Zastosowanie teorii agencji w badaniu historii rachunkowości : perspektywa ziem polskich w XVII i XVIII wieku

• Autorzy: Mikołaj Turzyński
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule zaprezentowano badanie dotyczące zastosowania teorii agencji do objaśnienia rozwiązań rachunkowości kameralnej stosowanej na ziemiach polskich w XVII i XVIII w. W wyniku badania stwierdzono, że rachunkowość taka opierała się na podejściu do minimalizowania kosztów agencji przez właściciela. Dostosowane do relacji agent - pryncypał procedury kontrolne i rozliczania odpowiedzialności, oparte na rachunkowości, umożliwiały sprawne administrowanie majątkiem ziemskim. Na potrzeby badania wykorzystano źródła historyczne pochodzące z XVII i XVIII w. w postaci: prac drukowanych pierwotnych (J.K. Haura oraz J. Hermana), rękopisów S. Bieniewskiego, drukowanych wtórnych ("Instruktarzy ekonomicznych") zebranych przez S. Pawlika w 1915 r. (abstrakt oryginalny)

EN

This article presents a study on the use of the agency theory to explain the cameral accounting practices used in the Polish lands in the seventeenth and eighteenth centuries. The study found that this type of accounting was based on the approach to minimize agency costs by the owner. The control procedures and accounting responsibilities adapted to the agent - master relations were based on the accounting enable efficient management of the assets of the earth. For the purpose of the study the historical sources from the seventeenth and eighteenth century were used in the form of the original printed work (J.K. Haur and J. Herman), S. Bieniewski's manuscripts, printed secondary (Economic Instructions) collected by S. Pawlik in 1915. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria agencji; Historia rachunkowości; Ewidencja księgowa

EN

Agency theory; Accounting history; Accounting records

• Czasopismo: Przegląd Organizacji
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 7-8
• Strony: 54--57

Twórcy

autor

Mikołaj Turzyński

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• [1] ANGEHRN E., Filozofia dziejów, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2007.
• [2] BIENIEWSKI S., Regestry, instrukcje gospodarskie, rachunki, notatki i różne papiery Stanisława Kazimierza Bieniewskie-go wojewody czernichowskiego z lat 1659-1664. Pol. Łac XVII w. S. 132 Mf BN (sygnatura 1425/11); z lat 1665 - 1669. Pol. Łac XVII w. S. 414 Mf BN (sygnatura 1424/11); z lat 1670-1676 oraz z lat 1593-1673. Pol., łac. XVII w. s. 510. Mf BN (sygnatura 1423/11), Dział Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, Katalog rękopisów zinwentaryzowanych.
• [3] BOEHLKE J., Firma we współczesnej myśli ekonomicznej. Studium teoretyczno-metodologiczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2010.
• [4] BRICKER R., CHANDAR N., On Applying Agency Theory in Historical Accounting Research, "Business and Economic History" 1998, vol. 27.
• [5] CARMONA S., Accounting History Research and Its Diffusion in an International Context, "Accounting History" 2004, vol. 9, no. 3.
• [6] GORYNIA M., Zachowania przedsiębiorstw w okresie transformacji. Mikroekonomia przejścia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 1998.
• [7] HATCH M.J., Teoria organizacji, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• [8] HAUR J.K., Oekonomika Ziemiańska Generalna Punktami Partikularnemi, Interrogatoryami Gospodarskiemi, Praktyką Miesięczną, Modelluszami abo Tabulami Arithmetycznymi Obiasniona, Kraków 1679.
• [9] HENDRIKSEN E.A., VAN BREDA M.F., Teoria rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002.
• [10] HERMAN [HERMANN] J., Jana Hermana [Hermanna] Z Neydenburku [Niborku] Ziemianin albo Gospodarz Infladski, W roku M.D.C.LXII do druku podany, a teraz z niemieckiego na polski język przetłumaczony w 1671 i powtórnym razem w druk podany w Słucku w Drukarni 1673, a z tego przedrukowany, znowu w r. 1823, Mińsk 1823.
• [11] Instruktarz ekonomiczny majętności Saryańskiej w roku 1782 sporządzony, w: S. PAWLIK, Polskie instruktarze ekonomiczne z końca XVII i z XVIII wieku, Wydawnictwo Komisji Prawniczej Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków 1915.
• [12] Instruktarz regularnej ekonomiki w 18 artykułach, a każdy w swoich paragrafach, z częściami wyszczególniającemi do każdego obowiązku tyczącego się, z informacyami i przestrogami zawartemi złożony, wydany przed rokiem 1777, w: S. PAWLIK, Polskie instruktarze ekonomiczne z końca XVII i z XVIII wieku, Wydawnictwo Komisji Prawniczej Akademii Umiejętności w Krakowie, Kraków 1915.
• [13] JENSEN M.C., MECKLING W.H., Theory of the Firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Ownership Structure, "Journal of Financial Economics" 1976, no. 4.
• [14] KULA W, Problemy i metody historii gospodarczej, PWN, Warszawa 1963.
• [15] LAMOREAUX N., RAFF D.M.G., TERMIN R, New Economic Approaches to the Study of Business History, "Business and Economic History" 1997, vol. 26.
• [16] MOSZCZEŃSKI S., Rachunkowość gospodarstw wiejskich, Państwowy Instytut Wydawnictw Rolniczych, Warszawa 1947.
• [17] SCHULZ F., Podróże Inflantczyka z Rygi do Warszawy i po Polsce w latach 1791-1793, Czytelnik, Warszawa 1956.
• [18] SERCZYK W.A., Gospodarstwo magnackie w województwie podolskim w drugiej połowie XVIII wieku, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław - Warszawa - Kraków 1965.
• [19] SOBCZYK T., W kwestii uzupełnienia luki w ewolucji nauk o zarządzaniu w Polsce, "Przegląd Organizacji" nr 9/2010.
• [20] TOPOLSKI J., Wprowadzenie do historii, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009.
• [21] WOJTYNA A., Istota i struktura teorii agencji, w: idem (red.) Instytucjonalne problemy transformacji gospodarki w świetle teorii agencji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2005.