Unia Europejska (UE) Traktatem z Maastricht z 1992 r. ustanowiła Unię Gospodarczą i Walutową (UGW), którą definiuje się jako proces prowadzący do jednolitej waluty euro (single currency, the euro) i jednolitej polityki pieniężnej, a także do ścisłej koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich UE. Utworzony został Europejski System Banków Centralnych (ESBC) i Europejski Bank Centralny (EBC). ESBC złożony jest z EBC i narodowych banków centralnych wszystkich państw członkowskich UE. W tym kontekście w artykule rozważa się złożone kwestie celów, organizacji i zadań EBC i szerzej - ESBC i ich organów decyzyjnych, a także istotne zagadnienia systemu finansowego i polityki pieniężnej EBC oraz unii bankowej. Głównym celem EBC jest utrzymanie stabilności cen. A jego zadania polegają na określaniu i realizacji polityki pieniężnej UE, przeprowadzaniu operacji walutowych, utrzymywaniu i zarządzaniu oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich oraz na popieraniu sprawnego funkcjonowania systemów płatniczych. Idzie tu również o przyczynianie się do należytego wykonywania polityk prowadzonych przez właściwe władze w odniesieniu do nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi, głównie bankami. EBC spełnia także funkcje doradcze wobec właściwych instytucji lub organów UE, w szczególności Komisji Europejskiej (KE) i Rady (UE). Określona została traktatowo główna zasada funkcjonowania ESBC i EBC - zasada niezależności. Każde państwo członkowskie UE zapewnia zgodność swojego ustawodawstwa narodowego, w tym statutu narodowego banku centralnego, z Traktatami i Statutem ESBC i EBC. EBC ma osobowość prawną. Organami decyzyjnymi EBC są: Rada Prezesów/Gubernatorów (Governing Council), Zarząd (Executive Board) i Rada Ogólna (General Council). Rada Prezesów ustala politykę pieniężną i podejmuje decyzje w sprawie pośrednich celów pieniężnych, podstawowych stóp procentowych oraz wielkości rezerw obowiązkowych i innych w Eurosystemie, złożonym w EBC i narodowych banków centralnych państw członkowskich UE, których walutą jest euro. Kapitał EBC jest tworzony i obejmowany zasadniczo przez jego subskrypcję, do której uprawnione są wyłącznie narodowe banki centralne wszystkich państw członkowskich UE. Kapitał jest subskrybowany zgodnie z ustalonym kluczem. EBC jest wyposażony przez narodowe banki centralne nie tylko w kapitał subskrybowany, ale również w rezerwowe aktywa walutowe inne niż waluty państw członkowskich (a także innego rodzaju aktywa), do kwoty stanowiącej równowartość 50 mld EUR. Kapitał może być podwyższony nie tylko poprzez subskrypcję, ale także przez wpłaty z zysku netto. Właściwymi organami w przedmiocie kapitału EBC są Rada (UE) i Rada Prezesów. Zysk netto EBC jest dzielony w następującym sposób: a) suma określona przez Radę Prezesów, która nie może przekroczyć 20 proc. zysku netto, jest przekazywana na ogólny fundusz rezerwowy ograniczony do 100 proc. kapitału, a pozostały zysk netto dzieli się między udziałowcami EBC proporcjonalnie do ich wpłaconych udziałów w kapitale. Straty poniesione przez EBC mogą być pokrywane z ogólnego funduszu rezerwowego EBC i, jeśli jest to konieczne, również z dochodów pieniężnych osiąganych przez narodowe banki centralne strefy euro w wyniku realizowania zadań polityki pieniężnej ESBC. Subskrybowany kapitał EBC według stanu na dzień 31.12.2017 r. wyniósł 10.825,0 mln EUR, a zysk netto za rok obrotowy 2017 1.274,7 mln EUR, przy sumie bilansowej na dzień 31 grudnia 2017 r. wynoszącej 414.162,4 mln EUR. EBC uchwala rozporządzenia konieczne do wykonania zadań określonych w Traktatach i aktach Rady (UE), podejmuje decyzje oraz wydaje zalecenia i opinie. Zmiana Statutu ESBC i EBC może dokonywać się w różnych procedurach w zależności od przedmiotu zmiany. W tym zakresie zaangażowanych może być kilka instytucji - EBC, KE, Rada (UE), Parlament Europejski (PE) i Rada Europejska (RE). Niezależność EBC rozumiana szerzej niż określona w Traktacie z Maastricht z 1992 r. i Traktacie Lizbońskim z 2007 r. jest ograniczona przez daleko idące kompetencje organu wykonawczego - KE i organów ustawodawczych - Rady (UE) i PE. Analiza postanowień Traktatów i Statutu ESBC i EBC pozwala stwierdzić, że status Eurosystemu jest przeregulowany z powodu wielości instytucji i organów decyzyjnych oraz wielości i złożoności różnych procedur stanowienia prawa bankowego i innych aktów normatywnych czy podejmowania decyzji zarządczych. To wszystko utrudnia i spowalnia realizację przez EBC i innych uczestników Eurosystemu celów i zadań ich polityk pieniężnych. EBC ma również określone zadania w zakresie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi (głównie bankami). Idzie tu o funkcjonowanie unii bankowej, a w szczególności Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego. KE poszukując sposobów zmniejszenia ubytku w dochodach budżetu UE, który powstanie wskutek wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z UE (brexitu) w 2019 r., rozważa projekt regulacji zakładający kierowanie przez EBC bezpośrednio do budżetu UE wszystkich dochodów należnych dotychczas 19 narodowym bankom centralnym strefy euro z tytułu emisji banknotów euro, a ściślej - renty z monopolu emisyjnego przysługującego EBC, tzw. senioratu (ang. seigniorage). Według szacunków KE dochody z tego tytułu mogłyby w perspektywie finansowej 2021 - 2027 wynieść 56 mld EUR35 i zasilać odpowiednio kolejne budżety UE w tym okresie. Wspomniany projekt regulacji stanowi próbę ograniczenia niezależności finansowej EBC i banków centralnych państw strefy euro. W strefie euro dwa główne wskaźniki makroekonomiczne za 2017 r. przedstawiają się następująco: średnia inflacja ogółem 1,5 proc., a wzrost PKB 2,5 proc., co oznacza wzrost gospodarczy na pograniczu stagnacji. Ocena statusu EBC i jego polityki pieniężnej pozwala na sformułowanie zasadniczego dla perspektyw rozwojowych strefy euro wniosku: niezbędne jest przeprowadzenie deregulacji oraz zdecydowane ograniczenie czy wyeliminowanie nieadekwatności celu inflacyjnego i poziomu stóp procentowych ustalanych przez EBC do sytuacji gospodarczej i finansowej różnych grup państw - uczestników strefy euro i całej UE, szczególnie tych o niższym poziomie rozwoju gospodarczego i silnie zadłużonych, oraz do ich potrzeb rozwojowych - stabilizacji makroekonomicznej i finansowej oraz wzrostu konkurencyjności w skali UE i w szerszym zakresie. (abstrakt oryginalny)
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.