Wyniki wyszukiwania - BazEkon

1

Czy polska socjologia wsi ma przyszłość? Recenzja książki Andrzeja Kalety, Szkice o polskiej socjologii wsi

100%

Najbor J.

Wieś i Rolnictwo

|

2022

|

nr 3 (196)

149-153

Przyczynkiem do powstania monografii na temat kondycji polskiej socjologii wsi była likwidacja Zakładu Socjologii Obszarów Rustykalnych w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, do której doszło w 2019 r. Jak pisze sam autor, ośrodek ten "stanowił jedną z zaledwie kilku w Polsce i kilkunastu w Europie znaczących instytucji naukowych, prowadzących badania empiryczne i dydaktykę akademicką w zakresie socjologii wsi" (s. 7). Zakład został zastąpiony nowo powstałą Katedrą Ekologii Społecznej. Powód tej zmiany był zupełnie pragmatyczny - niemal zupełny brak zainteresowania studentów tematyką socjologii wsi. Z tego powodu Autor, przez 40 lat naukowo i emocjonalnie związany z dyscypliną, postanowił w jednej monografii opisać własne, zebrane w ciągu kilku dekad refleksje o interesującym go przedmiocie badań. W publikacji przybliża stan samoświadomości socjologii wsi na przestrzeni ponad 250 lat jej rozwoju (od przełomu XVIII i XIX w. do drugiej dekady XXI w.), skupiając się przede wszystkim na aspektach teoretyczno-metodologicznych. Celem Profesora Andrzeja Kalety stało się także zilustrowanie, jak trudnym zadaniem była (i pozostaje nadal) definicja zmieniającego się przedmiotu badań dyscypliny oraz określenie jej wpływu na praktykę społeczną, czyli stopnia uczestnictwa w przemianach rzeczywistości wiejskiej. Opisywane zagadnienie zostało umieszczone w kontekście międzynarodowym, z naciskiem na kondycję socjologii wsi w krajach Europy Środkowo-Wschodniej. (fragment tekstu)

2

Report on the XXVII European Society of Rural Sociology Congress

100%

Zwęglińska D.

Wieś i Rolnictwo

|

2017

|

nr 3 (176)

161-166

Currently, Europe is a place where numerous changes of a social, economic, and spatial nature are occurring as a result of global geopolitical, natural, or climate-related processes. Rural areas do not exist in a vacuum and thus do not remain untouched by such changes but undergo transformation as well. This issue was addressed by the XXVII European Society of Rural Sociology Congress, hosted in Krakow by the Institute of Sociology of Jagiellonian University on July 24-27, 2017. The working language of the congress was English. The Congress participants' aims, choice of themes, programmes, and academic profiles demonstrated multiplicity and diversity of the processes affecting rural areas and agriculture. The great complexity of phenomena and the interdisciplinary nature of research approaches were reflected in a large number of thematic working groups. At this year s Congress there were nearly 30 of them; they concentrated on social, demographic, spatial, and economic issues. Rural change was the main topic of this year's Congress, which was reflected in its title: "Uneven Processes of Rural Change: On Diversity, Knowledge, and Justice". The Congress brought together nearly 400 participants from all over the world; over 150 reports and communiques were delivered. (fragment of text)

3

Polska socjologia wsi, czyli o służebnej, usłużnej i służalczej roli nauki

75%

Bukraba-Rylska I.

Wieś i Rolnictwo

|

2009

|

nr 2

9-31

Artykuł prezentuje możliwość spojrzenia na dzieje polskiej socjologii wsi przez pryzmat ról społecznych, jakie pełniła ta dyscyplina w różnych okresach. W latach międzywojennych realizowana była funkcja „służebna”, sformułowana przez Władysława Grabskiego jako postulat poznawania wsi po to, by dostosowywać się do jej potrzeb. W okresie PRL-u mieliśmy najpierw do czynienia z funkcją „służalczą”, kiedy socjologowie prowadzili badania inwigilujące mieszkańców wsi oraz pisali raporty-donosy, odtajniając dane respondentów w czasie najgorszych represji stalinowskich. W latach późniejszych dominowała funkcja „usłużna”, gdy posługiwano się nauką dla uzasadnienia ideologicznych decyzji partii (gloryfikacja pgr-ów, analizy chłopo-robotników itp.). Stałą cechą polskiej socjologii wsi przez te wszystkie lata pozostaje zbyt sztywne trzymanie się modelu wsi, który nie uwzględnia istnienia wielu elementów ani dokonujących się przemian, a także brak pogłębionej refleksji teoretycznej. Owocuje to niewypracowaniem własnego paradygmatu, lecz trzymaniem się założeń antyruralistycznie zorientowanej socjologii ogólnej, a to sprzyja deprecjonowaniu wsi i rolnictwa. (abstrakt oryginalny)

4

Wspomnienie o Profesorze Zbigniewie Tadeuszu Wierzbickim (1919-2017)

75%

Kaleta A.

Wieś i Rolnictwo

|

2017

|

nr 4 (177)

7-16

Śmierć Profesora Zbigniewa Tadeusza Wierzbickiego okryła żałobą polskich (i nie tylko) socjologów wsi. Pożegnaliśmy ostatniego wybitnego przedstawiciela ich drugiej generacji1, uwikłanej w związki ideowe i naukowe "z ojcami założycielami" dyscypliny: Franciszkiem Bujakiem (1875-1953), Władysławem Grabskim (1874-1937), Ludwikiem Krzywickim (1859-1941), a także Florianem Znanieckim (1882-1958). (fragment tekstu)

5

Rolnictwo a koncepcja "zakorzenienia" działania ekonomicznego

75%

Dudek M.

Roczniki Naukowe Stowarzyszenia Ekonomistów Rolnictwa i Agrobiznesu

|

2011

|

13

|

z. 2

87-91

W pracy przedstawiono koncepcję zakorzenienia działania ekonomicznego w odniesieniu do rolnictwa. W tej perspektywie działalność rolniczą uznać można za uzależnioną od struktur poznawczych, struktur relacji społecznych, kultury i instytucji politycznych. Stwierdzono, że idea zakorzenienia może być interesującym schematem analitycznym działalności gospodarczej podejmowanej przez rolników. W artykule dokonano analizy literatury przedmiotu oraz wykorzystano wybrane informacje o metodologii badań ankietowych IERiGŻ-PIB. (abstrakt oryginalny)

6

Mieszkańcy wsi - charakterystyka demograficzna

75%

Szymańczak J.

Studia BAS

|

2010

|

nr 4 (24)

29-50

W poniższym artykule przedstawiono, głównie na podstawie danych z badań Głównego Urzędu Statystycznego i opracowań ośrodków naukowych, demograficzną charakterystykę ludności obszarów wiejskich, w tym najważniejsze tendencje demograficzne obserwowane w ostatnich latach. Jednocześnie wskazano na zróżnicowania w przebiegu procesów demograficznych dotyczących ludności wsi i miast. (fragment tekstu)

7

Współczesnej socjologii wsi portret własny. Refleksje w świetle dwóch podręczników

75%

Gorlach K.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2017

|

nr 63 Wybrane problemy badawcze współczesnej polskiej socjologii wsi

105-128

W rozważaniach podjęta jest refleksja nad obszarami i sposobami badań w zakresie socjologii wsi, prezentowanymi w dwóch ostatnio opublikowanych podręcznikach z tego zakresu. Obydwa, chociaż mają ambicje odniesienia do globalnych zjawisk i problemów, tak naprawdę skupiają się na zagadnieniach dotyczących obszarów tzw. Globalnej Północy, z niewielkimi wyjątkami dotyczącymi Europy Wschodniej i Ameryki Łacińskiej. Zasadnicze jednak różnice między obydwoma podręcznikami są dwie. O ile w pierwszym (z roku 2006) ważna jest kwestia perspektyw analityczno-teoretycznych (tzw. teoretycznych koordynatów), o tyle w drugim (z roku 2016) istotniejsze są zagadnienia dotyczące rozmaitych bardziej szczegółowych kwestii, którym poświęcono odpowiednie fragmenty analiz. Ponadto w pierwszym opracowaniu brakuje wyraźnego wstępu i zakończenia, co świadczyć może o większej autonomii poszczególnych podejmowanych w analizach kwestii. Natomiast w opracowaniu drugim obszerna ilość szczegółowych analiz wymusza sformułowanie jakichś ogólniejszych uwag ze strony redaktorów tomu. Różnice między nimi świadczą o tym, że w ciągu 10 lat socjologia wsi (czy raczej studiów nad obszarami wiejskimi) doświadczyła efektów inter- i transdyscyplinarności, co spowodowało wymieszanie rozmaitych wątków i perspektyw analiz, które nie dają się łatwo wyodrębnić w bardziej autonomiczne perspektywy analizy obszarów wiejskich.(abstrakt oryginalny)

8

Wiejskość jako kategoria socjologiczna

75%

Halamska M.

Wieś i Rolnictwo

|

2011

|

nr 1

37-54

Szkic jest przyczynkiem do toczącej się w naukach dyskusji na temat pojęcia „wsi” i „wiejskości” w społeczeństwie postindustrialnym. Wychodzi od charakterystyki obowiązującego do lat siedemdziesiątych XX wieku paradygmatu/opozycji „miasto – wieś”, przytaczając toczącą się w socjologii dyskusję o jego nieadekwatności. Wskazuje na fakt, że powszechnie używane obecnie pojęcie „rural” może być analizowane na różnych poziomach, oraz omawia różne sposoby konstruowania pojęcia „wieś” i pojęcia „wiejskość”. Koncentruje się na konstruktywistym sposobie definiowania tych pojęć, ujęciu typowym dla socjologii. Wskazuje przy tym na subiektywizm tego sposobu definiowania i niebezpieczeństwa z tym związane. W części empirycznej poddaje analizie ponad 40 raportów z badań CBOS, analizując konteksty, w jakich pojęcie „wieś” lub „wiejskość” się pojawia i jak niewielka jest jego użyteczność w zestawieniu z 4 typami, wyróżnianych według wielkości miast. We wnioskach podkreśla stereotypowość opisów wsi, konieczność jej wpisania w kontekst oraz subiektywizm i polityczne uwikłania jej definiowania w Polsce. (abstrakt oryginalny)

9

Gospodarka chłopska jako struktura długiego trwania

75%

Podedworna H.

Wieś i Rolnictwo

|

2014

|

nr 2

47-56

W artykule omówiono przemiany rolniczych gospodarstw rodzinnych, które wiążą się z przemianami gospodarki wiejskiej. W miejsce pierwszego sektora rozwija się tam gospodarka usług. Autorka omawia dokonujące się przemiany z perspektywy tzw. struktur długiego trwania, czym w przeszłości były gospodarstwa chłopskie. Omawia modelowe ujęcia gospodarki chłopskiej i wskazuje ich przekształcenia w wyniku działania mechanizmów rynkowych i na skutek malejącego znaczenia rolnictwa we współczesnych gospodarkach. Zmianie uległa zarówno logika funkcjonowania gospodarstwa, która jest obecnie podporządkowana logice rynku, jak i rodzina współczesnego rolnika. (abstrakt oryginalny)

10

Religijność ludowa - zjawisko i związane z nim kontrowersje

75%

Bukraba-Rylska I.

Wieś i Rolnictwo

|

2008

|

nr 1

50-73

W artykule omawiane jest zjawisko religijności ludowej przy wykorzystaniu najważniejszych opracowań z zakresu etnografii i socjologii wsi, charakteryzujących je w kategoriach sensualizmu, rytualizmu, partykularyzmu i nacjonalizmu wyznaniowego. Jednocześnie ten utrwalony i zdaniem wielu badaczy nieprawdziwy i stereotypowy obraz jest konfrontowany z materiałami źródłowymi niewykorzystywanymi w opisach tego zjawiska. W połączeniu ze współczesną refleksją antropologiczną, również kontestującą założenia tradycyjnego modelu religijności ludowej, wyłania się propozycja pogłębionego i bliższego rzeczywistości, także dzisiejszej, tego fenomenu. (abstrakt oryginalny)

11

Współczesna rola rolnictwa a modele interwencjonizmu rolnego

75%

Adamowicz M.

Wieś i Rolnictwo

|

2009

|

nr 2

32-54

Praca przedstawia trendy rozwojowe i kierunki zmian strukturalnych w rolnictwie na świecie i jego rolę w gospodarce i społeczeństwie krajów o różnym poziomie rozwoju gospodarczego. Omawia tradycyjne i współczesne przesłanki interwencjonizmu rolnego oraz cele i instrumenty oddziaływania na rolnictwo i rozwój wsi. Prezentuje także ogólny model interwencjonizmu oraz jego modyfikowanie w różnych grupach krajów. Przedstawia również istotę i uwarunkowania, będące wyrazem interwencjonizmu systemów polityki rolnej. (abstrakt oryginalny)

12

Sociography or Rural Sociology?

75%

Kaleta A.

Zagadnienia Ekonomiki Rolnej

|

2019

|

nr 3

127-141

W artykule podjęto kwestię początków polskiej socjologii wsi, zasadności wiązania jej genezy dopiero z rokiem 1918. W części pierwszej artykułu krytycznie oceniono dominujący pogląd, zgodnie z którym rozliczne rozprawy na temat społecznego życia wsi ukazujące się 100, a nawet 200 lat wcześniej nie mogą być uznawane jeszcze za socjologiczne. Postawiono tezę, że pożądanym jest ponowne przedyskutowanie tego kontrowersyjnego zagadnienia. W jego części drugiej - dokonując egzegezy wybranych opracowań o polskiej wsi i polskim rolnictwie z wieków XVIII i XIX - udowodniono, że trudno im odmówić statusu socjologicznych, jako że wiedza, którą zawierały była: zdobywane metodycznie (czyli przy zastosowaniu metod i technik badawczych); wyrażana w języku zawierającym zdefiniowane pojęcia, odwołujące się do systemów teoretycznych; oraz umożliwiała udzielanie odpowiedzi na różne typy (opisowych, wyjaśniających, prognostycznych i praktycznych) pytań badawczych. (abstrakt oryginalny)

13

Od "światowej socjologii wsi" do polityki wobec nauk społecznych i humanistycznych

75%

Zabłocki G.

Wieś i Rolnictwo

|

2014

|

nr 1

185-195

Tekst przedstawia wyniki analizy tematyki i afiliacji autorów 420 artykułów opublikowanych w trzech okresach (1996/1997, 2002/2003 i 2008/2009) w czasopismach Journal of Rural Studies, Sociologia Ruralis oraz Rural Sociology. Wyniki te rzucają istotne światło na kierunek polityki prowadzonej w ostatnich latach w Polsce wobec nauk społecznych i humanistycznych. (abstrakt oryginalny)

14

Aktywność obywatelska na wsi - studium przypadku czterech wsi na Podlasiu

63%

Kłoczko-Gajewska A.

Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej

|

2006

|

nr 59

121-137

Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego powstała na przełomie XVII i XVIII wieku na skutek przemian społeczno-ekonomicznych w Europie Zachodniej: rozwoju gospodarki rynkowej, odkryć geograficznych i rewolucji społecznych. Pojawiło się wtedy pytanie, jak można pogodzić dobro publiczne z zaspokojeniem indywidualnych potrzeb obywateli. Zagadnienie to sprowadzało się do skali interwencji państwa w gospodarkę, społeczeństwo i życie jednostek. (fragment tekstu)

15

Psychospołeczne warunki upowszechniania innowacji na wsi i w rolnictwie

63%

Sikora J.

Folia Pomeranae Universitatis Technologiae Stetinensis. Oeconomica

|

2011

|

nr 65

123-132

Celem artykułu jest ukazanie istoty innowacji, ich podziału, cyklu życia innowacji na rynku i związanych z nim grup społecznych zajmujących różne postawy wobec innowacji. Scharakteryzowano psychospołeczne czynniki wdrażania innowacji w rolnictwie i środowisku wiejskim z uwzględnieniem przeszłości i teraźniejszości. Podstawą napisania artykułu była analiza wybranej literatury przedmiotu oraz synteza własnych wyników badawczych dotyczących przemian społeczno-gospodarczych zachodzących na obszarach wiejskich. (fragment tekstu)

16

Wiejska spółdzielczość spożywców 1900-1939. Zapomniana karta z dziejów samoorganizacji wsi polskiej

63%

Bilewicz A.

Wieś i Rolnictwo

|

2019

|

nr 4 (185)

45-66

Celem artykułu jest próba nakreślenia społecznej historii rozwoju wiejskich spółdzielni spożywców na ziemiach polskich w latach 1900-1939. Autorka przedstawia argumenty na rzecz tezy, że spółdzielnie spożywców były stosunkowo słabe ekonomicznie w porównaniu z innymi działami spółdzielczości wiejskiej, jednak odgrywały istotną rolę w budowaniu wiejskiej sfery publicznej, co przyczyniło się zaś do wzrostu znaczenia ruchu ludowego. Znaczenie wiejskiej spółdzielczości spożywców zostało jednak zapomniane, głównie ze względu na powojenne przekształcenia, które doprowadziły do likwidacji tych placówek i tym samym - ruchu społecznego(abstrakt oryginalny)

17

Nierówności przez pryzmat kapitału społeczno-kulturowego wsi polskiej

63%

Popławski W. T.

Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy

|

2009

|

z. nr 15

37-47

Niniejszy artykuł przedstawia najpierw ogólną charakterystykę peryferyjnej społeczno-gospodarczej struktury polskiej wsi z punktu widzenia jej odrębności od form wiejskich w Europie i tożsamości, by następnie ukazać różnorodne typy nierówności przez pryzmat specyficznych cech kapitału społecznego. Elementy charakteryzujące owe typy nierówności widoczne są na wsi polskiej zarówno z perspektywy modernizacyjnej, jak i przede wszystkim przez pryzmat adaptacyjnej elastyczności systemu wartości, kształtującego efektywność ekonomiczną i zdolność do działania gospodarczego wiejskiej populacji. (abstrakt oryginalny)

18

Przemiany rodziny wiejskiej

63%

Maciejewska R.

Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu

|

2010

|

nr 146 Współczesne wyzwania polityki społecznej wobec rodziny

166-185

Przedstawiciele różnych dyscyplin naukowych zajmujących się problematyką wsi są zgodni, że podstawową instytucją społeczną warstwy chłopskiej była i jest rodzina. Zrozumienie istoty przemian, jakim podlegała i nadal podlega rodzina wiejska w Polsce, nie jest możliwe bez rozważenia ich w szerszym kontekście eksplanacyjnym, uwzględniającym wpływ wielorakich czynników. Za oś rozważań porównawczych przyjęto przede wszystkim wewnętrzną strukturę rodziny oraz demografię, w mniejszym zaś stopniu gospodarcze podstawy i materialne warunki bytu rodzin wiejskich. Autorka analizuje funkcje tradycyjnej rodziny chłopskiej i współczesnej rodziny wiejskiej, prezentuje zmiany, jakie zaszły w pozycji społecznej kobiety wiejskiej. Stawia pytanie, czy dzisiejsza rodzina wiejska podlega tym samym procesom przeobrażeń co rodzina żyjąca w mieście lub rodzina w innych kulturach. (abstrakt oryginalny)

19

Wieś jako przedmiot zainteresowania socjologii

63%

Kaleta A.

Wieś i Rolnictwo

|

2018

|

nr 1 (178)

33-47

W następstwie zmian modernizacyjnych stopniowo dezaktualizuje się przedmiot socjologii wsi, wymagający pilnej redefinicji przez postulowane w artykule zintensyfikowanie dwóch podstawowych kierunków poszukiwań badawczych. Pierwszy obliguje do poszukiwania współczesnych różnic między wiejskim i miejskim typem bytowania, wymuszając dekonstrukcję dotychczasowego sposobu definiowania wsi; m.in. przez pozostawienie historykom myśli społecznej wielu tradycyjnych kategorii analitycznych oraz znalezienie nowych, lepiej odpowiadających współczesnym realiom. Wydaje się to wymagać przede wszystkim nowego dookreślenia pojęcia wsi, zwłaszcza jako fenomenu kulturowego, scalającego doświadczanie środowiska przyrodniczego i społecznego z potrzebami psychicznymi ludzi. Drugi kierunek postulowanych działań redefiniujących wymaga zwrócenia uwagi na całkiem naturalne zainteresowania wsią ze strony innych dyscyplin naukowych, m.in.: biologii, ekologii, demografii, filozofii czy psychologii. Stosowane w ich obrębie podejścia i perspektywy badawcze, a także formułowane sądy, zawsze miały i nadal mają znaczący wpływ na ustalenia socjologii w zakresie spraw i problemów wiejskich. Co więcej, tylko przez jeszcze większe zbliżenie wysiłków poznawczych wielu dyscyplin i subdyscyplin nauki możemy przyczynić się do bardziej satysfakcjonującego wyjaśniania natury skomplikowanych faktów społecznych składających się na współczesne pojęcie wsi oraz zjawisko życia na wsi. (abstrakt oryginalny)

20

Czy istnieje teoria rozwoju obszarów wiejskich i czy takiej teorii potrzebujemy?

63%

Wilkin J.

Wieś i Rolnictwo

|

2018

|

nr 1 (178)

15-32

Autor stawia w artykule pytania o kierunki i stan zaawansowania naukowego badań nad rozwojem obszarów wiejskich oraz dokonuje przeglądu najważniejszych osiągnięć naukowych w zakresie dyscyplin zajmujących się tymi obszarami. W artykule uzasadniana jest teza o specyficznym charakterze obszarów wiejskich jako wyodrębnionego przedmiotu badań. Autor formułuje też wniosek o potrzebie kreowania interdyscyplinarnej teorii rozwoju obszarów wiejskich i przedstawia dorobek nauk społecznych, a zwłaszcza socjologii, ekonomii i geografii społeczno-ekonomicznej, które mogą stanowić podstawy takiej teorii. (abstrakt oryginalny)