Celem niniejszego artykułu jest opis oraz częściowe wyjaśnienie zróżnicowania wynagrodzeń kobiet i mężczyzn w Polsce oraz w wybranych europejskich i pozaeuropejskich krajach. Do wyjaśnienia tzw. międzypłciowej luki płacowej w poszczególnych krajach wykorzystano dekompozycję Oaxaki-Blindera [Blinder 1973; Oaxaca 1973], tj. standardową metodę ekonometryczną, stworzoną z myślą o badaniach nad dyskryminacją płacową. Źródłem wykorzystywanych danych jest międzynarodowe badanie sondażowe ISSP (International Social Survey Programme), którego zaletą jest daleko idąca porównywalność danych w wymiarze zarówno międzynarodowym, jak i międzyokresowym, co wynika z wykorzystywania tego samego kwestionariusza we wszystkich krajach uczestniczących w programie. Dane ISSP były już wykorzystywane w analizach zróżnicowania wynagrodzeń kobiet i mężczyzn [zob. m.in. Blau i Kahn 1992, 1996, 2003; Zweimüller, Winter-Ebmer i Weichselbaumer 2008]. Próby wyjaśnienia zróżnicowania wynagrodzeń kobiet i mężczyzn w Polsce były ostatnio podejmowane coraz częściej zarówno w krajowej, jak i w zagranicznej literaturze naukowej. Wśród ważnych prac należy wymienić artykuły Brainerd (2000), Pailhé (2000), Newella i Reilly'ego (2001), Adamchik i Bediego (2003), Grajka (2003), Łatuszyńskiego i Woźnego (2008), Magdy i Szydłowskiego (2008), Matysiak, Słoczyńskiego i Baranowskiej (2010) oraz Rokickiej i Ruzik (2010). Ważny nurt badań w literaturze zagranicznej stanowią także analizy porównawcze. Blau i Kahn (1992, 1996) przeanalizowali paradoks polegający na tym, że międzypłciowa luka płacowa w USA jest relatywnie wysoka, mimo wielu dekad ustawodawstwa równościowego i długoletniej walki z dyskryminacją kobiet na rynku pracy. Autorzy wykazali, że znaczne rozmiary międzypłciowej luki płacowej w USA wynikają z wyjątkowo dużej nierówności rozkładu dochodów w tym kraju. W większości krajów kobiety znajdują się, przeciętnie, na niższych pozycjach w rozkładzie dochodów aniżeli mężczyźni. Jeżeli nierówność rozkładu dochodów jest duża, to "koszt" zajmowania niższej pozycji w rozkładzie dochodów jest większy, a więc międzypłciowa luka płacowa wzrasta. Zgodnie z obliczeniami Blau i Kahna (1992, 1996), gdyby nierówność rozkładu dochodów w USA była równie niska jak np. w Skandynawii, to również międzypłciowa luka płacowa w tym kraju spadłaby do niskiego poziomu, charakterystycznego dla krajów skandynawskich. W innej analizie Blau i Kahn (2003) zbadali związek między wielkością międzypłciowej luki płacowej a wybranymi zmiennymi makroekonomicznymi, wskazując na istotną zależność międzypłciowej luki płacowej od podaży pracy kobiet i objęcia pracowników umowami zbiorowymi. Im większa jest podaż pracy kobiet, tym bardziej są zróżnicowane - według Blau i Kahna (2003) - przeciętne wynagrodzenia kobiet i mężczyzn. Podobnie, im więcej pracowników zostaje objętych umowami zbiorowymi, tym mniejsza jest międzypłciowa luka płacowa. W innej analizie porównawczej Zweimüller, Winter-Ebmer i Weichselbaumer (2008) wykazali ponadto ujemny związek między wolnością gospodarczą (na podstawie pomiarów Fraser Institute) a międzypłciową luką płacową, co jest zgodne z przewidywaniami teorii dyskryminacji Beckera (1971). Dotychczas analizy porównawcze tego typu były niespotykane w krajowej literaturze naukowej, a w literaturze zagranicznej nie pojawiały się takie, które dotyczyłyby przede wszystkim polskiego rynku pracy. Głównym celem niniejszego artykułu będzie zatem uzupełnienie tej luki. W dalszej części tekstu przedstawiam najpierw dekompozycję Oaxaki-Blindera, tj. metodę analiz (wykorzystywaną na potrzeby tego artykułu), a następnie dane ISSP, aby ostatecznie dokonać dekompozycji międzypłciowej luki płacowej w Polsce i siedemnastu wybranych krajach - Australii, Austrii, Belgii, Chile, Cyprze, Czechach, Filipinach, Finlandii, Francji, Irlandii, Niemczech, Norwegii, Nowej Zelandii, Rosji, Szwajcarii, Szwecji i Urugwaju - oraz syntezy uzyskanych wyników. (abstrakt oryginalny)