Prawo o lichwie pieniężnej - historia i współczesność

• Autorzy: Cecylia Leszczyńska , Łucja Lisiecka

Warianty tytułu

The law on usury - history and modernity

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przypomnienie międzywojennego prawa dotyczącego lichwy pieniężnej i dyskusji wokół niego. Pokazano również jakie konsekwencje miało ono dla gospodarki. Porównano tamte doświadczenia z obecnymi.

EN

In July 2005 the Sejm [Lower Chamber of the Parliament] of the Republic of Poland adopted the act on the amendment to the Civil Code Act and the amendment to some other acts, aimed at the protection of small credit takers against usury practices. It can be viewed as a comeback to legal solutions adopted in 1924. Then, after a period of hyperinflation, a similar law became the instrument for lowering interest rates and protection against usury. It was supposed to remain in force for one year. Actually, it was prolonged for several years. What changed was the level of the maximum rate: from the initial 24% to 9.5% since 1932. While in 1924 the maximum rate was two-three times lower than the market rate, in the thirties they became equal. The law on usury forced banks to lower the interest rates, but it also brought many negative effects. It limited the functioning of the market, pushed some of the unsatisfied demand to unofficial market, hampered the functioning and development of private banks. Therefore it triggered sharp criticism, mainly from the banking sector, widely supported by liberal economists. Supporters of etatism initially accepted this solution, but at the end of the thirties they decided that it had fulfilled its role and should be abolished. The legal regulation of acceptable interest rates on credits survived till 1989. Until 1964 the maximum rate amounted to 9.5%, then 12%, and in the context of 1989 inflation it was raised to 120%. After October 1989 governments stopped determining it presumably on the assumption that the imposition of the price of credit would infringe the principle of freedom of contracts. The protection of the debtor against "abuse" was supposed to rest on the general institutions of civil and penal law. The problem of regulating the price of credit reappeared in 2004, and a year later the Sejm passed the above-mentioned act. According to its provisions, the price of credit cannot exceed the fourfold lombard rate of the National Bank of Poland. The construction of the today`s rate is therefore different from the one of the pre-war period, and so is its relation to market interest rates.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Oprocentowanie kredytów bankowych; Stopa procentowa; Regulacje prawne; Historia bankowości

EN

Bank lending rate; Interest rate; Legal regulations; Banking history

• Czasopismo: Bank i Kredyt
• Rocznik: 2006
• Numer: nr 3
• Strony: 78--85

Twórcy

autor

Cecylia Leszczyńska

autor

Łucja Lisiecka

Bibliografia

• S. Batog; Reglamentacja odsetek. "Gazeta Bankowa" nr 19/1932, s. 439-442.
• S. Batog: Skutki reglamentacji stopy procentowej. "Gazeta Bankowa" nr 22/1932, s. 511-514.
• B. Bladowski: Lichwa pieniężna. Projekt ustawy określającej odsetki maksymalne w czynnościach prawnych. "Gazeta Sądowa" nr 9/2004, s. 20-22.
• M. Breit: Stopa procentowa w Polsce. Kraków 1933 PAN, s. 90.
• S. Buczkowski: Reglamentacja stopy procentowej w Polsce. "Bank" nr 2/1935, s. 112-114.
• J. Czerwiński: Przesilenie a kredyty. "Gazeta Bankowa" nr 9-10/1924, s. 169-170.
• Exposé Ministra Skarbu Gabriela Czechowicza na plenarnym posiedzeniu Sejmu w dniu Î3 listopada 1926 r.. Warszawa 1926.
• D. Fajgenberg: Lichwa, Warszawa 1932, s. 24.
• "Gazeta Bankowa" z 1924 r.: nr 9-10, s. 191, nr 11-12, s. 234.
• "Gazeta Bankowa" 1926, nr 13-14, s. 301.
• "Gazeta Bankowa" nr 15-16/1930, s. 363.
• J. Le Goff: Sakiewka i życie. Gospodarka i religia w średniowieczu. Gdańsk 1995 "Marabut", s. 29.
• W. Grabski: Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej 1924-1925. Warszawa - Rzeszów 2003 Wyd. WSIiZ z siedzibą w Rzeszowie, s. 98.
• W. Grabski: Narodziny Banku Polskiego. "Przemysł i Handel" z. 15/1924, s. 410.
• P. Heilperin: Przyszła polityka bankowa. "Gazeta Bankowa" nr 6/1924, s. 106-107.
• Inwentarz nowy Praw, traktatów y konstytucji koronnych y WXL, Warszawa 1872, s. 135.
• K. B.: Górna granica odsetek umownych. Z opinii KRS. "Gazeta Sądowa" nr 9/2004, s. 23.
• S. Karpiński: Pamiętnik dziesięciolecia 1915-1924. Warszawa 1931, s. 316-341, za: Reformy Władysława Grabskiego. Dokonania i koszty w opiniach współczesnych. Oprac. M.M. Drozdowski. Warszawa 1994, OMNIA s. 55-56.
• Cz. Klarner: Na drogach sanacji gospodarczej. "Przemysł i Handel" z. 39/1926, s. 1152.
• Cz. Klarner, Szlakami naszej polityki finansowej. "Przemysł i Handel" z. 41/1926, s. 1222.
• M. Kosiarski: Jak przeciwdziałać lichwie. ,,Gazeta Prawna" nr 2/2004.
• J. Kuliszer: Powszechna historia gospodarcza średniowiecza i czasów nowożytnych. T. 2, Warszawa 1961 Książka i Wiedza, s. 375-376.
• C. Leszczyńska, Ł. Lisiecka; Lichwa pieniężna a religia, prawo i gospodarka (ujęcie historyczne). W : Religia a gospodarka. T. 1, Lublin 2005 Wyd. KUL, s. 225-228.
• C. Leszczyńska, Ł. Lisiecka: Działania Władysława Grabskiego na rzecz taniego kredytu. W: 80. rocznica reform rządu profesora Władysława Grabskiego 1924-2004. Wrocław 2004 Wyd. GAJT, s. 100-112.
• C. Leszczyńska, Ł. Lisiecka: Od banku pobożnego do banków państwowych i prywatnych: banki w Polsce, ich rola ekonomiczna, społeczna i kulturowa. W: Rozrzutność i skąpstwo w tradycji kulturowej i rzeczywistości. Kraków 2005 Tow. Wydawnicze "Historia Jagellonica", s. 61-80.
• C. Leszczyńska, Ł. Lisiecka; Useful or harmful? Money Usury Law in the 2nd Republic of Poland. "Studia Historiae Oeconomicae" vol. 26/2005.
• E. Lipiński, S. Pszczółkowski, L. Landau, J. Wiśniewski:Koniunktura gospodarcza w Polsce 1924-1927. Warszawa 1928, s. 25.
• A. Michalak, A. Zawisza: Fałszywi obrońcy biedaków. "Gazeta Wyborcza" 29 lipca 2005, s. 22.
• H. Nowak: Bankowość w Polsce. T. l, Warszawa 1932. s. 258.
• O polityce pieniężno-kredytowej w Polsce. "Gazeta Bankowa" nr 6/1932, s. 131.
• W. Orłowski: Ustawa prolichwiarska. "Gazeta Wyborcza" z 29 lipca 2005, s. 22-23.
• J. Piekałkiewicz: Nasz rynek pieniężny. "Przemysł i Handel" z. 34/1924, s. 909.
• A. Pikulska-Robaszkiewicz; Lichwa w państwie i prawie republikańskiego Rzymu. Łódź 1999 Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, s. 30-37.
• Po sanacji skarbu - sanacja życia gospodarczego. Przemówienie Pana Prezesa Rady Ministrów i Ministra Skarbu Władysława Grabskiego na posiedzeniu sejmowej komisji budżetowej w dniu 19 stycznia 1925 r., Warszawa 1925, s. 24-32.
• "Przegląd Gospodarczy" z. 11/1931 [zał.], s. 8.
• "Przemysł i Handel" z. 38/1924, s. 1002.
• "Przemysł i Handel" z. 18/1929, s. 780.
• Rola Banku Gospodarstwa Krajowego. ."Gazeta Bankowa" nr 15-16/1924.
• E. Rose: W sprawie pożyczki zagranicznej. "Przegląd Gospodarczy" z. 22/1924, s. 937.
• Rynek pod kontrolą - stopy procentowe w II Rzeczypospolitej. "Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych" 2005.
• E. Schmidt: Pożądane zmiany przepisów w Kom. Kasach Oszczędn. "Gazeta Bankowa" nr 11/1931, s. 150.
• S. Skonieczny: Sytuacja banków w 1926 r. "Gazeta Bankowa" nr 24/1926, s. 573.
• T. Sołowij: Rynek pieniężny i stopa procentowa w Polsce. Warszawa 1939.
• E. Spät: O lichwie pieniężnej. "Przegląd Gospodarczy" z. 15-16/1924, s. 684-686.
• E. Spät, Reglamentacja stopy procentowej. "Gazeta Bankowa" nr 11-12/1924, s. 201-203.
• Sprawozdanie CZPPGHiF z działalności w roku 1929. "Przegląd Gospodarczy" z. 10/1930 (zał.), s. 8-9.
• Sprawozdanie Związku Banków w Polsce za rok 1924. Warszawa 1925, s. 32.
• Sprawozdanie Związku Banków w Polsce za rok 1926. Warszawa 1927, S. 26-27.
• Sprawozdanie Związku Banków w Polsce za rok 1930. Warszawa 1931, s. 18.
• Synteza roku ubiegłego. "Przegląd Gospodarczy" z. 12/1927. s. 493.
• M. Szarski: Bankowość polska. Przemysł i Handel 1918-1928. Warszawa 1928, s. 88.
• E. Taylor: Uwagi o polskiej polityce pieniężno-kredytowej. Odbitka z "Ruchu Prawniczego. Ekonomicznego i Socjologicznego" z. 2/1932.
• E. Usowicz, M. Krześniak: Banki próbują rozgryźć przepisy. "Gazeta Prawna" nr 217/2005, s. 21.
• W. M.: Obniżka stopy procentowej od wkładów. "Gazeta Bankowa" nr 7/1932, s. 155-156.
• Ł. Wilkowicz: Rzecznik walczy z lichwą. "Gazeta Bankowa" nr 4/2004, s. 7-8.
• W. Wiślicki: Kilka uwag z powodu Ustaw o zwalczaniu lichwy. "Przegląd Gospodarczy" z. 10/1925, s. 670-671.
• ZWiązek Banków w Polsce w r. 1930. "Gazeta Bankowa" nr 13-14/1931, s. 220-221.
• http://ks.sejm.gov.pl:8009/search.97cgi/vtopic?action. 6 marca 2006 r.
• http://orka.sejm.gov.pl/Druki4ka.nsf, 10 stycznia 2006 r.
• http://orka.sejm.gov.pl/rexdom-k4.nsf/Opwsdr?OpenForm&3059, 10 stycznia 2006 r.