Formowanie wrażeń na temat osobowości - proces niezbędny czy szkodliwy? Przegląd badań i implikacje praktyczne

• Autorzy: Iwona Nowakowska

Warianty tytułu

Forming Impressions of Personality - An Essential or Detrimental Process? An Overview of Research Reports and Practical Implications

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest odniesienie wyników badań naukowych dotyczących formowania wrażeń na temat osobowości i roli efektu halo w tym procesie do klasycznej serii badań Solomona Ascha z 1946 r. dotyczącej tego tematu. W artykule Ascha przedstawiającym te badania uwzględnione są teorie i pojęcia cytowane oraz rozszerzane współcześnie przez psychologów poznania społecznego. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Opracowanie stanowi krytyczny przegląd raportów z badań naukowych dotyczących zagadnienia formowania wrażeń na temat osobowości. Wyniki analizy tych prac pozwoliły na przedstawienie w niniejszym artykule teorii Solomona Ascha w zaktualizowanym świetle. PROCES WYWODU: W pierwszej części artykułu omówiono wpływ cech centralnych, w szczególności "ciepła" i "chłodu", odpowiadających za całościową ocenę człowieka. W części drugiej poruszono temat czynników zewnętrznych, na przykład kolejności poznawania cech, wpływu afektywnego i czasu trwania znajomości z ocenianą osobą na uformowane wrażenie. W części trzeciej opisano zjawisko zmian znaczeniowych cech osobowości w zależności od współwystępujących z nimi charakterystyk. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawione w pracy eksperymenty potwierdzają obserwacje Ascha oraz wspierają tezę, że ogólne wrażenie o osobie wpływa na percepcję jej poszczególnych cech. Ludzie nie zdają sobie na ogół sprawy z występowania tego zjawiska. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wyniki badań omówionych w artykule mają szereg implikacji praktycznych dla osób wykonujących zawody związane z ocenianiem, takich jak nauczyciele, rekruterzy czy jurorzy, a także dla osób poddawanych ocenie. Warto, by osoby te zdawały sobie sprawę ze zniekształceń, jakie niesie z sobą automatyczne formowanie wrażeń na temat osobowości czy kompetencji innych osób, i miały świadomość, że uleganie takiemu mechanizmowi często łączy się z odpowiedzialnością za los ocenianej osoby, np. w kontekście jej kariery szkolnej czy pracy zawodowej. (abstrakt oryginalny)

EN

RESEARCH OBJECTIVE: The aim of this article is to refer novel research on impression formation and halo effect outcomes to the classical series of experiments conducted by Solomon Asch in 1946. In Asch's article presenting these experiments several theories and ideas are outlined and they are cited and broadened today by social cognition psychologists. THE RESEARCH PROBLEM AND METHODS: The article provides a critical overview of scientific research concerning the process of impression formation. The analysis of these research outcomes enabled to show Solomon Asch's theories in an updated light. THE PROCESS OF ARGUMENTATION: In the first part of this paper an influence of central features, mainly "warmth" and "coldness" is being discussed. In the second part outer factors, such as the sequence of learning the features, affective influences and the length of acquaintance with an evaluated person are being discussed in the context of forming an impression of a person. In the third part the phenomenon of the relativity of the attributes' sense depending on co-existing features is being described. RESEARCH RESULTS: Experiments presented in the paper confirm Asch's observations and support the thesis that the general impression influences the perception of particular features of a person. People are not aware of the existence of this phenomenon. CONCLUSIONS, INNOVATIONS AND RECOMMENDATIONS: The outcomes of research discussed in the paper have several practical implications for people evaluating by profession, such as teachers, recruiters or jurors and for the people who are being evaluated. They should be aware of the distortions made by automatic impression formation concerning personality or competences of other people and they ought to realize that surrendering to such an automatic mechanism can make an evaluator responsible for the fate of the evaluated person in context of their school or professional career. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Psychologia osobowości; Osobowość człowieka; Psychologia postrzegania; Kariera zawodowa

EN

Personality psychology; Human personality; Psychology of perception; Professional career

• Czasopismo: Horyzonty Wychowania
• Rocznik: 2016
• Tom: 15
• Numer: nr 36 Pamięć - konteksty humanistyczne i społeczne
• Strony: 127--140

Twórcy

autor

Iwona Nowakowska

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Asch, S.E. (1946). Forming impressions of personality. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 41(3), 258-290.
• Balzer, W.K. i Sulsky, L.M. (1992). Halo and performance appraisal research: a critical examination. Journal of Applied Psychology, 77(6), 975-985.
• Dennis, I. (2007). Halo effects in grading student projects. Journal of Applied Psychology 92(4), 1169-1176.
• Fiske, A.P. (1991). Structures of social life: The four elementary forms of human relations: Communal sharing, authority ranking, equality matching, market pricing. New York: Free Press.
• Forgas, J.P. (2011). She just doesn't look like a philosopher...? Affective influences on the halo effect in impression formation. European Journal of Social Psychology, 41, 812-817.
• Goldman, M., Cowles, M.D. i Florez, C.A. (1983). The halo effect of an initial impression upon speaker and audience. The Journal of Social Psychology, 120, 197-201.
• Jacobs, R. i Kozlowski, S.W.J. (1985). A closer look at halo error in performance ratings. Academy of Management Journal, 28(1), 201-212.
• Kervyn, N., Bergsieker, H.B., Grignard, F. i Yzerbyt, V.Y. (2016). An advantage of appearing mean or lazy: Amplified impressions of competence or warmth after mixed descriptions. Journal of Experimental Social Psychology, 62, 17-23.
• Landy, D. i Sigall, H. (1974). Beauty is talent: Task evaluation as a function of the performer's physical attractiveness. Journal of Personality and Social Psychology, 29, 299-304.
• Madera, J.M., Hebl, M.R. i Martin, R.C. (2009). Gender and letters of recommendation for academia: Agentic and communal differences. The Journal of Applied Psychology, 6, 1591-1599.
• Moskowitz, G.B. (2009). Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Naquin, C.E. i Tynan, R.O. (2003). The team halo effect: why teams are not blamed for their failures. Journal of Applied Psychology, 88(2), 332-340.
• Nisbett, R.E. i DeCamp Wilson, T. (1977a). Telling more than we can know: verbal reports on mental processes. Psychological Review, 84(3), 231-259.
• Nisbett, R.E. i DeCamp Wilson, T. (1977b). The halo effect: evidence for unconscious alteration of judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 35(4), 250-256.
• Solomonson, A.L. i Lance, C.E. (1997). Examination of the relationship between true halo and halo error in performance ratings. Journal of Applied Psychology, 82(5), 665-674.
• Srivastava, S., Guglielmo, S. i Beer, J.S. (2010). Perceiving others' personalities: examining the dimensionality, assumed similarity to the self, and stability of perceiver effects. Journal of Personality and Social Psychology, 98(3), 520-534.
• Thorndike, E.L. (1920). A constant error in psychological ratings. Journal of Applied Psychology, 4(1), 25-29.
• Walker Naylor, R. (2007). Nonverbal cues-based first impressions: Impression formation through exposure to static images. Marketing Letters, 18, 165-179.

Identyfikatory

DOI

10.17399/HW.2016.153607