Ewolucja systemu finansowego ubezpieczeń gospodarczych w Polsce w latach 1945-2010

• Autorzy: Jacek Lisowski

Warianty tytułu

Development of the Financial System of Commercial Insurance in Poland between 1945-2010

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Organizacja i system finansowy ubezpieczeń gospodarczych był i jest regulowany przez normy prawne, nie dając zbytnich możliwości do samoregulacji. Wynikiem dyskusji nad systemem finansowym ubezpieczeń gospodarczych jest jego stopniowa zmiana. Artykuł opisuje zmiany, jakie zachodziły w systemie finansowym ubezpieczeń gospodarczych w Polsce od 1945 roku. Biorąc pod uwagę fundamentalne zmiany ekonomiczno-społeczne, jakie dokonały się po zmianie ustrojowej z 1989 roku, konieczne jest rozpatrywanie zmian systemu finansowego w dwóch fazach: gospodarki centralnie kierowanej (do 1989 roku) i rynkowej (od 1990 roku). Można wyodrębnić sześć zasadniczych okresów rozwoju organizacji i systemu finansowego ubezpieczeń gospodarczych. Trzy dotyczą gospodarki centralnie kierowanej i kolejne trzy gospodarki rynkowej. Ostatni, wdrażany właśnie, szósty etap jest wynikiem proponowanej od końca 2012 roku zmiany architektury tego systemu w krajach Unii Europejskiej (Solvency II). (abstrakt oryginalny)

EN

Organization and commercial Insurance financial system was and is regulated by legal norms, without giving undue opportunities for self-regulation. The result of the discussion on the economic security of the financial system is its gradual change. This article describes the changes that occurred in the financial system commercial insurance in Poland since 1945. Given the fundamental economic and social changes that took place after the political change of 1989, it is necessary to consider changes to the financial system in two phases: ie, the centrally planned economy (until 1989) and market (since 1990). You can extract six key periods of development organizations and financial system of business insurance. Three relate to the centrally planned economy and a further three of the market economy. Last, is implemented, the sixth stage is the result of the proposed since the end of 2012 changes to the architecture of this system in the EU (Solvency II). (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

System finansowy; Ubezpieczenia gospodarcze; Ubezpieczenia

EN

Financial system; Economical insurance; Insurances

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 181
• Strony: 109--123

Twórcy

autor

Jacek Lisowski

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Bibliografia

• Ambukita, E., Munyama, K., 2002, Międzynarodowe instytucje finansowe w Polsce w okresie transformacji, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Komunikacji i Zarządzania, Poznań.
• Anatomy of the Credit Crisis - An Insurance Reader from The Geneva Association, 2010, Liedtke, P.M. (ed.), The Geneva Reports - Risk and Insurance Research, no. 3, The Geneva Association, January.
• Banasiński, A., 1975, Finanse ubezpieczeń gospodarczych, w: Finanse Polski Ludowej w trzydziestoleciu, PWE, Warszawa.
• Bolland, S., 1986, Wstęp do nauki finansów, PWE, Warszawa.
• Dębski, W., 2005, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, PWN, Warszawa.
• Dmochowski, S., 1987, Ubezpieczenia mienia państwowego w gospodarce planowej, PWE, Warszawa.
• Domagała, M., 1958, Rozwój ubezpieczeń państwowych w Polsce Ludowej, w: 150 lat ubezpieczeń w Polsce, PWG, Warszawa.
• Druga Dyrektywa Rady 84/5/EWG z dnia 30 grudnia 1983 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, (Dz.Urz. L 8 z 11.01.1984).
• Dyrektywa 2000/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, (czwarta dyrektywa w sprawie ubezpieczeń komunikacyjnych) (Dz.Urz. WE L 181 z 20.07.2000).
• Dyrektywa 2002/13/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 marca 2002 r. zmieniająca dyrektywę Rady 73/239/EWG w sprawie marginesu wypłacalności wymaganego od zakładów oferujących ubezpieczenia inne niż ubezpieczenie na życie.
• Dyrektywa 2002/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. sprawie dodatkowego nadzoru nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń oraz przedsiębiorstwami inwestycyjnymi konglomeratu finansowego i zmieniająca dyrektywy Rady 73/239/EWG, 79/267/EWG, 92/49/EWG, 92/96/EWG, 93/6/EWG i 93/22/EWG oraz dyrektywy 98/78/WE i 2000/12/WE Parlamentu Europejskiego i Rady, (Dz.Urz. WE L 9 z 15.01.2003).
• Dyrektywa 2002/92/WE z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie pośrednictwa ubezpieczeniowego (Dz.Urz. WE L 9 z 15.01.2003).
• Dyrektywa 2005/14/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. zmieniająca dyrektywy Rady 72/166/EWG, 84/5/EWG, 88/357/EWG, 90/232/EWG oraz Dyrektywę 2000/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, (piąta dyrektywa w sprawie ubezpieczeń komunikacyjnych) (Dz.Urz. WE L 149/14 z 11.06.2005).
• Dyrektywa 2006/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych, (Dz.Urz. L 177 z 30.06.2006).
• Dyrektywa 92/49/EWG z dnia 18 lipca 1992 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie oraz zmieniająca dyrektywy 73/239/EWG i 88/357/EWG (trzecia dyrektywa w sprawie ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie) (Dz.Urz. WE L 228 z 11.08.1992).
• Dyrektywa 98/78/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 1998 r. w sprawie dodatkowego nadzoru nad zakładami ubezpieczeń w grupach ubezpieczeniowych, (Dz.Urz. L 330 z 5.12.1998).
• Dyrektywa Rady 72/166/EWG z dnia 24 kwietnia 1972 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczenia od takiej odpowiedzialności, (Dz.Urz. L 103 z 2.05.1972).
• Dyrektywa Rady 92/49/EWG z dnia 18 czerwca 1992 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do ubezpieczeń bezpośrednich innych niż ubezpieczenia na życie oraz zmieniająca dyrektywy 73/2391 EWG i 88/357/EWG (trzecia dyrektywa w sprawie ubezpieczeń innych niż ubezpieczenia na życie), (Dz.Urz. L 228 z 11.08.1992).
• Fedorowicz, Z., 1962, Finanse w gospodarce socjalistycznej, Warszawa.
• Fedorowicz, Z., 1984, Racjonalny system finansowy, Główne kierunki reformy, PWE, Warszawa.
• Flejterski, S., 2007, Metodologia finansów, PWN, Warszawa.
• Gajl, N., 1982, Systemy w prawie finansowym, w: System instytucji prawno-finansowych PRL, t. I, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
• Gomółka, Z., 1999, Elementy ogólnej teorii systemów, Rozprawy i Studia, t. CCCLXXXI, nr 307, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin.
• Goronowski, W., 1964, System finansowy Państwowego Zakładu Ubezpieczeń, PWN, Toruń.
• Greszta, E., 2004, Uwarunkowania rozwoju transgranicznego rynku usług ubezpieczeniowych w Unii Europejskiej, w: Rynek ubezpieczeniowy po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej, Forum dyskusyjne ubezpieczeń i funduszy emerytalnych, z. 2.
• Gurley, H.G., Shaw, E.S., 1960, Money in a Theory of Finance, Brooking Institution, Washington D. C.
• Hołowiński, J., 1991, Przemysł ubezpieczeniowy w świetle przystąpienia Polski do EWG, Wiadomości Ubezpieczeniowe, nr 4-6.
• Jajuga, K., 2007, Elementy nauki o finansach, PWE, Warszawa.
• Key Financial Stability Issues in Insurance - An account of The Geneva Association’s ongoing dialogue on systemic risk with regulators and policy-makers, 2010, The Geneva Association, July.
• Kowalewski, E., 1988, Regulacje prawne w dziedzinie ubezpieczeń gospodarczych w Polsce Ludowej, w: 750 lat ubezpieczeń gospodarczych w Polsce, Warszawa.
• Kowalewski, E., 1992, Prawo ubezpieczeń gospodarczych. Ewolucja i kierunki przemian, Branta, Bydgoszcz.
• Kowalewski, E., 2002, Reforma polskiego prawa ubezpieczeń gospodarczych w latach 1990-2001, w: Sangowski, T. (red.), Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, cz. 4, Branta, Bydgoszcz-Poznań.
• Kowalewski, E., Łopuski, J. 1985, Nowe prawo ubezpieczeń gospodarczych, Państwo i Prawo, nr 3.
• Kruczalak, K., 2002, Dostosowanie polskiego prawa ubezpieczeniowego do prawa europejskiego (prawa wspólnotowego), w: Sangowski, T. (red.), Ubezpieczenia w gospodarce rynkowej, cz. 4, Branta, Bydgoszcz-Poznań.
• Kwieciński, T., 1989, Prawne uregulowania ubezpieczeń gospodarczych w PRL, Studia Ubezpieczeniowe, t. XI, PTE-PWN, Warszawa-Poznań.
• Lange, O., 1962, Całość i rozwój w świecie cybernetyki, PWN, Warszawa.
• Lisowski, J., 2009, Związki zakładów ubezpieczeń z rynkiem finansowym (artykuł sprawozdawczy), w: Handschke, J., (red.), Studia ubezpieczeniowe, Zeszyty Naukowe, nr 127, Wyd. UE w Poznaniu, Poznań.
• Łańcucki, J., 1989, System finansowy ubezpieczeń gospodarczych, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa.
• Łańcucki, J., 1993, Finanse ubezpieczeń gospodarczych, Poltext, Warszawa.
• Łańcucki, J., 1996, Podstawy finansów ubezpieczeń gospodarczych, PWN, Warszawa.
• Łopuski, J., Kowalewski, E., 1991, Założenia legislacyjne dalszej reformy prawa ubezpieczeniowego, Państwo i Prawo, nr 11.
• Marchlewski, J., 1982, Ubezpieczenia gospodarcze a narzędziowy i podmiotowy aspekt kierowania gospodarką narodową, w: System finansowo-ekonomiczny PZU na tle zmian w funkcjonowaniu gospodarki narodowej, Radom.
• Marcinkowska, M., 2007, Ocena działalności instytucji finansowych, Difin, Warszawa.
• Matysek-Jędrych, A., 2007, System finansowy - definicja i funkcje, Bank i Kredyt, nr 10.
• Merton, R.C., Bodie, Z., 1995, A Conceptual Framework for Analyzing the Financial Environment, w: The Global Financial System. A Functional Perspective, Harvard Business School Press, Boston.
• Mishkin, F.S., 2002, Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych, PWN, Warszawa.
• Monkiewicz, J., 2005, Polski rynek ubezpieczeń w UE. Nowe zasady i nowa rzeczywistość, Wiadomości Ubezpieczeniowe, nr 1-2.
• Montalbetti, E., Zabierzewski, A. 1956, Organizacja i ekonomika ubezpieczeń państwowych, cz. I, PWG, Warszawa.
• Mrozowska, B., Wnęk, A., 1996, Wpływ członkowstwa Polski w OECD na regulacje prawne i działalność zakładów ubezpieczeń, Prawo Asekuracyjne, nr 2.
• Mrozowska, B., Wnęk, A., 1997, Integracja międzynarodowa Polski a zmiany w polskim prawie ubezpieczeniowym, Prawo Asekuracyjne, nr 1.
• Mynarski, S., 1974, Elementy teorii systemów i cybernetyki, PWN, Warszawa.
• Owsiak, S., 1982, Finanse ubezpieczeń gospodarczych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków.
• Owsiak, S., 2002, Podstawy nauki finansów, PWE, Warszawa.
• Pokorzyński, L., 1973, Rozwój prawa ubezpieczeń gospodarczych, Studia Ubezpieczeniowe, t 1, PWN, Poznań.
• Polański, Z., 1992, System finansowy a stabilizowanie i rozwój gospodarki polskiej: próba interpretacji instytucjonalnej, Bank i Kredyt, nr 10-12.
• Policha, K., 2002, Dostosowanie polskiego prawa ubezpieczeniowego do standardów Unii Europejskiej, w: Monkiewicz, J. (red.), Ubezpieczenia w Unii Europejskiej, Poltext, Warszawa.
• Rozwój systemu finansowego w Polsce w latach 2002-2003, 2004, NBP, Warszawa.
• Rybczyński, T.M., 1986, The Internationalization of Financial System and the Developing Countries, The Evolving Relationship, World Bank Staff Working Papers, no. 788, The World Bank, Washington.
• Sangowski, T., 1989a, Reforma systemu finansowego ubezpieczeń gospodarczych, Studia Ubezpieczeniowe, t. X, PTE-PWN, Warszawa-Poznań.
• Sangowski, T., 1989b, Systemy finansowe ubezpieczeń gospodarczych. Podstawowe założenia, Studia Ubezpieczeniowe, t. XI, PTE-PWN, Warszawa-Poznań.
• Sangowski, T., 1992, System finansowy ubezpieczeń gospodarczych w Polsce, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań.
• Sangowski, T., 1995, Gospodarka finansowa zakładu ubezpieczeń. Wybrane problemy, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań.
• Schmidt, R.H., Hackethal, A., Tyrell, M., 2001, The Convergence of Financial System in Europe, Working Paper Series: Finance & Accounting, no. 75, J.W. Goethe Universitat, Frankfurt am Main.
• System finansowy w Polsce 2004, Pietrzak, B., Polański, Z., Woźniak, B. (red.), PWN, Warszawa.
• System finansowy w Polsce. Lata dziewięćdziesiąte, 1997, Polański, Z., Pietrzak, B. (red.), PWN, Warszawa.
• Systemic Risk in Insurance - An Analysis of Insurance and Financial Stability, 2010, Special Report of The Geneva Association Systemic Risk Working Group, March.
• The Future of Insurance Regulation and Supervision - a Global Perspective, 2011, Liedtke, P.M., Monkiewicz, J. (eds.), Palgrave Macmillan, April.
• Trzecia Dyrektywa Rady 90/232/EWG z dnia 14 maja 1990 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ubezpieczenia w zakresie odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych, (Dz.Urz. L 129 z 19.05.1990).
• Ustawa z 2 grudnia 1958 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych (Dz.U., nr 72, poz. 357 z późn. zm.).
• Ustawa z 20 września 1984 r. o ubezpieczeniach majątkowych i osobowych (Dz.U., nr 145, poz. 242) wraz ze zmianą z 17 maja 1989 r. (Dz.U., nr 30, poz. 160).
• Ustawa z 28 marca 1952 r. o ubezpieczeniach państwowych (Dz.U., nr 20, poz. 130).
• Ustawa z 28 sierpnia 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U., nr 59, poz. 344).
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U. z 2003, nr 124, poz. 1151 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych (Dz.U. z 2003, nr 124, poz. 1153 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o pośrednictwie ubezpieczeniowym (Dz.U. z 2003, nr 124, poz. 1154 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 2003, nr 124, poz. 1152 z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 27 września 1996 r. o ratyfikacji Konwencji o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (Dz.U. z 1996, nr 128, poz. 603).
• Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ratyfikacji Porozumienia ustanawiającego Światową Organizację Handlu (WTO) (Dz.U. z 1995, nr 34, poz. 164).
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o gwarantowanych przez Skarb Państwa ubezpieczeniach eksportowych.
• Ustawa z dnia 7 lipca 2005 r. o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, Dz.U., nr 150, poz. 1249, z późn. zm.
• Wąsiewicz, A., 1997, Koncepcja legislacyjnej przebudowy systemu prawa ubezpieczeń gospodarczych, Prawo Asekuracyjne, nr 3.
• Wniosek. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. SOLVENCY II, COM/2007/361 wersja ostateczna, Bruksela, dnia 10.07.2007 r.).
• Zmieniony wniosek. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. SOLVENCY II (przekształcenie), COM/2008/119 wersja ostateczna, Bruksela, dnia 26.02.2008 r.