Ontologia Jaspersa wyszczególnia trzy sformalizowane ujęcia bytu ludzkiego: a) byt przedmiotowy, b) byt podmiotowy, c) byt sam w sobie. W alternatywnej terminologii owe trzy dziedziny bytowe to świat, człowiek i transcendencja. Przedmiotowym bytem jest świat w znaczeniu empirycznej rzeczywistości. Ten przedmiotowy byt nie jest człowiekowi dany bezpośrednio, ale za pośrednictwem podmiotu, dzięki któremu może on odkryć to, co w akcie poznania jest różne od niego samego. Przedmiot jest zatem empiryczną rzeczywistością podarowaną w przedstawieniu. Bytem zaś podmiotowym jest zbiorcze określenie odpowiednika przedmiotu w akcie poznania. Owym bytem podmiotowym może być: Dasein, świadomość w ogóle, duch w aspekcie odpowiednio psychologicznym, racjonalnym bądź też duchowym. Byt podmiotowy wyróżnia głównie samowiedza, czyli bycie dla siebie w znaczeniu samoświadomości. Wędrując za przesłaniem fenomenologicznym Jaspers zauważa, że świadomość ma intencjonalną specyfikę i że jest wypełniona treścią przedmiotową. Świadomie kieruję swoją uwagę ku przedmiotom, zwracam się ku nim z intencją. Jest to jedyna w swoim typie relacja, nieporównywalna z jakimkolwiek połączeniem pomiędzy przedmiotami. Zatem ten rodzaj bytu musi pozostać wyszczególniony, gdyż ze świata przedmiotowego nie można wyprowadzić poglądu naukowego podmiotu. To zaś z kolei, co jest przedmiotem w znaczeniu świata pojawia się zawsze jako odpowiednik pobudek poznawczych podmiotu. Jaspers, wspierając się na twierdzeniach Kanta, którego uznawał za największego filozofa, przyjął regułę, że wszelkie poznanie z konieczności egzystuje w formie podziału na podmiot i przedmiot oraz zależy od ich wzajemnej korelacji. To zaś jest swoistego gatunku prafenomenem i nieredukowalną strukturą. Regułę poznania głoszącą, że człowiek poznaje wszystko za pośrednictwem świadomości, Jaspers określa "fundamentem immanencji". Cokolwiek trwa dla ludzi jako podmiotów poznających, musi równocześnie zaistnieć w płaszczyźnie świadomości. Tym samym musi też przybrać formę przedmiotu, czyli pojawić się w granicach podstawowego podziału na podmiot i przedmiot. Reguła immanencji wiąże różne postacie istnienia, ale nie tworzy nadrzędnej klasy bytu, która by je łączyła w całość. Konkluzję tej formalnej analizy pojęć - pisze R. Rudziński - stanowi stwierdzenie, iż: "byt jest nierozpoznawalny; mamy do czynienia z formami istnienia, ale nie ma nadrzędnej kategorii bytu, która by je spajała w jedność: byt jest rozdarty - to fundamentalna teza Jaspersa. Widać więc, iż przyjął on bezkrytycznie tezy kantowskiego idealizmu transcendentalnego, związane nieuchronnie z fenomenalizmem: rzeczywistość obiektywna, dostępna nam w poznaniu, jest tylko zjawiskiem, nie bytem samym. Pojęcie transcendencji w tym aspekcie jest logicznym dopełnieniem rozważań teoriopoznawczych, odpowiednikiem kantowskiej rzeczy samej w sobie. Istotne novum, stanowiące o oryginalności jasperowskiej filozofii, polega na określeniu dróg prowadzących do owego bytu absolutnego" [de Tonquedec, 1945: 2-3]; [Forsthoff, 1964]. Reguła immanencji nakreśla warunek ludzkiego myślenia w oparciu, o który jednostka ludzka jako podmiot jest równocześnie z bytu wyobcowana. Dodam, że jest to rachunek, jaki świadomość płaci za ową regułę, która powstaje, kiedy człowiek zrywa bezrefleksyjną więź identyfikacji ze światem oraz zaczyna odróżniać podmiot od przedmiotu. Samo wyzucie się ze świata dokonujące się w oparciu o myślenie, które rodzi podmiotowość - Jaspers określa wyrazem "przełamanie". Owo przełamanie jest tożsame z ludzkim byciem, zaś w mitach jest prezentowane jako grzech pierworodny. (fragment tekstu)
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.