Analiza krytyczna rozszerzania zakresu podmiotowego i przedmiotowego klauzuli sumienia po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2015

• Autorzy: Anna Moskal

Warianty tytułu

Critical Analysis of the Extension of Subjective Scope of Conscience Clausea the Verdict of the Constitutional Tribunal from 7th October 2015

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Klauzula sumienia umożliwia osobom wykonującym zawody medyczne odmowę wykonywania nałożonych na nie obowiązków, sprzecznych z ich sumieniem. Konsekwencją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2015 r., a także nieskorygowanych przez ustawodawcę norm prawnych, jest znaczące rozszerzenie podmiotowe i przedmiotowe klauzuli sumienia. Od 2015 roku moc obowiązującą utraciły przepisy nakładające na lekarza obowiązek wskazania realnych możliwości uzyskania świadczenia, którego nie podjął się medyk, uznając je za niezgodne ze swoim sumieniem. Poważne zastrzeżenia budzi fakt, że analogiczna zmiana nie została konsekwentnie wprowadzona w stosunku do pielęgniarek i położnych, na których wciąż ciąży ustawowy obowiązek niezwłocznego uprzedzenia pacjenta oraz wskazania realnych możliwości uzyskania tego świadczenia. Wywodzenie klauzuli sumienia przez Trybunał Konstytucyjny bezpośrednio z art. 53 Konstytucji zdaje się umożliwiać przytaczanie jej przez osoby inne niż tylko te wchodzące w skład personelu medycznego. Jest to szczególnie istotne w przypadku farmaceutów, którzy coraz częściej powołują się na klauzulę sumienia, pomimo braku jakichkolwiek podstaw ustawowych. Należy pamiętać, że aptekarze, w przeciwieństwie do lekarzy czy pielęgniarek, nie wykonują zawodu zaufania publicznego, a stosowanie przez nich klauzuli sumienia stanowiłoby zdaniem autorki poważne zagrożenie dla dobra pacjenta. Instytucja klauzuli sumienia jest bez wątpienia środkiem niezbędnym do ochrony integralności moralnej lekarza, ale w żadnym wypadku nie powinna pozbawiać pacjentów możliwości skorzystania z przysługujących im praw. (abstrakt oryginalny)

EN

The conscience clause excuses medical workers from the obligation of administrating medical services that are contrary to their conscience. The verdict of the Constitutional Tribunal from 2015 considerably extended a subjective and objective scope of the conscience clause. Regulation which imposed an obligation of designating actual possibilities of acquiring the performances that were not undertaken due to the fact of standing in contrary to doctor's conscience, was outlawed. However, the same obligation is still valid for nurses and midwives. Deriving the conscience clause directly from article 53 of the Polish Constitution enables referal to this clause by people other than members of medical personnel. It is vitally important in the context of pharmaceutics who frequently invoke on this clause even if there are no legal bases' for such activity. Pharmacists, contrary to doctors and nurses, do not practice the profession of public trust and their invoking on the conscience clause creates, in the opinion of the author, a serious threat to patient's rights. The institution of the conscience clause is beyond any doubt the means necessary to protect doctor's moral integrity, but at the same time, should not deprive the patient of the possibility to make use of their vested rights. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Medycyna; Prawa pacjenta; Trybunał Konstytucyjny; Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego

EN

Medicine; Patient's rights; Constitutional Court; Judgement of Constitutional Tribunal

• Czasopismo: Przegląd Prawno-Ekonomiczny
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 44/2
• Strony: 212--227

Twórcy

autor

Anna Moskal

• Uniwersytet Jagielloński

Bibliografia

• Breczko A., Podmiotowość prawa człowieka w warunkach postępu biotechnomedycznego, Temida 2, Białystok 2011.
• Chańska W., Klauzula sumienia jako wyraz moralnego kompromisu, Prawo i Medycyna 3-4/2013, 52/53, vol. 15.
• Dworkin G., The Theory and Practice of Autonomy, New York, Cambridge University Press, 1988.
• Głusiec W., Klauzula sumienia dla farmaceutów. Analiza opinii wydanej przez Comitato Nationale pre la Bioetica, Diametros no. 32, czerwiec 2012.
• Kubicki L., Sumienie lekarza jako kategoria prawna, Prawo i Medycyna 1999, nr 4.
• Pawlikowski J., Prawo do wyrażenia sprzeciwu sumienia przez personel medyczny - problemy etyczno-prawne, Prawo i Medycyna 2009, nr 3.
• Pellegrino E., Toward a reconstruction of medical morality, American Journal of Bioethics 2006, 6 (2).
• Pope T.M., Legal Briefing: Conscience Clauses and Conscientious Refusal, 21(2) Journal of Clinical Ethics 2010.
• Sarnecki P., Prawo Konstytucyjne RP, Warszawa 2014.
• Sztychmiler R., Spór o klauzulę sumienia w Polsce, Kościół i Prawo 4 (17) 2015, nr 1.
• Westen P., The Empty Idea of Equality, (1982) 95 Harvard Law Review 537.
• Zielińska E., Klauzula sumienia, Prawo i Medycyna 2003, nr 1 (13/vol. 5).
• Zielińska E., Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz (red. E. Zielińska), wydawnictwo ABC-Wolters Kluwer Business, Warszawa 2008.
• The Pharmaceutical Journal (online).
• Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
• Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i dentysty.
• Ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej.
• Kodeks Etyki Lekarskiej.
• Kodeks Etyki Aptekarza Rzeczpospolitej Polskiej.
• V I Sprawozdanie Okresowe Rzeczypospolitej Polskiej z realizacji postanowień Międzynarodowego Paktu Praw Politycznych i Obywatelskich obejmujące okres od 1 października 2003 r. do 15 października 2008 r., Warszawa 2012.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 października 2015 r., sygn. akt K12/14.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 stycznia 1991 r., sygn. akt U 8/90.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9 marca 1988 r., sygn. akt. U 7/87.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 2 października 2001 r, Pichon i Sajous przeciwko Francji, nr 49853/99.
• Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka zdnia 20 marca 2007 r., Tysiąc przeciwko Polsce, nr 5410/03.
• Projekt Instytutu Ordo Iuris ustawy o zmianie ustaw o gwarancjach wolności sumienia, online.