Samorządność w programie NSZZ "Solidarność" w latach 1980-1981 na tle propozycji z zakresu ustroju politycznego i zagadnień społeczno-gospodarczych

• Autorzy: Lech Mażewski

Warianty tytułu

Self-government in the 'Solidarity' Trade Union Programme in 1980-1981 in the Light of the Proposals Regarding the Political System and Socio-economic Issues

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Analizując problematykę samorządności na tle propozycji z zakresu ustroju politycznego i zagadnień społeczno-gospodarczych w programie NSZZ "Solidarność" w latach 1980-1981, trzeba stwierdzić, że nacisk był tu kładziony na instytucję samorządu załogi, a jeśli chodzi o samorządność lokalną, to ostatecznie zadowolono się postulatem zdemokratyzowania rad narodowych stopnia podstawowego, gdyż ostatecznie Komisja Krajowa NSZZ "Solidarność" nie przedstawiła projektu ustawy o samorządzie terytorialnym. Z modelu społeczno-gospodarczego przyjętego w Gdańsku Oliwie nie pozostało we współczesnej Polsce właściwie nic; łącznie z odrzuceniem sztandarowej instytucji samorządu załogi. Inaczej jest w zakresie ustroju politycznego, w którym wiele istniejących rozwiązań nawiązuje do dorobku programowego NSZZ "Solidarność" z okresu I Krajowego Zjazdu Delegatów, chociaż model władzy wykonawczej nie został tu określony. Natomiast od 8.03.1990 r. jest jasne, że nie chodzi o istnienie zdemokratyzowanych rad narodowych stopnia podstawowego, lecz o restytucję samorządu terytorialnego - na początku na poziomie gminy, a od 5.06.1998 r. także na poziomie powiatu i województwa. (abstrakt oryginalny)

EN

While analysing the issues of self-government in the light of the proposals regarding the political system and socio-economic issues in the NSZZ 'Solidarność' [Independent Self-Governing 'Solidarity' Trade Union] programme in 1980-1981, it should be concluded that the emphasis here was placed on the institution of workers' control, whereas, in terms of local self-government, the postulate to democratize the basic level national councils should be finally accepted, because ultimately the National Commission of the 'Solidarnity' Trade Union has not presented a bill on territorial self-government. Nothing in contemporary Poland, in fact, remains from the socio-economic model adopted in Gdańsk Oliwa, including the rejection of the flagship institution of workers' control. The situation is different in the political system, in which many of the existing solutions relate to the programme achievements of the 'Solidarity' Trade Union from the period of the First National Congress of Delegates, although the model of executive power has not been specified here. However, since 8 March 1990, it has been clear that this is not about the existence of democratized basic level national councils, but about the restitution of territorial self-government - at the beginning at municipality level, and since 5 June 1998, also at the county and voivodship level. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Samorząd terytorialny; Samorząd zawodowy; Związki zawodowe

EN

Local government; Professional self-government; Trade unions

• Czasopismo: Samorząd Terytorialny
• Rocznik: 2020
• Numer: nr 7-8
• Strony: 7--21

Twórcy

autor

Lech Mażewski

Bibliografia

• Biernacki L., Kazański A., "Solidarność" Region Gdański [w:] NSZZ "Solidarność" 1980-1989, t. 3, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
• Bogomilski E., W sprawie zmian prawa wyborczego [w:] Obywatelskie inicjatywy ustawodawcze "Solidarności" 1980-1990 i Społecznej Rady Legislacyjnej, zebrali i przygotowali do druku K. Barczyk, S. Grodzicki, S. Grzybowski, Warszawa 2001.
• Bojanowski E., Żukowski K., Zarys koncepcji samorządu terytorialnego w PRL w warunkach lat osiemdziesiątych, "Gdańskie Studia Prawnicze" 2010, t. XXIV.
• Brzechczyn K., Program i myśl polityczna NSZZ "S" [w:] NSZZ Solidarność 1980-1989, t. 2, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
• Brzechczyn K., Rzeczpospolita Samorządna. O ideowych inspiracjach programu "Solidarności" [w:] Regionalny wymiar "Solidarności". Szczecin na tle kraju, red. A. Kubaj, M. Siedzianko, Szczecin 2014.
• Burdeau G., Hamon F., Troper M., Droit constitutionnel, Paris 1999 Cenckiewicz S., Anna Solidarność. Życie i działalność Anny Walentynowicz na tle epoki (1929-2010), Poznań 2010.
• Dawidowicz W., Jeszcze jedna reforma rad narodowych czy przywrócenie samorządu terytorialnego, "Państwo i Prawo" 1982/3-4.
• Demokracja czy dyktatura, "Głos Wolny. Gazeta I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ «Solidarność»" 1981/8.
• Dokumenty Sieci. Propozycje w sprawie samorządu terytorialnego, pluralizmu politycznego i samorządu sędziowskiego, "Biuletyn Pism Związkowych i Zakładowych Agencji Prasowej «Solidarność»" 1981/52.
• Dorn L., Czas "Solidarności": ludzie-idee-programy, "Znaki Czasu" 1986/1.
• Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980-1981, Kraków 2014.
• Hajnicz A., Zjazd - z frontu i od "kuchni", "Tygodnik Solidarność" 1981/23.
• Holzer J., "Solidarność" 1980-1981. Geneza i historia, Paryż 1984.
• I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność". Stenogramy, t. 1, opr. B. Majchrzak, J.M. Owsiński, wstęp B. Kaliski, Warszawa 2011.
• I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność". Stenogramy, t. 2, część II, opr. B. Majchrzak, J.M. Owsiński, Warszawa 2013.
• Jezierski A., Petz A., Historia gospodarcza Polski Ludowej 1944-1985, Warszawa 1988.
• Kloc K., Rady robotnicze kontra socjalizm rynkowy, "Polska 1944/45-1989. Studia i Materiały" 1997/3.
• Konstytucja Niemieckiej Republiki Demokratycznej, przełożył i wstępem opatrzył A. Burda, Ossolineum 1971.
• Kowalik T., Próba kompromisu (o Komisji Ekspertów MKS w Gdańsku), "Zeszyty Literackie" 1983/2.
• Kubas A., W sprawie zmian prawa wyborczego [w:] Obywatelskie inicjatywy ustawodawcze "Solidarności" 1980-1990 i Społecznej Rady Legislacyjnej, zebrali i przygotowali do druku K. Barczyk, S. Grodzicki, S. Grzybowski, Warszawa 2001.
• Kuczyński W., Burza nad Wisłą. Dziennik 1980-1981, Warszawa 2002.
• Kuroń J., Wiara i wina. Do i od komunizmu, Warszawa 1990.
• Lewandowski J., Szomburg J., Historia gdańskiego ruchu samorządowego, "Przegląd Polityczny" 1985/5.
• Łabędź K., Koncepcje polityczne w prasie NSZZ "Solidarność" w latach 1980-1981, Toruń 2004.
• Mażewski L., Długa dekada lat siedemdziesiątych (1968-1981). Rola nowelizacji z 10 lutego 1976 r. Konstytucji PRL z 22 lipca 1952 r. w ewolucji ustroju PRL na tle konstytucji europejskich państw socjalistycznych, Toruń 2011.
• Mażewski L., Dyskusja nad reformą ustroju PRL w latach 1956-1957, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2010/1.
• Mażewski L., System rządów w PRL (1952-1989), Warszawa-Biała Podlaska 2011.
• Mażewski L., Ustrojowopolityczny taran. Polityka NSZZ "Solidarność" a przemiany ustrojowe w PRL w latach 1980-1982, Warszawa-Radzymin 2017.
• Mażewski L., Ustrój polityczny i społeczno-gospodarczy Polski w uchwałach I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność" z perspektywy 35 lat, "Przegląd Sejmowy" 2016/4.
• Mażewski L., Władza, własność i położenie Kościoła. Z dziejów autorytaryzmu w Polsce w latach 1944/1945-1989/1990, Toruń 2015.
• "Niech prawo zawsze prawo znaczy". Ze Zbigniewem Romaszewskim rozmawia Ewa Kulik, "Niezależność" z 23.09.1981 r.
• O tezach programowych. Rozmowa z Ryszardem Bugajem przeprowadzona przez Seweryna Blumsztajna, "Niezależność" z 24.04.1981 r.
• Osiatyński J., "Solidarność" wobec reformy gospodarczej, "Tygodnik Solidarność" 1981/7.
• Pietrzak M., Odpowiedzialność konstytucyjna w Polsce, Warszawa 1992.
• Projekt aktualnego programu działania Niezależnych Związków Zawodowych, "Bratniak" 1980/7-8.
• Projekt ordynacji wyborczej do rad narodowych stopnia podstawowego, opr. K. Płeszka, M. Sobolewski, T. Studnicki, T. Syryjczyk, "Biuletyn Pism Związkowych i Zakładowych Agencji Prasowej «Solidarność»" 1981/55.
• Protokoły porozumień Gdańsk-Szczecin-Jastrzębie. Statut NSZZ "Solidarność", Warszawa 1981.
• Rewolucja węgierska 1956 roku. Reformy, bunt i represje 1953-1963, red. G. Litvan, przekł. J. Stawiński, Warszawa 1996.
• Sprawozdanie z działalności MKZ NSZZ "Solidarność" Region Gdańsk, Gdańsk 1981.
• Syryjczyk T., Wstępne rozważania nad ordynacją wyborczą do rad narodowych [w:] Obywatelskie inicjatywy ustawodawcze "Solidarności" 1980-1990 i Społecznej Rady Legislacyjnej, zebrali i przygotowali do druku K. Barczyk, S. Grodzicki, S. Grzybowski, Warszawa 2001.
• Umowa jest umową. Z Andrzejem Gwiazdą rozmawia Janina Jankowska, "Krytyka" 1988/27.
• Waldenberg M., Rewolucja i państwo w myśli politycznej W. Lenina, Warszawa 1978.
• Związek a PZPR i władze państwowe. Wariant I "fundamentalistów" i wariant II "pragmatyków", "Wiadomości Dnia" z 21.09.1981 r.