Wyniki wyszukiwania - BazEkon

1

Otwieranie się polskiego rynku badań klinicznych

100%

Kozdraś I.

Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach

|

2008

|

Świat, Europa i Polska w dobie współczesnych przemian gospodarczych. T. 2

239-244

Rynek badań klinicznych to sektor rynku farmaceutycznego. Regulowany szeroką gamą przepisów i norm rządzi się właściwymi prawami, bardziej szczegółowymi aniżeli cały rynek farmaceutyczny. W związku z koniecznością uzyskiwania porównywalnych danych z badań klinicznych na całym świecie, podmioty polskiego rynku badań klinicznych muszą stosować się również do przepisów o charakterze międzynarodowym. Takimi przepisami są przede wszystkim przepisy GCP (Good Clinical Practice). Także wstąpienie Polski do Unii Europejskiej wymusiło implementację Dyrektyw Unijnych do prawa lokalnego. Biorąc pod uwagę wszystkie akty prawne rządzące rynkiem badań klinicznych, należy zadać sobie pytanie, czy tak szczegółowy zakres regulacji rynku, jaki istnieje, jest korzystny dla rozwoju rynku badań klinicznych, czy sprzyja jego otwieraniu się? Poniższe argumenty mają na celu krótkie scharakteryzowanie polskiego rynku badań klinicznych, a przede wszystkim scharakteryzowanie jego zalet i wad, które decydują o jego rozwoju i otwieraniu się. (fragment tekstu)

2

Novonarodenci versus opice. Pokus o kritiku znovuobjavenej teórie druhizmu

100%

Szaniszló I.-M. V.

Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2011

|

nr 7 (2)

71-78

Recently, in our Slovakian companies, a lively debate on the protection of human life and the need to seek a proper relation to the handling of human embryos.Many media controversy dealt with the issue, since the man in their embryonicdevelopment deserve protection, and since (if at all) we can talk about some earlyhuman life. Many times we can not find a satisfactory answer that would satisfyboth opinions, but in practice we should be looking to ensure that all biomedicalpractices that are currently in use were in accordance with the ethics and (moral)natural law. But today, despite the belief that each person's life should be protected under that law, which protects the life and honor, and also echo the view that in certainspecial cases that can break the law. Eg. induced abortion, artificial insemination,cloning, euthanasia, and the like. If one were to judge when a human life worth more or less, as their time Peter Singer has argued, we would admit that life itselfand therefore man is not always the same price. The consequence would be that a person can be deprived of life at any time, without us ever broke the law. It istherefore necessary to think more deeply about it and stressed that human life isalways the same value from the beginning until its end. And therefore, certainly notonly such, as it has for decades advocated druhizmu Singer theory. (original abstract)

3

Aktuálne bioetické kontroverzie: eutanázia, trest smrti, interrupcia, in vitro, klonovanie a iné

75%

Czarnecki P.

Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2009

|

nr 3 (3)

241-254

Bioethics is a relatively young discipline, therefore its scope is not exactly specified. The etymological origin of the term implies that bioethics is simply ethics of life ("bios" in Ancient Greek is "life"). The article is an attempt to draw briefly the most important contemporary bioethical controversies, though not always the most difficult ones. I have chosen issues that are the subjects of public debate in the media as a result of the fact that they should be regulated by law. Bioethicians express wide interest in the problems concerning the beginning and the end of human life, in particular: abortion, euthanasia, death penalty, futile treatment, in vitro fertilization, prenatal examinations, cloning, transplantation, and others.(original abstract)

4

Etyczne wyzwania w przemyśle farmaceutycznym : zarys problematyki

75%

Kaczmarek E.

Annales : etyka w życiu gospodarczym

|

2015

|

18

|

nr 3

99-108

Czy Internet i współczesna medycyna mają ze sobą coś wspólnego? Carl Elliot - profesor Centrum Bioetyki Uniwersytetu Minnesoty - uważa, że bardzo dużo. Niezastąpiony w codziennym życiu i niezwykle pożyteczny Internet pełen jest agresywnych reklam, spamu, fałszywych wiadomości i wirusów - z tego powodu włączając komputer, świadomi tych zagrożeń użytkownicy sieci, uruchamiają jednocześnie programy antywirusowe, nie wierzą choćby w przesyłane pocztą elektroniczną oferty darmowych kredytów i tworzą skomplikowane hasła do swoich wirtualnych kont bankowych. Według amerykańskiego bioetyka, będąc u lekarza potrzebujemy dokładnie tyle samo ostrożności co surfując po Internecie. Podejrzliwość nie powinna nas opuszczać nie tylko w gabinecie lekarskim, ale także w aptece, w czasie studiowania prasy medycznej, na konferencjach naukowych czy w trakcie słuchania wykładów profesorów medycyny. Dlaczego mamy być aż tak nieufni? W systemie wytwarzania oraz dopuszczania na rynek nowych leków, aż roi się od konfliktów interesów i innych potencjalnych zagrożeń. Celem niniejszego tekstu nie jest podważanie autorytetu całości współczesnej medycyny czy też negowanie pożytecznych konsekwencji istnienia przemysłu lekowego. Autorka artykułu koncentruje się na tych aspektach działalności branży farmaceutycznej, które wymagają refleksji moralnej i - być może - zmian w regulacjach prawnych. (fragment tekstu)

5

Death as a Guide to the Meaning of Life

75%

Šlosiar J.

Konińskie Studia Społeczno-Ekonomiczne

|

2018

|

4

|

nr 3

193-203

Death is an obstacle to life, as it makes it impossible for man to live, and changes his life into nothingness. If it is a threat, we must take it seriously and learn how to live with it. Our attitude to death is revealed in life. Through our awareness of the burden of finitude, we take responsibility for the purpose of fulfilling our lives. Especially, in borderline situations of desperation and hopelessness, we ask ourselves the question why to live for, when our lives lose meaning. We gain experience of death from various sources, but the death of our loved ones touches us much deeper. We feel abandoned, because they belonged to our lives and shaped the meaning of our life. Dying is of vital importance not only from the point of view of our finitude, but it also leads us to evaluate how we have lived and whether it has been worth living. Life gains value the more it is represented by the presence of death and the more we become aware of it. (original abstract)

6

Ethical Aspects of Euthanasia

75%

Gulášová I., Görnerová L., Breza Jr J., Breza Sr J.

Prosopon. Europejskie Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2014

|

nr 9 (3)

35-41

In the context with scientific knowledge and technical possibilities of modern medicine are rising many ethical, legal, social, psychological, economic, and specifically medical problems, also problems in therapeutic and nursing care for terminally ill and dying patients. Process of dying is moved from intimate family environment into professional institutions - clinics, departments and other health and social facilities. People are for years divided into two camps - some are strongly opposed to euthanasia and others on the other hand believe that in some conditions when the pain is unbearable even after a strong dose of morphine, suffering person becomes only a helpless "victim of medicine(original abstract)

7

Model oceny etycznej badania klinicznego produktu leczniczego po wejściu w życie rozporządzenia 536/2014 a ochrona uczestnika badania klinicznego - uwagi w świetle nowej ustawy o badaniach klinicznych produktów leczniczych stosowanych u ludzi

75%

Rabiega-Przyłęcka A.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica

|

2023

|

nr specjalny W trosce o godność, życie i zdrowie człowieka - zagadnienia administracyjnoprawne

269-280

Celem artykułu jest przedstawienie modelu oceny etycznej badania klinicznego wprowadzonego w Polsce w związku z wdrożeniem unijnego systemu rejestracji badań klinicznych produktów leczniczych. Prawodawca unijny prawu krajowemu państw członkowskich pozostawił określenie szczegółowej organizacji systemu oceny etycznej badań klinicznych, który z jednej strony powinien zapewnić wysoki poziom merytoryczny oceny etycznej badania klinicznego gwarantujący m.in. odpowiednią ochronę uczestnikom badania klinicznego, a z drugiej strony sprawną ocenę wniosku o wydanie pozwolenia na badanie kliniczne uwzględniającą terminy określone w rozporządzeniu 536/2014. W artykule podjęto próbę oceny rozwiązań przyjętych przez ustawodawcę polskiego. (abstrakt oryginalny)

8

Garrett Hardin i tragedia wspólnego pastwiska

75%

Skubała P.

Aura

|

2023

|

nr 11

24-25

Garrett Hardin był czołowym amerykańskim ekologiem XX wieku Głównym tematem jego zainteresowań naukowych była kwestia przeludnienia. Ważnym elementem wielu jego książek i artykułów były kwestie bioetyczne, w tym np. "lifeboat ethics", będąca metaforą dystrybucji zasobów. Najbardziej znana i szeroko od lat komentowana pozostaje jego praca pod tytułem "Tragedia wspólnego pastwiska". Dowodził w niej, że przy wspólnych zasobach użytkownicy nieuchronnie doprowadzają do ich de****gradacji, choć są od nich uzależnieni. Cennym walorem eksperymentu opisanego przez Hardina jest zwrócenie uwagi, że aby ochronić środowisko i nie doprowadzić do upadku ludzkości musimy zachować umiarkowanie i nauczyć się współpracy. Świat stara się wdrożyć te wartości realizując na przykład postanowienia Konwencji ws. Zmian klimatu i Konwencji o Różnorodności Biologicznej. (abstrakt oryginalny)

9

Genomic Research and Problem of Human Identity Preservation

75%

Anisiforov T., Battalova L., Krasheninnikov S., Logunova O., Seryy F.

De Securitate et Defensione. O Bezpieczeństwie i Obronności

|

2020

|

nr 2

43-58

Autorzy artykułu przeanalizowali problem zachowania tożsamości człowieka w kontekście badań genomicznych. Dokonali przeglądu idei filozoficznych, psychologicznych i społecznych aspektów tego zjawiska,przedstawili uwarunkowania powstania "kryzysu tożsamości" w społeczeństwie informacyjnym oraz ideę transhumanizmu w kontekście transformacji tożsamości poprzez oddziaływanie biotechnologii. Scharakteryzowali wytyczne legislacyjne w zakresie działań inżynierii genetycznej, których celem jest ochrona konstytucyjnych praw człowieka, stwierdzając, że zachowanie tożsamości jako niezbędnego warunku swobodnego rozwoju i kształtowania się jednostki w sytuacji rewolucji biotechnicznej czyni problem ochrony godności ludzkiej i jej prawa do integralności aktualnym.(abstrakt oryginalny)

10

Bioethics, Sozology and Modern Ethical Sub-disciplines

75%

Czarnecki P., Stolárik S.

Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2008

|

nr 1 (1)

49-53

The word "bioethics' indicates that we make reference to the ethics of life ("bios" = "life"). However, this definition does not seem to be satisfying enough, because this discipline does not regards the issue of human's life ( in general) but problems around biological dim of human's existence. Also by the fact, that bioethics puts main attention on human's existence, it differs from the ecological ethics that regards problems appearing between the human's world and natural environment. Criteria of autonomic ethical discipline seem to be also fulfilled by the " animal ethics" that searches for solution of man-animal relation's issues, especially animals raised by a man.(fragment of text)

11

Próba rekonstrukcji dyskusji nad normatywnymi uzasadnieniami hipotezy transplantacji głowy człowieka

75%

Ramus-Szatko I.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius

|

2003/2004

|

50/51

167-187

Niniejszy artykuł poprzedza rozprawę doktorską, podejmującą tematykę normatywnych aspektów transplantacji głowy człowieka. Mimo że przeszczep nie jest obecnie przedmiotem praktyk medycznych, już pojawiają się oferty zakupu zarówno ciał, jak i mózgów, stanowiących "materiał" planowanej transplantacji. Ta przykra rzeczywistość potwierdza bezsprzecznie potrzebą rozwijania nowego nurtu jurysprudencji - biojurysprudencji. Prekursorem tej nowej dziedziny badawczej w Polsce jest profesor Roman Tokarczyk, którego książka Prawa narodzin, życia i śmierci. Etyczne problemy współczesności była pierwszą kompetentną pozycją o bioetyce i bioprawie. (fragment tekstu)

12

Bioetika a genetika z pohledu filosofické etiky

75%

Dolista J.

Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2011

|

nr 6 (1)

45-64

Philosophical ethics treated not the man as a rational animal, or just as a biological creature. All religions attempt to see human life as something sacred, where any handling of his mental and physical aspect is not allowed. Therefore, different religions represented in the negotiations under favor of freedom of conscience, support religious freedom, abortion and refuse to express reservations especially to preimplantation diagnosis. The matter is complicated because within individual churches and religious groups are assessing the many current scientific knowledge in genetics and possibly radically. less radically. This leads to the need to distinguish between groups that express their opinion and can not express in general. That religious belief affects billions of people, perhaps it is not necessary to justify. Therefore, dialogue between scientists in the field of genetics and religious leaders can be considered very beneficial. The most common question for religious leaders is when human life begins. The answer is clear to them, it is a combination of male sperm and female eggs. More problematic is the question, but when human life begins with personal? So when a person becomes a person? Some religious leaders are able to discuss it, otherwise it is clear that this question is unnecessary. It is clear that they want to imply that every human person is unique, that each germ cell develops into a person with self-confidence with their own emotions and rationality, hence the need to protect every human embryo that could develop into full humanity. Ethical conduct scientific evaluation of the position of each religion therefore starts from the basic assumption that the science of protecting human life from its beginning to its natural end. Science has therefore to protect and promote human life, is to promote quality of life, but does not lead to premature termination of life. Another great range of ethical issues topic is in vitro fertilization, especially when it comes to an anonymous donor in the case of marriage, but also in the case of unmarried couples. This is especially the need for resolution in ethics, if we follow a pragmatic approach to man in ontologically or in Kant's conception. You can say that Kant's approach to person based on ethical principiálnosti position, ie, whether what we do, we may make. Because not entering into the doctrine of each religion should be only pointed out that some opinions are really very different. This suggests that bioethical issues are very different between religions in specific problem areas and clearly not here to testify(author's abstract)

13

V. Gluchman: Bioethics in Central Europe: Methodology and Education, Filozofická fakulta Prešovskej univerzity, Prešov 2009

75%

Komenská K.

Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2011

|

nr 6 (1)

539-542

Artykuł zawiera recenzję monografii dotyczącej zagadnień bioetyki w Europie Środkowej.

14

Prawne regulacje pobierania i transplantacji narządów oraz tkanek w ujęciu europejskiej konwencji bioetycznej

75%

Kołodyński P., Drab P.

Przegląd Europejski

|

2016

|

nr 1

52-65

W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat transplantologia stała się jedną z najprężniej rozwijających się dziedzin medycyny. Spowodowane jest to przede wszystkim znaczną poprawą wyników udanych przeszczepów. Współczesne możliwości przeszczepiania narządów są niezwykle duże, niemniej jednak budzą one w społeczeństwie wiele kontrowersji, zarówno na gruncie medycznym, jak i etycznym. Artykuł przedstawia najważniejsze pojęcia oraz regulacje prawne dotyczące pobierania oraz przeszczepia narządów i tkanek do transplantacji, w ujęciu Konwencji o prawach człowieka i medycynie. Analizie poddano europejską konwencję bioetyczną oraz jej protokół dodatkowy. Przedstawiono definicję transplantacji oraz jej rodzaje, z uwzględnieniem występujących w medycynie kryteriów przeszczepów. Wyjaśniono kwestię dawstwa ex vivo i ex mortuo. Europejska konwencja bioetyczna w sposób przejrzysty reguluje prawne aspekty dotyczące transplantacji oraz podstawowych pojęć z nią związanych, dlatego też stanowi rzetelne źródło informacji na temat przeszczepiania narządów oraz tkanek. Akt ten jest częścią międzynarodowego porządku prawnego, który zawiera kodyfikację wypracowanych standardów bioetycznych.(abstrakt oryginalny)

15

Bioetyka w pigułce

63%

Jamiołkowska A., Skwaryło-Bednarz B.

Aura

|

2022

|

nr 5

16-17

Bioetyka stanowi dział etyki szczegółowej, która ustala oceny i normy moralne ważne w dziedzinie działań ludzkich polegających na ingerencji w granicznych sytuacjach związanych z zapoczątkowaniem życia, jego trwaniem i śmiercią. Bioetyka jest nauką interdyscyplinarną, łączy wiedzę przyrodniczą i wiedzę o wartościach ludzkich, aby chronić i promować wszelkie życie: roślin, zwierząt i ludzi. W dobie szybkiego rozwoju inżynierii genetycznej etyczna ocena działań w zakresie tworzenia i wykorzystania organizmów genetycznie zmodyfikowanych w medycynie i rolnictwie jest zadaniem koniecznym i odpowiedzialnym. (abstrakt oryginalny)

16

P. Czarnecki, Dylematy etyczne współczesności, Difin, Warszawa, 2008, s. 264.

63%

Matusewicz C.

Humanum. Międzynarodowe Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2009

|

nr 3 (3)

455-460

Autor prezentowanej pracy podjął się trudnego zadania przedstawienia spornych problemów etycznych współczesności, określonych przez Niego terminem "dylematy". Większość z nich, jak zaznaczono w pracy (s. 8), była dyskutowana w masowych środkach przekazu w Polsce. Merytorycznie tworzą one trzy wielkie wiązki problemów. Pierwszą z nich stanowią kwestie bioetyki, czyli szeroko pojętej etyki lekarskiej. Są to problemy dotyczące: aborcji, klonowania, manipulacji genetycznej, zapłodnienia in vitro, transplantacji organów, eutanazji i innych. Drugą tworzą zagadnienia etyki seksualnej, takie jak homoseksualizm, pedofilia, prostytucja, pornografia i inne. Do trzeciej Autor zalicza "problemy szeroko pojętego życia społecznego", w tym etyki polityki, biznesu, reklamy, korupcji, wolności słowa i wypowiedzi a także narkomanii i jak się wydaje, kary śmierci.(fragment tekstu)

17

Etika zodpovednosti a holistická medicína

63%

Novotny R.

Społeczeństwo i Edukacja. Międzynarodowe Studia Humanistyczne

|

2012

|

nr 2

141-153

The relativistic models of the political nature cannot fulfil the indispensable criteria of the ethical dimension of the trans-modern era. If we need a wider definition of bio-ethics we have to answer three basic questions and such people need to live a moral life and make good ethical decisions. What are my obligations concerning recruitment of different people whose life can depend on my actions? How can I contribute to serve common good for the good public interest as the member of society? Then they will have to answer the questions and be responsible for bio-policy. Bio-policy in the bioethic dimensions will have to offer the global society of the all-European system of the rational connection to save the mankind from extinction on Earth. You will have to create and carry out supranational projects to eliminate people's destructive behaviours. Relativistic political models are not able to fulfil the necessary ethical dimension of the transmodern society by their fundamentals. If more widely defined bioethics has to answer three basic questions: What personality should I be to live a moral life and take good ethical decisions?; What are my obligations and duties towards other people whose lives can be influenced by my activity?; How can I, as a member of the society, contribute to a common wealth or common interest? Then these questions should be answered also by a responsible biopolitician. Holistic or whole person medicine perceives a personality of a patient within bio-psycho-socio-spiritual dimensions. This view requires a favourable all-society climate and tolerance. Chinese traditional philosophy with its responsibility for life in the context of minimalist multicultural ethos may be incentive individual metaphysical heritage also for a Slovak politician, voter, heatlh worker, and patient. The naturo-dialectical philosophy of life of the classical Chinese social conscience speaks about ethical principles and morality of meek obedience of a man towards the laws of nature and the universe of haven as about a life regulating macroorganism, an internal part of which a man is, too. The ideals of harmonious unity and mutual modesty emphasise the ideal of accentuation of all-society interests over the interests of an individual. The systemic view perceives the world on the base of relationships and integration, the cohesion of live organisms is non-linear, therefore the live organisms work in unbalance with autoregulation. This characteristic applies to biopsyche as well as to a socio-cultural level. The holistic approach to health and healing draws on traditional cultures, e.g. on the phenomenon of medicine-men practice. The East Asian model of health consists in the integration of the psychological and social factors into the system of health care, it calculates for the model of the dynamic balance. The future system of health care should consist in an effective system of preventive health care adopting a personal and social responsibility for health. The health care policy should include the legislation for prevention of health risks and also the social policy. A profound ecological perceptivity, observation and education are the preconditions for the application of the political model on the base of the global biopolitics. (original abstract)

18

Jakość życia w procesie starzenia się a rozwój techniki medycznej

63%

Stylec-Szromek P.

Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie / Politechnika Śląska

|

2017

|

z. 112

359-368

W artykule poruszone są zagadnienia związane z jakością życia zwłaszcza z perspektywy nauk medycznych oraz proces społecznych zmian rozumienia starości. Prezentuje również techniki medyczne, które w przyszłości mogą mieć wpływ na poprawę jakości życia wśród osób starszych. Analizuje również obszary bioetyki implikujące problemy etyczne takie jak przedłużanie życia czy eutanazje z perspektywy dwóch orientacji etyczno-filozoficznych: absolutyzmu i relatywizmu.(abstrakt oryginalny)

19

Stefan Konstańczak, Wybrane zagadnienia ekofilozofii, Słupsk 2005, 209 s.

63%

Ciszek M.

Prosopon. Europejskie Studia Społeczno-Humanistyczne

|

2011

|

nr 2

205-207

Ekofilozofia jako nauka normatywna pozwala bowiem wyznaczyć odpowiedni kierunek edukacji proekologicznej, ustalając i uzasadniając odpowiednie normy i wartości realizowane w procesie edukacji. Z tego powodu książka S. Konstańczaka może stanowić bardzo dobry podręcznik dla specjalistów od animacji i wychowania proekologicznego, studentów i nauczycieli. Swoje rozważania autor zamknął w sześciu rozdziałach. Pierwszy poświęcił relacjom człowieka z przyrodą. Podjął w nim również zagadnienia: ekologii człowieka i bezpieczeństwa ekologicznego. Drugi rozdział dotyczy filozoficznych refleksji na temat przyrody i potrzeby jej ochrony. Metafizyka albowiem w przekonaniu autora implikuje również specyfikę postrzegania problemów ekologicznych. Trzeci rozdział książki ma natomiast charakter metodologiczny, porządkujący poruszone wcześniej problemy. Rozdział czwarty stanowi prezentację i analizę pięciu głównych koncepcji ekofilozoficznych: ekofilozofii Henryka Skolimowskiego, ekologii głębokiej, ekofeminizmu, ekoteologii i enwironmentalizmu. W piątym rozdziale autor kreśli wizję stanu, do którego zmierza ludzkość. Na podstawie omawianych poglądów ekofilozofów, wskazuje drogi, które umożliwią ludzkości uniknąć ekologicznych zagrożeń. W ostatnim, szóstym rozdziale książki autor odniósł się do fenomenu życia w perspektywie filozoficznej, ukazując m.in. jego bioróżnorodność i zarazem biojedność. (fragment tekstu)

20

Środowisko naturalne jako wyznacznik współczesnego poziomu życia

63%

Gabryś L.

Prace Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Katowicach

|

1999

|

Człowiek a proces globalizacji

69-85

Przez całe wieki ludzie, ich filozofia myślenia i działalność podporządkowane były zapewnieniu sobie coraz bardziej przyjaznych i bezpiecznych warunków egzystencji. Wśród nich znaczące miejsce zajmowała przyroda i jej zasoby. O tym, czy jest ona mniej czy bardziej sprzyjająca ludziom przesądzały, i wciąż przesądzają, wzajemne zależności: gatunku ludzkiego, pozostałych istot ziemskich i przyrody. U zarania dziejów ludzkości te wszystkie elementy środowiska wydawały się trwać w symbiozie. Z czasem jednak w jej miejsce coraz silniej wkraczało zjawisko podporządkowania człowiekowi innych gatunków i osiągania dominacji w biosferze ziemskiej, a to oznaczało drogę ku absolutnemu panowaniu nad szeroko rozumianym światem przyrody. Poczucie wyższości, jakie towarzyszyło człowiekowi w jego kontaktach z przyrodą, stawało się coraz silniejsze w miarę rozwoju jego aktywności poznawczej, którą odzwierciedla postęp naukowy, a owocem którego był paradygmat scjentyzmu, apoteoza nauki i wiary w jej dobrodziejstwa. (fragment tekstu)