Celem niniejszego opracowania jest omówienie złożonego zjawiska funkcjonowania ruchu zawodowego w warunkach rodzącego się oraz już ukształtowanego systemu totalitarnego. Chodzi tu zwłaszcza o ustalenie, jakie konsekwencje społeczne, ekonomiczne i polityczne miała utrata przez związki niezależności organizacyjnej i tożsamości programowej, co w praktyce oznaczało brak oficjalnych możliwości wyrażania interesów pracowniczych. Uwagę skupiono na tych zagadnieniach, które dotychczas nie zostały w ogóle (ewentualnie niedostatecznie) zaprezentowane w literaturze przedmiotu. W pracy przedstawiono głównie działalność związkową w najważniejszym dla komunistów środowisku robotniczym w latach 1944-1956. Ramy chronologiczne wyznacza z jednej strony objęcie władzy przez PPR w Polsce, cezurę końcową zaś pierwszy poważny kryzys społeczny, w którym aktywny udział wzięli robotnicy. Wydarzenia czerwcowe w Poznaniu bowiem stanowiły nie tylko spektakularny wyraz słabości ruchu zawodowego, swoiste wotum nieufności i "rachunek" za dotychczasową działalność wystawiony przez środowiska pracownicze, ale były również oznaką kryzysu całego modelu, w którym związkom wyznaczano zadania odmienne od tradycyjnego ujęcia ich funkcji (jednak ze względu na bogatą literaturę przedmiotu zrezygnowano z dokładnej analizy wydarzeń, które doprowadziły bezpośrednio do buntu robotników w Poznaniu i późniejszego przełomu październikowego). Ważne jest zwłaszcza ustalenie rzeczywistych relacji między ruchem zawodowym a ośrodkami władz politycznych, odtworzenie mechanizmów uzależnienia i wpływu satelickiej pozycji związków wobec partii komunistycznej na oficjalne deklaracje ideowo-polityczne oraz bieżącą działalność w zakładach przemysłowych. W tym kontekście istotne znaczenie ma odpowiedź na pytanie, czy lata 1944-1956 należy traktować jako okres w istocie jednorodny, czy też (jak przedstawiane to jest w literaturze) można w nim wyodrębnić dwa etapy: pierwszy, do 1948 r., względnej autonomii ruchu zawodowego i drugi do 1956 r., "wypaczeń" związanych z okresem stalinowskim. Aby to ustalić, konieczna była analiza funkcjonowania instancji związkowych na wszystkich szczeblach (w tym także na najniższym, w fabrykach). Podjęto także próbę określenia, jaki był stosunek członków związków do zaangażowania politycznego ich organizacji oraz w jakim stopniu niewypełnianie przez nie funkcji socjalnych wpływało na stosowane przez robotników sposoby obrony swoich interesów, a także, co szczególnie istotne, jak oddziaływało to na sytuację ekonomiczną przedsiębiorstw. Zrezygnowano natomiast z analizy szczegółowych problemów organizacyjnych ruchu zawodowego (zmian w strukturze organizacyjnej, składzie personalnym gremiów kierowniczych, liczebności itd.) oraz jego bieżącej działalności socjalnej w zakładach (dystrybucji towarów reglamentowych, akcji wczasów pracowniczych, zwalczania analfabetyzmu itd.), które gruntownie zostały omówione w dotychczasowej literaturze przedmiotu. Zgodnie z tymi przesłankami w rozprawie starano się przedstawić historię związków zawodowych nie tyle jako pewnej struktury organizacyjnej, ale głównie jako zrzeszenia członków, powołanego do obrony ich interesów. (fragment tekstu)
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.