Gospodarstwa rodzinne w Polsce, stan i kierunki rozwoju

• Autorzy: Wojciech Ziętara

Warianty tytułu

Family Farms in Poland : Present Condition and Development Directions

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest ocena silnych i słabych stron oraz wskazanie kierunków rozwoju gospodarstw rodzinnych w Polsce. Oceny tej dokonano na podstawie analizy literatury przedmiotu. Stwierdzono, że rodzinne gospodarstwa rolnicze prowadzące produkcję towarową są z merytorycznego punktu widzenia przedsiębiorstwami, funkcjonującymi w formie prawnej "przedsiębiorstwa osoby fizycznej". Przyjęto następującą definicję gospodarstwa rodzinnego: za gospodarstwo rodzinne uważa się gospodarstwo prowadzone przez rolnika (właściciela, użytkownika, dzierżawcę) na własny rachunek i odpowiedzialność, w którym w nakładach pracy dominuje praca własna rolnika i członków jego rodziny (ponad 50%), w którym występuje ścisłe połączenie (jedność) gospodarstwa domowego z gospodarstwem rolnym. Tak rozumiane gospodarstwo rodzinne nie jest ograniczone wielkością powierzchni, która jest uzależniona od zasobów pracy własnej, poziomu intensywności produkcji i stosowanych technologii. Wskazano silne strony gospodarstw rodzinnych, z których najważniejsza to "jedność myśli i ręki", przejawiająca się szczególnym związkiem pracy kierowniczej i wykonawczej. Własne zasoby pracy zwiększają jej elastyczność. Dochód w tych gospodarstwach jest podstawą utrzymania rodziny rolnika. W sytuacji obniżonych okresowo przychodów rodzina reaguje na bieżąco redukcją swoich potrzeb. Z tego powodu ma większe zdolności przetrwania kryzysu niż przedsiębiorstwa z najemną siłą roboczą. Pracownicy najemni nie są skłonni do wyrażenia zgody na obniżenie wynagrodzeń w sytuacji zmniejszenia przychodów przedsiębiorstwa spowodowanych np. spadkiem cen produktów rolnych lub klęsk żywiołowych. Wskazano także ograniczenia występujące w gospodarstwach rodzinnych, których źródłem są przesłanki ekonomiczne i społeczne. Te pierwsze wynikają ze względnej stałości zasobów gospodarstwa: pracy własnej, ziemi i kapitału oraz tendencji zmian cen środków produkcji i produktów rolnych. Przesłanki społeczne wynikają z większego tempa wzrostu dochodów z pracy w działach pozarolniczych. Wskazano na możliwości dostosowawcze gospodarstw rodzinnych polegające na zwiększaniu ich potencjału produkcyjnego oraz integracji poziomej i pionowej. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to assess strengths and weaknesses as well as indicate the directions for the development of family farms in Poland. The assessment was made based on the analysis of subject literature. It was found that, from factual perspective, family farms conducting production of goods constitute enterprises, functioning in the legal form of the "self-employed sole trader". The following definition of a family farm was adopted: a family farm is a holding run by the farmer (owner, user, or tenant) independently and at his own responsibility; in which own labour of the farmer and his family members dominates (over 50%); and where there is a close link (unity) between the household and the farm. Thus understood, the family farm is not limited by the size of the land relying on the family's own labour resources, or by the level and intensity of production, or by the technologies used. Strengths of family farms were pointed out, the most important being the "unity of thought and hand", manifested by the special connection between the managerial and the executive work. Using one's own labour resources increases flexibility. Income in these farms is the basic source of livelihood for the farmer's family. In situations of periodically reduced revenues, the family responds by reducing its current needs. For this reason, a family farm has a greater capacity to survive a recession than an enterprise that relies on hired workforce. Hired employees are not willing to agree to a reduction of wages in the event of a decrease in the company's revenues - caused, for example, by a drop in prices of agricultural products, or by natural disasters. Certain restrictions pertaining to family farms are also indicated, resulting from economic and social considerations. The former entail the relative stability of the farm's resources: own labour, land and capital, as well as the changing trends in the prices of means of production and agricultural products. The social considerations include the higher rate of income growth in non-agricultural industries. The adaptation possibilities of family farms were indicated, consisting in increasing their production potential as well as horizontal and vertical integration. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Rodzinne gospodarstwo rolne; Dochody rolnicze; Formy prawne przedsiębiorstw

EN

Family farm; Farm household income; Legal forms of companies

• Czasopismo: Problemy Drobnych Gospodarstw Rolnych
• Rocznik: 2018
• Numer: nr 4
• Strony: 89--103

Twórcy

autor

Wojciech Ziętara

• Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej - PIB, Warszawa

Bibliografia

• Agreste, recensementagricole, Enquetestructures 2013. Memostatistique 2016.
• Czyszkowska-Dąbrowska, J. (1978). Ekonomiczno- produkcyjne efekty działalności zespołów rolników indywidualnych. ZER, 5.
• Grabski, W. (1930). Wieś i folwark. Zbiór prac ekonomiczno-rolniczych. Warszawa - Pałac Staszica: Skład główny w Kasie im. Mianowskiego.
• Górecki, J. (2011). Przyszłość gospodarstw rodzinnych w Polsce i w Unii Europejskiej. W: Gospodarstwa rodzinne podstawą europejskiego rolnictwa w odniesieniu do PROW2007-2014. Wieś i rolnictwo w mediach. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• GUS (2015). Rocznik statystyczny rolnictwa 2015. GUS.
• GUS (2017). Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2017. GUS.
• Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów - Przyszłość rolnictwa i produkcji żywności. Komisja Europejska 2017, Bruksela.
• Krajowy Rejestr Sądowy 2017. Krajowy Związek Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych. Pobrano z: www.kzrsp, 2017.
• Manteuffel, R. (1984). Ekonomika i organizacja gospodarstw rolniczych. Warszawa: PWRiL.
• Michna, W. (2011). Ewolucja rodzinnych gospodarstw rolnych na rzecz uzyskania odpowiedniej zdolności konkurencyjnej i samowystarczalności żywnościowej kraju. W: Wieś i rolnictwo w mediach. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Parzonko, A. (2011). Polskie rodzinne gospodarstwa mleczne wczoraj, dziś i jutro - analiza ekonomiczna. W: Gospodarstwa rodzinne podstawą europejskiego rolnictwa w odniesieniu do PROW2007-2014. Wieś i rolnictwo w mediach. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Pfeifer, J. (1981). Die Gruuppen landwirtschaft in Frankreich. Agrarwirtschaft. Frnkfurtam M.
• Prutis, St. (2015). Status prawny rodzinnego gospodarstwa rolnego w polskim prawie rolnym, W: Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Fundacji Programów Pomocy dla Rolnictwa.
• Puślecki, D. (2016). Prawne pojęcie gospodarstwa rodzinnego. Roczniki Naukowe SERiA. XVIII, 2, 217-223.
• Reisch, E. (1994). Gospodarstwa grupowe jako czynnik przemian w strukturze obszarowej gospodarstw. Warszawa: Maszynopis w Katedrze Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW.
• Statistisches Jahrbuchüber Ernährung, Landwirtschaft und Forsten, 2015. (2017). Munster: Landwirtschafts Verlag.
• Steffen, G. (2011).Wielkość i organizacja rodzinnych gospodarstw rolniczych w Niemczech. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Ustawa z 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa i zmianie niektórych ustaw. Dz.U. 2007, nr 321, poz. 1700.
• Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Dz.U. 2000, nr 94, poz. 1037.
• Ustawa z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego z dalszymi zmianami. Dz.U. 2017 r. pozycja 2233.
• Wierzbicki, J. (1993,). Podstawy prawne funkcjonowania gospodarstw grupowych we Francji. Warszawa: Maszynopis w Katedrze Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych SGGW.
• Wierzbicki, J. (1997). Gospodarstwa grupowe we Francji, W: Gospodarstwa rolnicze wobec wymogów współczesnego rynku i Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Woś, A. (1998). Encyklopedia agrobiznesu. Warszawa: Fundacja Innowacja, Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna.
• Zegar, J. (2011). Gospodarstwa rodzinne wobec współczesnych wyzwań. W: Gospodarstwa rodzinne podstawą europejskiego rolnictwa w odniesieniu do PROW2007- 2014, Wieś i rolnictwo w mediach. Warszawa: Wydawnictwo SGGW.
• Ziętara, W. (2004). Gospodarstwa grupowe jako forma organizacyjno-prawna aktywności rolników. Roczniki Nauk Rolniczych, Seria G, 91, 1.
• Ziętara, W., Adamski, M. (2018). Konkurencyjność polskich gospodarstw mlecznych na tle gospodarstw z wybranych krajów Unii Europejskiej. ZER, 1.

Identyfikatory

DOI

10.15576/PDGR/2018.4.89