Przedmiotem tej części książki jest ocena sytuacji płatniczej krajów Unii Europejskiej według kryterium osiągania jednego z celów polityki makroekonomicznej, jakim jest zachowanie równowagi bilansu płatniczego5 (równowagi zewnętrznej). W sytuacji gdy saldo rachunku obrotów bieżących, saldo rachunku obrotów kapitałowych i saldo rachunku obrotów finansowych (z wyłączeniem rezerw walutowych oraz błędów i opuszczeń statystycznych) nie równoważą się, powstała luka płatnicza musi być pokryta przez transakcje aktywami rezerwowymi. Brak tych transakcji świadczy wprawdzie o równowadze bilansu płatniczego, ale nie oznacza zrównoważenia jego sald cząstkowych, które z punktu widzenia niniejszej pracy wydają się również istotne. Z tego względu bardziej precyzyjnie jest mówić o stabilnej sytuacji płatniczej kraju jako celu polityki gospodarczej niż stricte o równowadze bilansu płatniczego. Kwestię dyskusyjną stanowi jednak konieczny do analizy sytuacji płatniczej stopień dezagregacji miary zbiorczej, jaką jest bilans. W próbie rozwiązania tego dylematu pomocne wydaje się nawiązanie do ogólnej teorii systemów. Odwołując się do poglądów L. von Bertalanffy'ego6, można przyjąć założenie, iż rozkładanie części danej całości na mniejsze elementy i poddawanie ich analizie, by następnie złożyć je w całość, jest metodologicznie wątpliwe. Traktując zatem bilans płatniczy jako pewną całość, której części stanowią poszczególne rachunki, analiza porównawcza koncentruje się na częściach bilansu, lecz bez szczegółowej analizy elementów, czyli transakcji ujmowanych w rachunkach. (fragment tekstu)