Przemysłowe "miasta socjalistyczne" Niemiec Wschodnich w trzydziestoleciu transformacji systemowej (1989-2019)

• Autorzy: Michał Dolata

Warianty tytułu

Industrial "Socialist Cities" of East Germany in the Thirty Years of System Transformation (1989-2019)

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Głównym celem artykułu jest charakterystyka procesów rozwojowych zachodzących w tzw. przemysłowych miastach socjalistycznych na obszarze Niemiec Wschodnich w ciągu trzech dekad postsocjalistycznej transformacji systemowej (1989-2019). Charakterystyka ta opiera się na analizach obejmujących najważniejsze ośrodki, które powstały lub rozwinęły się w okresie intensywnej industrializacji Niemieckiej Republiki Demokratycznej do 1989 roku (Eisenhüttenstadt, Hoyerswerda, Schwedt nad Odrą, Halle - Neustadt), a po zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku weszły na drogę szczególnie złożonych przeobrażeń transformacyjnych. Artykuł koncentruje się na zmianach struktury gospodarczej badanych miast w ścisłym nawiązaniu do ich skutków, w aspekcie demograficznym i strukturalno-przestrzennym. W analizach przeprowadzonych na potrzeby opracowania wykorzystano materiały źródłowe w postaci baz danych publikowanych przez niemieckie instytucje statystyki oficjalnej oraz publiczne cyfrowe zbiory danych przestrzennych. Dane te opracowano metodami matematyczno-statystycznymi i kartometrycznymi. Wnioski wskazują na intensywne, długotrwałe procesy kurczenia się i peryferyzacji badanych przemysłowych "miast socjalistycznych" z okresu NRD.(abstrakt oryginalny)

EN

The main aim of the article is to characterise development processes occurring in the so-called industrial socialist cities in the area of East Germany during three decades of post-socialist system transformation (1989-2019). This characteristics is based on analyses covering the most important centres that were created or developed during the period of intensive industrialisation of the German Democratic Republic until 1989 (Eisenhüttenstadt, Hoyerswerda, Schwedt on the Oder, Halle-Neustadt), and after the reunification of Germany in 1990 they followed the path of very complex transformation changes. The article focuses on changes in the economic structure of the cities in close relation to their effects in the demographic and structural-spatial aspect. In the analyses carried out for the aim of the study, were used source materials in the form of databases published by German institutions of official statistics and public digital spatial data sets. These data were compiled by mathematical-statistical and cartometric methods. The article ends with conclusions indicating the intensive, long-term processes of shrinking and peripheralisation of studied industrial "socialist cities" from the GDR period.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarka socjalistyczna; Przemysł; Przekształcenia ustrojowo-systemowe

EN

Socialist economy; Industry; Political and systemic transformations

• Czasopismo: Prace Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego
• Rocznik: 2020
• Tom: 34
• Numer: nr 2 Wybrane Problemy Rozwoju Regionalnego i Lokalnego w Polsce i Europie = Selected Problems of Regional and Local Development in Poland and Europe
• Strony: 18--34

Twórcy

autor

Michał Dolata

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Bibliografia

• Barnick, O. (2008). Die schrumpfende Stadt und das Modell der europäischen Stadt. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller e. K.
• Berndt, M. (2018). Schrumpfung. W: B. Belina (red.). Handbuch Kritische Stadtgeographie. Münster: Westfälisches Dampfboot, 168-173.
• Bertram, H., Kollmorgen, R. (2001). Die Transformation Ostdeutschlands. Berichte zum sozialen und politischen Wandel in den neuen Bundesländern. Opladen: Leske + Budrich.
• Betker, F. (2003). Die "sozialistische" Stadt in der DDR: zentral geplant, örtlich entworfen, plattengerecht gebaut. Reihe Dokumente und Schriften der Europäischen Akademie Otzenhausen. W: H. Timmermann (red.). Das war die DDR - DDR Forschung im Fadenkreuz von Herrschaft, Kultur, politischem System, Geschichtsforschung, Wirtschaft und Außenpolitik. Band 128. Münster: LIT, 97-114.
• Betker, F. (2005). Einsicht in die Notwendigkeit. Kommunale Stadtplanung in der DDR und nach der Wende (1945-1994). Stadtgeschichte. Reihe: Beiträge zur Stadtgeschichte und Urbanisierungsforschung, t. 3. Stuttgart: Steiner.
• Bloch, D., Noack, G. (2009). Auf der Strasse des Fortschritts. Die Stadtpläne der DDR - Zeugnisse vom Leben im Sozialismus. Berlin: Verlag Bien & Giersch.
• Dolata, M. (2008). Zmiany struktur terytorialno-administracyjnych w niemieckich krajach związkowych położonych przy granicy z Polską. W: S. Dołzbłasz, A. Raczyk (red.) Europa bez granic - nowa jakość przestrzeni. Rozprawy Naukowe Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, 4. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 157-165.
• Dolata, M., Kaczmarek, T. (2003). Zmiany podziału terytorialno-administracyjnego Niemiec Wschodnich w latach 1990-2002. Czasopismo Geograficzne 74(1-2), 39-57.
• Durth, W., Düwel, J., Gutschow, N. (1998). Architektur und Städtebau der DDR. t. 1: Ostkreuz. Personen, Pläne, Perspektiven; t. 2: Aufbau. Städte, Themen, Dokumente. Frankfurt am Main: Campus Verlag.
• Engels, H., Jäger, F.P. (2019). DDR Architektur. Monachium: Prestel Verlag.
• Engels, J.I., Janich, N., Monstadt, J., Schott, D. (red.) (2017). Nachhaltige Stadtentwicklung: Infrastrukturen,
• Akteure, Diskurse (Interdisziplinäre Stadtforschung). Frankfurt am Main: Campus Verlag.
• Enyedi, G. (1996). Urbanization Under Socialism. W: G. Andrusz i in. (red.) Cities After Socialism: Urban and Regional Change and Conflict in Post Socialist Societies. Hoboken: Wiley, 100-118.
• Flegel, D. (2008). Stadtentwicklung in der DDR und die Merkmale sozialistischer Städte. Monachium: GRIN Verlag.
• Förster, H. (1986). Urbanisierung, Städtebau und sozialistische Lebensweise. Ein Diskussionsbeitrag. Wirtschafts und Sozialwissenschaftliche Studien, 11, 27-51. Marburg: Johann-Gottfried-Herder-Institut.
• Franz, P. (2001). Wohnungsleerstand in Ostdeutschland: differenzierte Betrachtung notwendig. Wirtschaft im Wandel, 11, 263-267. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
• French, R.A., Hamilton, R.E.I. (1979). The Socialist city: Spatial structure and urban policy. Hoboken: Wiley.
• Fritsch, M., Sorgner, A., Wyrwich, M. (2015). Die Entwicklung der Wirtschaft in Ostdeutschland nach der Wiedervereinigung. Gesellschaft - Wirtschaft - Politik (GWP), 2, 225-238. Leverkusen: Budrich Journals.
• Grunze, N. (2017). Ostdeutsche Großwohnsiedlungen. Entwicklung und Perspektiven. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, Springer Fachmedien.
• Hannemann, C. (2000). Die Platte. Industrialisierter Wohnungsbau in der DDR. Berlin: Schelzky &Jeep.
• Hannemann, C. (2003). Schrumpfende Städte in Ostdeutschland - Ursachen und Folgen einer Stadtentwicklung ohne Wirtschaftswachstum. Aus Politik und Zeitgeschichte, 28, 16-23.
• Häußermann, H., Neef, R. (red.) (1996). Stadtentwicklung in Ostdeutschland: Soziale und räumliche Tendenzen. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften.
• Häußermann, H., Siebel, W. (1987). Neue Urbanität. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
• Häußermann, H., Siebel, W. (1988). Die schrumpfende Stadt und die Stadtsoziologie. Soziologische Stadtforschung. Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie, 29, 78-94. Sonderheft.
• Heilemann, U. (2005). Ostdeutschland - ein "Mezzogiorno -Fall"? Wirtschaftsdienst, Analysen und Berichte, 85(8), 505-512.
• Heineberg, H. (2006). Stadtgeographie. Grundriss Allgemeine Geographie, 3, 229-256. Auflage, Paderborn: Verlag Ferdinand Schöningh.
• Hiepe, T. (2012). Stadtentwicklung nach dem zweiten Weltkrieg. Großwohnsiedlungen in der DDR an ausgewählten Beispielen. Monachium: GRIN Verlag.
• Hofmeister, B. (1999). Stadtgeographie. Das Geographische Seminar, 7. Auflage, Braunschweig: Westermann.
• Jaroszewska, E., Stryjakiewicz, T. (2014). Kurczenie się miast w Polsce. W: T. Stryjakiewicz (red.). Kurczenie się miast w Europie Środkowo Wschodniej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 67-77.
• Jungmann, M. (2009). Die sozialistische Stadt. Monachium: GRIN Verlag.
• Kollmorgen, R. (2005). Ostdeutschland. Beobachtungen einer Übergangs und Teilgesellschaft. Wiesbaden: Springer VS.
• Kubiak, D. (2018). Der Fall "Ostdeutschland". "Einheitsfiktion" als Herausforderung für die Integration am Fallbeispiel der Ost-West-Differenz. Zeitschrift für Vergleichende Politikwissenschaft, 12, 25-42.
• Kunze, P. (2007). Historia i kultura Serbów w Górnych Łużycach. Szkic z historii kultury. W: J. Bahlcke (red.). Dzieje Górnych Łużyc. Władza, społeczeństwo i kultura od średniowiecza do końca XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 301-352.
• Lammers, K. (2004). Problemregion Ostdeutschland: Was ist zu tun? Wirtschaftsdienst, 84(10), 623-626. Hamburg: ZBW - Leibniz-Informationszentrum Wirtschaft.
• Lang, T. (2010). Zehn Jahre Schrumpfungsdiskurs in Ostdeutschland - theoretische Perspektiven. W: Zwanzig Jahre Planung im vereinigten Deutschland. Kassel: Universität Kassel, Fachgebiet Stadtumbau/Stadterneuerung, 95-120.
• Lang, T., Tenz, E. (2003). Von der schrumpfenden Stadt zur Lean City: Prozesse und Auswirkungen der Stadtschrumpfung in Ostdeutschland und deren Bewältigung. Dortmund: Dortmunder Vertrieb für Bau- und Planungsliteratur.
• Lutze, G.W. (2014). Naturräume und Landschaften in Brandenburg und Berlin. Gliederung, Genese und Nutzung. Berlin: be.bra Wissenschaft Verlag.
• Mann, G. (2016). Modelle der Stadtentwicklung und Stadtstruktur. Monachium: GRIN Verlag.
• Miljutin, N.A. (1930). Probljema stroitjelstwa socjalisticzjeskich gorodow. Osnownyje waprosy racjonalnoj płanirowki i stroitjelstwa nasjeljennych mjest SSSR. Moskwa-Leningrad: Gasudarstwiennoje Izdatjelstwo.
• Musiał-Malago, M. (2016). The process of urban shrinking in Poland. Studia Miejskie, 24, 91-106.
• Naumann, M., Raschke, N. (2019). Zur Zukunft schrumpfender Städte. Das Beispiel Hoyerswerda in Sachsen. Praxis Geographie, 5. Brunszwik: Westermann.
• Nutz, M. (1998). Stadtentwicklung in Umbruchssituationen. Wiederaufbau und Wiedervereinigung als Stressfaktoren der Entwicklung ostdeutscher Mittelstädte. Ein Raum-Zeit-Vergleich mit Westdeutschland. Erdkundliches Wissen, Stuttgart: Steiner.
• Radzimski, A. (2015). Między miastem kurczącym się a reurbanizacją. Zróżnicowanie rozwoju miast w Niemczech w latach 1995-2012. Przegląd Geograficzny, 87(4), 569-592.
• Ragnitz, J. (1997). Wirtschaftspolitischer Handlungsbedarf in Ostdeutschland: Ein Überblick. Wirtschaft im Wandel, 2, 13-16. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
• Ragnitz, J. (2002). Wirtschaftsförderung in Ostdeutschland: Wirkungen, Nebenwirkungen und ein Reformvorschlag. IWH Diskussionspapiere, 167. Halle: Leibniz-Institut für Wirtschaftsforschung.
• Ragnitz, J. (2009). Wirtschaftspolitische Aufgaben in Ostdeutschland. Ifo Dresden berichtet, 16(5), 21-29. Drezno: Ifo Institut.
• Schönrock, F. (2016). Transformationsprozesse des öffentlichen Raums im Kontext der Stadtschrumpfung in Ostdeutschland: Fallbeispiel Wolfen. Monachium: GRIN Verlag.
• Schroeder, K. (2006). Die veränderte Republik. Deutschland nach der Wiedervereinigung. Monachium: Bayerische Landeszentrale für politische Bildung.
• Schultz, B. (1998). Hohe Verfestigung der Arbeitslosigkeit in Ostdeutschland. Wirtschaft im Wandel, 16, 3-8. Halle: Leibniz -Institut für Wirtschaftsforschung.
• Smith, D.M. (1996). The Socialist City. W: G. Andrusz i in. (red.) Cities After Socialism: Urban and Regional Change and Conflict in Post Socialist Societies. Hoboken: Wiley, 70-99.
• Stanilov, K. (red.) (2007). The Post Socialist City. Heidelberg: Springer Verlag.
• Stryjakiewicz, T., Jaroszewska, E., Marcińczak, S., Ogrodowczyk, A., Rumpel, P., Siwek, T., Slach, O. (2014). Współczesny kontekst i podstawy teoretyczno-metodologiczne analizy procesu kurczenia się miast. W: T. Stryjakiewicz (red.). Kurczenie się miast w Europie Środkowo-Wschodniej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 9-14.
• Vollnhals, C. (red.) (2012). Jahre des Umbruchs. Friedliche Revolution in der DDR und Transition in Ostmitteleuropa. Getynga: Vandenhoeck & Ruprecht.
• Węcławowicz, G. (1999). Miasto polskie w transformacji - kształtowanie się miasta postsocjalistycznego. W: XI Konwersatorium wiedzy o mieście: Zróżnicowanie przestrzenne struktur społecznych w dużych miastach. Łódź: Katedra Geografii Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łódzkiego, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 33-44.
• Wiechmann, T., Wolff, M. (2014). Skala i przestrzenne zróżnicowanie procesu kurczenia się miast w Europie na przełomie XX i XXI wieku. W: T. Stryjakiewicz (red.). Kurczenie się miast w Europie Środkowo Wschodniej. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 15-27.
• Wiegandt, C.-C., Milbert, A. (2019). Binnenwanderung in Deutschland - Entwicklungen nach der Wiedervereinigung. Geographische Rundschau, 71, H.3, 10-17.
• Wiesenthal, H. (1999). Die Transformation der DDR. Verfahren und Resultate. Gutersloh: Bertelsmann Stiftung.
• Zwahr, H. (2000). Die 89er Revolution in der DDR. W: P. Wende (red.). Große Revolutionen der Geschichte: Von der Frühzeit bis zur Gegenwart. Monachium: Beck, 357-374.

Identyfikatory

DOI

10.24917/20801653.342.2