This paper analyzes the way democracy is perceived and understood in Poland and other European societies. Citizens usually assess political systems from the perspective of their everyday experience. This experience is then reflected both in their expectations of democracy and in their evaluation of the system's performance. The present article focuses on the conditioning of citizens' commitment to democracy. Is the notion of democracy understood in the same way across Europe? Or, if it has some regional flavors, what are the key dimensions of the differences? Additional attention is paid to Poland, where a two-dimensional pattern of perceiving democracy is described. Each dimension is connected with a different level of important resources-economic, social, and cultural-and related to a separate set of values and expectations. The universality and specificity of the Central European perception of democracy is discussed. The analyses are based on the data of the European Values Study. (original abstract)
Demokracja, demokratyczny, demokratyzm, demokratyzacja to pojęcia syndromatyczne. Zarówno same w sobie, gdy wskazujemy kryteria definicyjne, jak i w związkach pojęć - takich jak np. demokracja liberalna czy demokratyczne państwo prawa. Syndromatyczność tych pojęć polega na tym, że ich treść nie jest jednowymiarowa (w redukcji do sposobu wyłaniania i legitymizacji władzy, sposobu rządzenia, relacji między rządzącymi a rządzonymi), lecz określona jest przez splot charakterystyk ideologicznych, etycznych, socjoekonomicznych i prawnych. Demokracja "przymiotnikowa" to inna jakość niż "czysta" demokracja rozumiana dosłownie, lecz i blankietowo. Znajduje to wyraz w zróżnicowanych doktrynalnie modelach demokracji. (abstrakt oryginalny)
Artykuł jest poświęcony odmiennościom w interpretacji pojęcia demokracji w przeciwstawnych do niedawna ustrojowo obszarach politycznych, potocznie określanych pojęciami: Zachód i Wschód.Autor wskazuje - za klasykami myśli społecznej - na dwa zasadnicze aspekty demokracji: jej podłoże instytucjonalne i kulturowe (świadomościowe), na jej wizję mechanicystyczną i organicystyczną. Na kanwie takiego rozróżnienia stawia następnie tezę głoszącą, że społeczeństwa państw postkomunistycznych postrzegają demokrację raczej poprzez jej wymiar instytucjonalny niż jako "uświęcony" tradycją porządek, którego paradygmatem jest uszanowanie "inności" drugiej jednostki, tolerancja i akceptacja "głosu większości" wyrażonego poprzez zinstytucjonalizowane formy podejmowania decyzji zbiorowych. (abstrakt oryginalny)
The "Freedom Agenda" of President George W. Bush for the Middle East assumed that the liberation of Iraq from the dictatorship of Saddam Hussein and the start of political change would trigger the process of democratization of the entire region. Encouraged by financial and economic support, Arab countries should have been willing to implement political and educational support, which would lead to the creation of civil society and grassroots political changes initiated by society itself. A number of mistakes made by the Bush administration in Iraq has not only caused the mission of the democratization of Iraq to be a failure, but also influenced the situation that today Iraq is closer to being a failed state than a democracy.(original abstract)
In the invitation to the 'Europe-Poland-Dialogue' conference the organisers ask: Are we witnessing the end of a certain development stage and opening of the way to subsequent stages of dialogue advancement, its functioning and development in social realities? In this paper, the attempt to answer this question entails a description of three problems addressed by the sections below. The first section presents the differences between social and civic dialogue against the background of discussions taking place in the European Union and in Poland. The second section focuses on the evaluation of the condition of Polish civic dialogue past 1989. The third section considers social dialogue in Poland from the comparative perspective of political participation and political culture indicators of the Democracy Index. The paper ends with final remarks. (original abstract)
6
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Klęska Hellenów w wojnie peloponeskiej V w. p.n.e nastąpiła po wielu wiekach od zaistnienia martwej ciszy po wojnie trojańskiej i po trwających później trzy stulecia tzw. wiekach ciemnych oraz opowieściach ludowych o mykeńskich herosach, po poetyckich (Homer) czasach opowieści, które zbudowały ideę organizującą nowy świat Hellenów. Wydarzenia peloponeskie zamknęły - niejako ponownie - pewien ład; tym razem był to porządek demokratów cechujących się pychą arystokratów (Ateny) i porządek oligarchów o bucie demokratów (Sparta). Ale też, o ile wojna pod Troją przygotowała upadek króla (Agamemnon), to wojna pod Atenami przygotowała powrót króla, tym razem Macedońskiego, który złakniony pysznej sławy bohatera achajskiego, podążył drogą mykeńskiego władcy. Wojna peloponeska ostatecznie nie skończyła się sukcesem jakichś sprawiedliwych poleis greckich czy całej Grecji. Rezultaty owej wojny wyraża myśl mówiąca o powszechnej klęsce peloponeskiej. Walczyły między sobą interesy ustroju oligarchicznego i demokratycznego. Co jednak niezwykle ważne, pojawił się poważny konflikt: demokracja populistyczna (większościowa) przeciw prawu i sprawiedliwości. Ów konflikt okazał się możliwy z powodu braku jakiejś instytucji publicznego arbitra czy moralnego autorytetu, które zapobiegłyby upadkowi umiarkowania, będącego konstytutywną (sine qua non) cechą demokracji(Solon). Bez umiarkowania nie ma demokracji.(abstrakt oryginalny)
Jednym z zarzutów kierowanym pod adresem Unii Europejskiej jest istnienie tzw. deficytu demokracji. Wśród naukowców nie ma jednak zgody nie tylko co do skali tego zjawiska, ale też co do jego rzeczywistego występowania. Wynika to z różnego postrzegania istoty tego ugrupowania, które wykracza poza tradycyjną współpracę międzyrządową i jednocześnie nie spełnia warunków stawianych demokratycznym państwom. Deficyt demokracji jest łączony z deficytem wdrażania polityki. Zaczął być on dostrzegany wraz z wprowadzeniem programu jednolitego rynku, zakładającego m.in. stworzenie równych warunków konkurencji dla podmiotów gospodarczych na rynku europejskim. Dążenie do deregulacji i liberalizacji gospodarek ujawniało postawy antyrynkowe rządów. Jednocześnie można było obserwować narastanie napięć w państwach członkowskich i niski poziom społecznej akceptacji dla działań podejmowanych na szczeblu tego ugrupowania. Pomimo wielu teorii, prac i dyskusji nie udało się dotychczas znaleźć nie budzącego kontrowersji rozwiązania problemu legitymacji demokratycznej i związanego z nim deficytu wdrażania polityki. Doświadczenia ostatnich lat, które pokazują, że rządy bez względu na to jak bardzo utożsamiają się z ideami zjednoczonej Europy reprezentują przede wszystkim interesy swoich państw, jak też wprowadzane zmiany w zakresie sposobów integrowania polityki, wydają się potwierdzać tezę mówiącą o pewnym zwrocie w kierunku międzyrządowego modelu integracji gospodarczej. (abstrakt oryginalny)
Borys Jelcyn, pierwszy Prezydent Rosyjskiej Federacji, który miał się stać symbolem demokratycznej Rosji. Dziś jednak coraz częściej kojarzony jest z dekadą, w trakcie której Rosja straciła swoją imperialną pozycję, przeżyła gospodarcze bankructwo i zaczęła tęsknić za czasami Związku Radzieckiego. Celem artykułu jest nie tylko charakterystyka samej prezydentury B. Jelcyna z perspektywy politologicznej (polityczne uwarunkowania i inklinacje), ale również próba socjologicznej analizy jej społecznego odbioru. Autorka spróbuje również określić determinanty oceny dekady B. Jelcyna. W oparciu o literaturę oraz wyniki badań opinii publicznej (głównie rosyjskie ośrodki badawcze) powstanie analiza pierwszej, dziś coraz częściej zapomnianej, rosyjskiej prezydentury, wraz z końcem której rozpoczęła się "epoka Putina". Prezydentury, która jest dziś najbardziej krytycznie oceniana przez rosyjskie społeczeństwo, a jednocześnie jest również symbolem prób wprowadzenia w Federacji Rosyjskiej systemu demokratycznego z wolnorynkową gospodarką.(abstrakt oryginalny)
Are de jure rules that formally shape democratic systems relevant for the actual condition of democracy? The authors pose this question with regard to post-socialist countries of Europe and Asia and their experiences with democracy since the beginning of their transition process, and the contribution consists in extending the focus to de jure institutions underpinning de facto democratization and economic performance of these countries. The empirical part employs panel data regression techniques to identify whether certain de jure rules of democracy established in the new post-socialist constitutions after 1989 were significant for these countries' 'democratic performance' during transition. The authors relate, in particular, to core components of electoral democracy, as well as to some aspects of its participatory dimension.(original abstract)
Na początku XVI w. Tomasz Morus stworzył dzieło, które nazwał "Utopią". I choć nie jest to ani pierwsza, ani ostatnia próba ukazania idealnego ustroju politycznego, to właśnie z tytułem jego dzieła kojarzy się dwa stany - idealny i nierealny. Obecnie pod pojęciem utopii rozumiemy ideał społeczeństwa niebiorący pod uwagę możliwości jego realizacji bądź pomysł, którego nie można zrealizować. Czy propozycja Morusa jest prawdziwą utopią we współczesnym znaczeniu tego słowa? Wydaje się, że zarówno idealizm rozwiązań, jak i nierealność ich wprowadzania postawiły pod znakiem zapytania wszystkie próby podejmowane przez kolejne pokolenia polityków na świecie wprowadzenia w życie podobnych rozwiązań. Jednym z państw, w których widać ducha Morusa, są Stany Zjednoczone.(abstrakt oryginalny)
The events related to the collapse of the Ottoman Empire and the proclamation of the Republic of Türkiye contributed to a complete departure from the system of constitutional monarchy in favour of a parliamentary democracy. Owing to the decisions on Europeanisation and implemented reforms, i.e., adopting a Civil Code based on the Swiss code, a Criminal Code reflecting the Italian code, a Commercial Code underpinned by the German code (1924), and the transition to the Latin alphabet which replaced Arabic (1928), as well as education reforms (1925), women's suffrage (1934), and the introduction of surnames (1935), etc. the Turkish people became a European society, aware of their rights and obligations. The transition from a singleparty regime to a multi-party period (1946) allowed for democracy to be consolidated. Türkiye's participation in strictly European and international political and military organisations was of vital significance and turned the country into an extremely important state. Its failed efforts to join the EEC, and, subsequently, the European Union, resulted in Türkiye abandoning its interest in this form of cooperation (1997). The socio-political transformations that took place in the 20th century, highlighted in this article, characterise this dynamically changing period. The evolution of the views of Turkish society was clearly marked in the second half of the 20th century, which led to serious changes in the mindsets of the Turkish people and completely altered the image of the country post-2002, allowing the newly established Justice and Development Party to assume power (2002).(original abstract)
13
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
W artykule autor skupia uwagę na polemice wokół pojęcia i zjawiska demokracji z końca XX i początku XXI wieku, podejmowanej głównie przez takich autorów, jak: Giovanni Sartori, Charles Tilly, Marek Bankowicz i Francis Fukuyama. Celem pracy było pokazanie różnorodności w interpretowaniu pojęcia demokracji pomimo istnienia elementów wspólnych, co do których panuje konsensus, oraz złożoności zjawiska i procesu demokracji we współczesnym świecie. Podjęto także problem kryzysu demokracji w wymiarze praktycznym oraz w skali międzynarodowej. (abstrakt oryginalny)
14
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Celem artykułu badawczego jest analiza celowości przejścia od demokracji przedstawicielskiej do bezpośredniej i możliwości takiej zmiany w najbliższych dziesięcioleciach. Analiza dotyczy wad i zalet demokracji przedstawicielskiej i dwóch rodzajów demokracji bezpośredniej: opartej na referendach i głosowaniach internetowych. Z analizy wynika, że najlepszym systemem władzy we współczesnych państwach rozwiniętych jest demokracja referendalna, taka jak obecnie w Szwajcarii. Pełna demokracja internetowa może być stosowana w organizacjach o niewielkiej liczbie podejmowanych decyzji. Artykuł dotyczy też oporu wobec zmian, oraz dróg i możliwości upowszechnienia się demokracji bezpośredniej w najbliższych dziesięcioleciach. (abstrakt oryginalny)
Artykuł jest propozycją modelu demokratycznej konsolidacji dla państw, którym udało się opuścić totalitarne lub autorytarne piekło przeszłości, a zatem dokonać skutecznej tranzycji. Poszukiwanie takiego modelu jest ważne również dlatego, że dotychczas zaledwie 27% państw, z tych, które rozpoczęły swoją historyczną wędrówkę, skutecznie skonsolidowało demokrację. Proponowany model określa warunki demokratycznej konsolidacji oraz system instytucji publicznych umożliwiający ich osiągnięcie. Istotą modelu jest jednak głównie możliwość przeciwdziałania zjawiskom erozji młodych demokracji. (abstrakt oryginalny)
Poglądy na temat instytucji demokracji bezpośredniej zmieniły się w okresie transformacji demokratycznej. Różne zalety i pozytywne skutki demokracji bezpośredniej zostały potwierdzone praktyką niektórych krajów demokratycznych. Odnotowano także jego edukacyjną i polityczną wartość aktywizacyjną dla społeczeństwa, bez której społeczeństwo obywatelskie nie mogłoby się formować. Referendum jest szczególnie traktowane jako najczystsza forma korelacji między poglądami społeczeństwa a decyzjami jego przedstawicieli. W sytuacji, gdy obecne są dwa organy przedstawicielskie - parlament i prezydent - referendum uważa się za środek rozwiązywania sporów między nimi w ważnych sprawach państwowych. Referendum staje się obecnie czymś więcej niż tylko wiążącą lub konsultacyjną opinią na temat aktu ustawodawczego, zwłaszcza konstytucji. Przede wszystkim ważne jest rozszerzenie rodzaju i zakresu kwestii podlegających głosowaniu bezpośredniemu. Oprócz tradycyjnych, tj. Zmian konstytucyjnych, przedmiotem referendów stały się kwestie polaryzacyjne, które budzą duże emocje. Problemy tego typu obejmują w szczególności kwestie moralne, członkostwo w organizacjach międzynarodowych i tak zwane "nowe zasady". W artykule przedstawiono rolę i znaczenie referendum jako instytucji kształtującej systemy demokratyczne regionu Morza Czarnego.(abstrakt oryginalny)
17
Dostęp do pełnego tekstu na zewnętrznej witrynie WWW
Co najmniej od lat 70. XX w. dyskutowano w Europie o deficycie demokratycznym Wspólnot Europejskich, a od czasów negatywnych wyników referendów w Holandii i Francji w sprawie ratyfikacji Traktatu ustanawiającego Konstytucję dla Europy mówi się wręcz o kryzysie. Ale dyskurs o deficycie demokratycznym rozkwitł tak naprawdę po Traktacie z Maastricht, ponieważ stanowił kamień milowy integracji. Pogłębiając ją w wielu obszarach i ustanawiając w wielu nowych, zdawał się przesuwać Unię poza punkt krytyczny, w którym sam permissive concensus (permisywny konsensus -przede wszystkim elit, ale również obywateli Europy) już nie wystarczał. (fragment artykułu)
Celem niniejszego artykułu jest próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób typ przywództwa Aleksandra Vučicia w Serbii przekłada się na stan demokracji tego państwa. Do przeprowadzenia analizy wykorzystano nowy koncept "stabilokracji", opisujący system polityczny charakterystyczny dla państw Bałkanów Zachodnich. Natomiast do oceny stanu demokracji wykorzystano następujące mierniki: raporty Nations in Transit (Freedom House), wskaźnik demokracji opracowany przez Economist Intelligence Unit (EIU) oraz indeks wolności prasy, przygotowywany przez Reporterów bez Granic.(abstrakt oryginalny)
Celem artykułu jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy równość płci rzeczywiście stanowi jedną z "wartości leżących u podstaw Konwencji" w świetle art. 17 EKPC. Zbadanie tej kwestii wymaga wzięcia pod uwagę zmienności paradygmatu demokracji walczącej. Autorka stawia hipotezę, że pomimo formalnych deklaracji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC), równość płci, sama w sobie, nie uzasadnia stosowania art. 17 EKPC. Ponadto, ze względu na szkodliwy wpływ art. 17 EKPC na zasadę praworządności, przepis ten nie powinien być stosowany do ochrony równości płci. Artykuł opiera się na analizie orzecznictwa ETPC dotyczącego stosowania art. 17 Konwencji.(abstrakt oryginalny)
W artykule tym Autor prezentuje krytyczne spojrzenie na niektóre statystyczne aspekty funkcjonowania współczesnej demokracji i proponuje inne od stosowanych obecnie rozwiązania, mające na celu szersze włączenie głosu wyborców w demokratyczny proces wyborczy. Postulat ten zdaje się, zdaniem Autora, wychodzić naprzeciw często wyrażanym oczekiwaniom większego wpływu wyborców na skład lub funkcjonowanie ciał demokratycznych. (abstrakt oryginalny)
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.