Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania jakości życia ludności w Polsce w 1994 r.

• Autorzy: Anna Malina , Aleksander Zeliaś

Warianty tytułu

Taxonomic Analysis of the Spatial Differentiation of the Quality of Life in Poland in 1994

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W badaniach nad zróżnicowaniem warunków życia rozróżnia się dwie kategorie pojęć: poziom życia i jakość życia. Poziom życia odzwierciedla stopień realizacji potrzeb materialnych, a jedną z jego miar może być np. wysokość wydatków gospodarstw domowych przypadających na jednostkę konsumpcyjną. Jakość życia natomiast odzwierciedla realizację szeroko pojętych potrzeb pozamaterialnych. Jakość życia jest to zatem poziom zadowolenia, jakie uzyskuje człowiek z różnych sfer życia lub dziedzin aktywności. Jest to więc kategoria subiektywna, którą bardzo trudno zmierzyć ilościowo. W niniejszych badaniach autorzy zajmują się taksonomiczną analizą przestrzennego zróżnicowania jakości życia ludności w Polsce w 1994 r. Tego rodzaju zjawiska złożonego nie można wyrazić za pomocą jednej zmiennej, niemożliwe jest bowiem jego bezpośrednie zmierzenie. Do sumarycznego charakteryzowania tego zjawiska złożonego wykorzystuje się zwykle, tzw. zmienne syntetyczne (taksonomiczne mierniki jakości życia). Zastąpienie zbioru wielu zmiennych objaśniających jakość życia ludności przez zmienną syntetyczną może nie tylko zmniejszyć liczbę tych zmiennych, ale także wyeliminować nadmierne ich skorelowanie. Z przeprowadzonych badań wynika szereg interesujących wniosków dotyczących jakości życia ludności w Polsce w 1994 r. Dzięki wykorzystaniu syntetycznego miernika uzyskano ogólny obraz przestrzennego rozmieszczenia badanego zjawiska w Polsce. Okazuje się, że jakość życia ludności w Polsce jest zróżnicowana przestrzennie. Jest to powiązane z ogólnym rozwojem społeczno-gospodarczym województw, poziomem wytwarzanego produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca, poziomem uprzemysłowienia, stopniem urbanizacji, poziomem wykształcenia, a także z województwami, na terenie których funkcjonują wielkie aglomeracje miejskie. Autorzy podkreślają, że w pełni obiektywna ocena jakości życia ludności stanowi trudne zadanie. Trudności te są uwarunkowane tym, iż z jakością życia wiążą się także takie zmienne jak bezrobocie ukryte, w niektórych województwach zapewne wysokie, liczba samobójstw na 10 tys. ludności, ilość i sposób wykorzystania czasu wolnego czy też możliwości korzystania z dóbr kultury. Pozostaje jednak nadal problem prawidłowego skwantyfikowania tych zmiennych.

EN

Research into the differentiation of living conditions distinguishes two categories of concepts, i.e. the living standard and the quality of life. The living standard reflects the degree of the realization of material needs, and one of its measures could be, e.g. household expenses per a single consumer. The quality of life, on the other hand, depicts the realization of widely comprehended non-material requirements. It denotes, therefore, the level of satisfaction obtained by a person from assorted domains of life or activity. This is a subjective category, whose quantitative measurement is a source of difficulties. The article deals with a taxonomic analysis of the spatial differentiation of the quality of life in Poland in 1994. In order to describe this complex phenomenon, we have resorted to the so-called synthetic variable (a synthetic meter of the quality of life). The replacement of a sizable se of variables explaining the quality of life in Poland by a synthetic variable made it possible to introduce order into the examined voivodeships from the point of view of a synthetic yardstick of the quality of life and a classification of the voivodeships. An analysis of the results of the conducted classification confirms previous observations pertaining to the spatial differentiation of the standard and quality of life in Poland. This fact is connected with the general social-economic development of voivodeships, the level of the national gross product per a single inhabitant, the level of industrialization, the degree of urbanization, the level of education as well as voiviodeships containing large municipal agglomerations. We are well aware of the fact that a completely objective assessment of the quality of life of a population comprises an exceptionally complicated task. These difficulties are determined by the connection between the quality of life and such variables as concealed unemployment (probably high in certain voivodeships), the amount of free time and its usage, or the possibility of enjoying cultural goods. The problem of a suitable quantification of those variables awaits its solution. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Poziom życia; Syntetyczny wskaźnik poziomu życia; Analiza taksonomiczna; Analiza przestrzenna

EN

Living standard; Synthetic indicator of living standards; Taxonomic analysis; Spatial analysis

• Czasopismo: Przegląd Statystyczny
• Rocznik: 1997
• Tom: 44
• Numer: z. 1
• Strony: 11--27

Twórcy

autor

Anna Malina

• Akademia Ekonomiczna w Krakowie

autor

Aleksander Zeliaś

• Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Bibliografia

• [1] Cieślak M., Prognozowanie gospodarcze, Wrocław: Akademia Ekonomiczna 1993.
• [2] Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A., Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk spoleczno-gospodarczych pod red. naukową Aleksandra Zeliasia, PWN Warszawa 1989.
• [3] Hellwig Z., Zastosowanie metody taksonomicznej do typologicznego podziału krajów ze względu na poziom ich rozwoju oraz zasoby i strukturę kwalifikowanych kadr, Przegląd Statystyczny 4 (1968).
• [4] Kowerski M., Kilka uwag na temat doboru zmiennych charakteryzujących poziom rozwoju gospodarczego województw, Wiadomości Statystyczne 11 (1983).
• [5] Kowerski M., Zróżnicowanie warunków życia, Wiadomości Statystyczne 2 (1996).
• [6] Nowak E., Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów spoleczno-gospodarczych, PWE Warszawa 1990.
• [7] Pawełek B., Zeliaś A., Simple Method's of Estimation of Importance of Diagnostic Variables in Taxonomic Inwestigations, Statistics in Transition, Volume 2, Number 2 (1995).
• [8] Pociecha J., Podolec B., Sokołowski A., Zając K., Metody taksonomiczne w badaniach spolecz- no-ekonomicznych, PWN Warszawa 1988.
• [9] Sokołowski A., Zając K., Rozwój demograficzny a rozwój gospodarczy, PWE Warszawa 1987.
• [10] Strahl D., Metody ekonometryczne w modelowaniu rozwoju przemysłu, Wrocław 1984, Akademia Ekonomiczna.
• [11] Śmialowska T., Zróżnicowanie poziomu i jakości życia ludności w przekroju terytorialnym. Z Prac Zakładu Badań Slalystyczno-Ekonomicznych (1995), z. 229.
• [12] Zeliaś A., Teoria prognozy, wyd. II, PWE Warszawa 1984.