Kłamstwo jako strategia adaptacyjna

• Autorzy: Bożena Janda-Dębek

Warianty tytułu

Lie as an Adaptation Strategy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Omówiono jeden z problemów natury etyczno-moralnej jakim jest kłamstwo. Wyjaśniono jego istotę oraz wymieniono podmiotowe uwarunkowania kłamstwa. Opisana trzy strategie kłamstwa mające na celu uzyskanie zasobów: kłamstwa związane z realizacją potrzeb i uzyskaniem korzyści materialnych przez przedmiot; kłamstwa, których celem jest ochrona własnej osoby; kłamstwo stosowane w celu regulowania stosunków międzyludzkich.

EN

The essence of this publication is to present the theoretical approach, according to which the lie is seen as a specific behaviour strategy of an individual commonly applied in all kinds of life situations. Anyway, from the view point of the lying person it is frequently the most effective strategy. In many cases this strategy is accepted or even imposed by the community - in many situations not to apply this strategy can be rather an indication of lack of social competencies than a manifestation of social pathology. In this article also an own definition of lie and factors conditioning situations when lie occurs are presented. We have also categorised the situations, in which lie has the character of adaptation behaviour. Furthermore research results have been presented proving that -regarding the personality features - liars do not differ from so-called ordinary people.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Etyka; Wartości i normy etyczne; System wartości

EN

Ethics; Value and ethical norms; Value system

• Czasopismo: Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Nauki Humanistyczne
• Rocznik: 2006
• Tom: 10
• Numer: nr 1149
• Strony: 199--213

Twórcy

autor

Bożena Janda-Dębek

Bibliografia

• Antas J., O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków 1999.
• Aronson E., The Return of the Repressed: Dissonance Theory Makes a Comeback, "Psychology Inquiry" 1992, nr 3, 303-311.
• Baumeister R.F., Tice D.M., Hutton D.O., Self-presentational Motivations and Personality Differences in Self-esteem, "Journal of Personality" 1989, nr 57, 547-579.
• Buller D., Burgoon J., Teoria interpersonalnego oszustwa, [w:] E. Griffin, Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
• Buss D.M., Psychologia ewolucyjna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2001.
• Byrne R. W., Whiten A., Cognitive Evolution In Primates: Evidence form Tactical Deception, "Man" 1992, nr 27, s. 609-627.
• Christie R., Geis F.L., Studies in Machiavellianism, Academic Press, New York 1970.
• DePaulo B.M, Kashey D.A., Kirkendol S.E., Wyer M.M., Epstein J.A., Lying in Every day Life, "Journal of Personality and Social Psychology" 1996, nr 70, 979-995.
• DePaulo B.M., Nonverbal behaviour and Self-presentation, "Psychological Bulletin" 1992, nr 9, 203-243.
• DePaulo B.M., Stone J., Lassiter D., Deceiving and Detecting Deceit, [w:] The Self and Social Life, red. B.R. Schlenker, McGraw-Hill, New York 1995.
• Dietzsch S., Krótka historia kłamstwa. Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2000.
• Ekman P., Kłamstwo i jego wykrywanie w biznesie, polityce, małżeństwie. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
• Epstain S., The Self-concept Revisited, or a Theory of a Theory, "American Psychologist" 1973, nr 28, 404-416.
• Frank G.M., Ekman P., The Ability to Detect Deceit Generalizes Across Different Types of High-Stake Lies, "Journal of Personality and Social Psychology" 01.06.1997, vol. 72, 342-360.
• Gibki P., Poziom neurotyzmu a ocena skuteczności kłamstwa. Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego, niepublikowana praca magisterska, 2006.
• Goffman E., Człowiek w teatrze życia codziennego, PIW, Warszawa 1981.
• Griffin E., Podstawy komunikacji społecznej, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2003.
• Grigorienko E.I., Cognitives Styles, [w:] Encyclopedia of Psychology, red. A.E. Kazdin, t. 2, Oxford University Press, New York 2000.
• Handel M.I., Intelligence and Deception, "Journal of Strategic Studies" 1982, nr 5, 123-153.
• Kant L, Uzasadnienie metafizyki moralności, PWN, Warszawa 1953.
• Kelly O.A., The Psychology of Personal Constructs, Norton, New York 1955.
• Knapp M.L., Comadena M.F., Telling it Like it Isn't: A Review of Theory and Research on Deceptive Communications, "Human Communication Research" 1979, nr 5, 270-285.
• Kozielecki J., Percepcja, myślenie, decyzje. Wydawnictwo Naukowe, PWN, Warszawa 1992.
• Leakey R., Pochodzenie człowieka, Wydawnictwo CIS, Oficyna Wydawnicza MOST, Warszawa 1995.
• Ledzińska M., Uczenie się wykraczające poza warunkowanie, [w:] Psychologia. Podręcznik akademicki, red. J. Strelau, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.
• Lewis M., Stranger C., Sullivan M.W., Deception in 3-}'ear-Olds, "Development Psychology" 1989, vol. 25, 77-97.
• Machiavelli N., Książę. Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza, PIW, Warszawa 1987.
• Nosal Cz., Umysł menedżera. Problemy, decyzje, strategie, Wrocławskie Wydawnictwo "Przecinek", Wrocław 1993.
• Pervin L.A., Psychologia osobowości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002.
• Pinker S., Tabula rasa. Spory o naturę ludzką, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2005.
• Ridley M" Czerwona królowa. Płeć a ewolucja natury ludzkiej, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 1999.
• Toeplitz К.Т., Wielki manipulator, [w:] N. Machiavelli, Książę. Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Liwiusza, PIW, Warszawa 1987.
• Shibles W., Lying: A Critical Analysis, The Language Press, Wisconsin 1985.
• Strelau J., Psychologia różnic indywidualnych, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2002.
• Tooby J., Cosmides L., Psychological Foundation of Culture, [w:] The Adaptated Mind, red. J. Barków, L. Cosmides, J. Tooby, Oxford Uniwersity Press, New York 1992.
• Trivers R., Deceit and Self-deceptation: The Relationship between Communication and Consciousness, [w:] Man and Beast Revisited, red. M.H. Robinson, L. Tiger, Smithsonian, Washington 1991.
• Turner R.E., Edgley C., Olmstead G., Information Control in Conversation: Honesty is Not Always the Best Policy, "Kansas Journal of Sociology" 1975, nr 11, 69-89.
• Van den Berghe P., Bestia wraca do łask: w stronę biospołecznej teorii agresji, [w:] Człowiek, zwierzę społeczne, red. B. Szacka, J. Szacki, Czytelnik, Warszawa 1991.
• Wilson E.O., Socjobiologia, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2000.
• Witkowski T., Psychologia kłamstwa, Oficyna Wydawnicza UNUS, Wrocław 2002.
• ---