Głównym celem rozprawy jest scharakteryzowanie sytuacji prawnej osób świadczących pracę nakładczą. Obowiązuje w tym zakresie złożony porządek prawny. Umowa o pracę nakładczą, będąca podstawą zatrudniania w tym systemie, nie doczekała się jak dotąd pełnego, ustawowego unormowania. Nie reguluje jej kodeks cywilny, nie obejmuje jej także swym zakresem obowiązywania kodeks pracy, choć ten ostatni daje podstawę do rozciągnięcia na wykonawców niektórych przepisów prawa pracy. Regulacja umowy o pracę nakładczą jest rozproszona w aktach różnej rangi, co stwarza bardzo duże trudności w zakresie wykładni i stosowania prawa. To wszystko sprawia, że wyjaśnienie statusu prawnego chałupników należało rozpocząć od scharakteryzowania podstaw prawnych umowy o pracę nakładczą. Problematyka ta, a w szczególności ustalenie charakteru źródeł prawnych umowy, szczebla hierarchicznego aktów jej dotyczących, jak również wyjaśnienie konsekwencji związanych z ich stosowaniem stały się przedmiotem rozważań w drugim rozdziale pracy. Centralnym zagadnieniem w niniejszej rozprawie jest wyjaśnienie charakteru prawnego umowy o pracę nakładczą. W tym celu umowa ta została poddana wnikliwej analizie. W oparciu o ustalony stan prawny i uznaną praktykę w rozdziale trzecim i czwartym pracy scharakteryzowano podmioty umowy, przedmiot zobowiązania oraz prawa i obowiązki stron. Rozważania te stały się w rozdziale piątym pracy podstawą porównania umowy o pracę nakładczą z podobnymi do niej umowami. Wyniki tej analizy pozwoliły określić istotę tej umowy oraz jej miejsce w podziałach i systematyce umów. Przyjęcie kwalifikacji prawnej umowy o pracę nakładczą ma poza wagą teoretyczną także doniosłe znaczenie praktyczne. Przesądza bowiem o podstawach i zakresie ochrony osób wykonujących pracę nakładczą. Te właśnie zagadnienia, dotyczące zakresu zastosowania przepisów prawa pracy do wykonawców pracy nakładczej przedstawiono w ostatnim, szóstym rozdziale pracy. Rozważania poświęcone samej umowie o pracę nakładczą, jak również uprawnieniom przyznanym wykonawcom z mocy przepisów szczególnych poprzedzono analizą społecznych i ekonomicznych przesłanek rozwoju nakładź twa w Polsce. System nakładczy jest przykładem takiej formy, której istota i rozwój są wynikiem określonego układu społeczno-gospodarczego. Dlatego też uznano, że uwagi dotyczące prawnych form zatrudnienia nakładczego powinny mieć oparcie w konkretnej analizie historycznej. W przeciwnym razie trudno byłoby zrozumieć określone rozwiązania prawne, nie znając szerszych uwarunkowań rozwoju tej formy zatrudniania. Niniejsze opracowanie w całości opiera się na polskim ustawodawstwie. W trakcie omawiania poszczególnych zagadnień nie nawiązywano do ustawodawstw państw obcych. Wydaje się jednak, iż ze względów poznawczych celowy jest choćby fragmentaryczny (z uwagi na ubogi i trudno dostępny materiał źródłowy) przegląd uregulowań prawnych w zakresie pracy nakładczej w wybranych krajach kapitalistycznych i socjalistycznych Ma to szczególne znaczenie w kontekście poszukiwań optymalnych form prawnych dla tego systemu zatrudniania, które można by zaproponować na gruncie ustawodawstwa polskiego. (fragment tekstu)