warszawa 2000, s. 101
• Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem. Praca zbiorowa pod red. H. Bienioka. AE: Katowice 1999, s. 134.
• A. Jarugowa: Rachunkowość zarządcza na świecić wczoraj dziś - jutro. Controlling i rachunkowość zarządcza w firmie. Infor. Warszawa 1999. s. 2.
• R.W. Griffin: Podstawy zarządzania organizacjami. PWN, Warszawa 1998, s. 598.
• D. Krzywda: I donn zna konferencja auditingu. "Rachunkowość - Audytor" 2000. nr 1. s. 2.
• C. Paczula: Kontrola wewnętrzna w zarządzaniu jednostką gospodarczą. Difin, Warszawa 1998, s. 47.
• I. Sobańska: Rachunkowość zarządcza konwencjonalna i strategiczna. Controlling i rachunkowość zarządcza w firmie. Infor, Warszawa 1999, s. II.
• Z. Messner: Teoretyczne podstawy rachunkowości. SKwP Warszawa 1994. s. 50.