Skarbowość w ujęciu instytucjonalnej teorii kontraktów

• Autorzy: Barbara Zbroińska

Warianty tytułu

Public Finance in the Context of Institutional Contract Theory

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest przedstawienie skarbowości jako mechanizmu pozyskiwania i gromadzenia pieniądza w budżetach publicznych, złożonego z kontraktów podatkowego i pożyczkowego. Zastosowano metodę analizy instytucjonalnej, polegającą na przyjęciu transakcji za podstawową jednostkę analizy, usystematyzowaniu instytucji i organizacji, wytypowaniu stron i atrybutów transakcji. Stronami kontraktu podatkowego są Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego, podatnicy, a przedmiotem nakładanie, wymiar i pobór podatków. W ramach kontraktu zawierane są umowy publiczne oraz transakcje rynkowe z podmiotami sfery realnej i bankami. Stronami skarbowego kontraktu pożyczkowego są Skarb Państwa, zgłaszający zapotrzebowanie na pieniądz pożyczkowy, nabywcy skarbowych papierów wartościowych i obligacji komunalnych, banki jako kredytodawcy lub nabywcy papierów wartościowych. Państwo zawiera umowy publiczne oraz transakcje rynkowe z podmiotami sfery realnej i bankami, na obsługę obrotu skarbowych papierów wartościowych. Określono cechy instytucjonalne poszczególnych transakcji: specyficzność aktywów umowy, częstotliwość, niepewność. W kontrakcie podatkowym, do transakcji o największym natężeniu cech instytucjonalnych należą: umowa na tworzenie i wdrażanie prawa podatkowego, warunki korzystania z ulg podatkowych, pobór podatków. W skarbowym kontrakcie pożyczkowym są to umowy na sprzedaż skarbowych papierów wartościowych we wszystkich formach oraz umowy na udzielenie poręczenia przez Skarb Państwa i usługi ratingowe. Porównanie kontraktów wskazuje, że w skarbowym kontrakcie pożyczkowym jest więcej transakcji, stron kontraktu, transakcji o wysokim natężeniu cech instytucjonalnych, ale też więcej możliwości negocjacji. W obu kontraktach dochodzi do fundamentalnej transformacji. Początkowe warunki konkurencyjne przekształcają się w bilateralną współpracę i dwustronny monopol, kiedy wraz z realizacją kontraktu rośnie poziom specyficzności aktywów. Transformacja polegająca na związaniu umów zachodzi, gdy warunkiem zawarcia umowy jest zaangażowanie specyficznych aktywów, wykorzystanych następnie w kolejnych umowach niższego rzędu. (abstrakt oryginalny)

EN

The article focuses on public finance as a mechanism for raising funds for public budgets, a mechanism made up of tax and lending contracts. The author applies an institutional analysis method in which the basic analysis unit is the transaction. The method classifies institutions and organizations and identifies the parties to transactions and transaction attributes. The parties to a tax contract are the State Treasury, local government authorities and taxpayers, and the contract involves the levying, setting and collection of taxes. Public agreements and market transactions with entities in the real economy and banks are made as part of a tax contract. The parties to a Treasury loan contract, on the other hand, are the State Treasury (on account of its demand for loan funds), buyers of Treasury debt securities and municipal bonds, and banks as either lenders or buyers of securities. Market transactions and public contracts are made between the government and entities in the real economy and banks. Such transactions concern the servicing of trade in Treasury securities. The author defines the institutional attributes of individual transactions, such as the nature of assets, and the frequency and uncertainty of a transaction. In the case of tax contracts, transactions with the highest level of institutional attributes include an agreement on the drafting and implementation of tax laws, the terms and conditions of eligibility for tax breaks, and tax collection. In the case of Treasury loan contracts, on the other hand, transactions with the highest level of institutional attributes include agreements on the sale of Treasury securities in all forms and agreements on Treasury guarantees and rating services. A comparison of the contracts shows that, in a Treasury loan contract, there are more transactions, contractual parties, transactions with a high level of institutional attributes, but also more opportunities for negotiation. Both types of contracts involve a fundamental transformation: competition steadily evolves into bilateral cooperation and a bilateral monopoly as the level of asset specificity grows when the contract is carried out. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Skarbowość; Instytucje; Teoria kontraktów; Finanse publiczne

EN

Treasury; Institutions; Contract theory; Public finance

• Czasopismo: Gospodarka Narodowa
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 3
• Strony: 85--105

Twórcy

autor

Barbara Zbroińska

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Bibliografia

• Babczuk A., Dudek A., [2007], Wybór formuły przetargowej na skarbowe papiery wartościowe, "Gospodarka Narodowa" nr 10, s. 85-107.
• Buchanan J.M., Musgrave R.A., [2005], Finanse publiczne a wybór publiczny. Dwie odmienne wizje państwa, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa.
• Buchanan J.M., Tullock G., [1997], The Calculus of Consent. Logical Foundations of Constitutional Democracy, The University of Michigan Press, Ann Arbor.
• Dług publiczny. Raporty roczne, Informacja MF, www.mf.gov.pl/dług publiczny/raporty roczne/
• Furubotn E.G., Richter R., [2000], Institutions and Economic Theory. The Contribution of the New Institutional Economics, The University of Michigan Press, Ann Arbor.
• Keynes J.M., [1985], Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, PWN, Warszawa.
• Krzyżanowski A., [1923], Nauka skarbowości, Fiszer i Majewski, Poznań.
• Lissowska M., [2008], Instytucje gospodarki rynkowej w Polsce, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
• Morawski L., [2006], Wstęp do prawoznawstwa, wyd. X, TNOiK, Toruń.
• North D.C, [1990], Institutions, Institutional Change, and Economic Performance, Cambridge University Press, Cambridge.
• North D.C., [1981], Structure and Change in Economic History, N.W. Norton, New York.
• Owsiak S., [2006], Finanse publiczne. Teoria i praktyka, wyd. trzecie zm., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Pacho W., [2005], Niedoskonałości w poborze podatków, [w]: Szkice ze współczesnej teorii ekonomii, (red.) W. Pacho, SGH, Warszawa, s. 33-55.
• Pietrzak B., Polański Z., Woźniak B., [2003], System finansowy w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Prospekt emisyjny obligacji skarbu państwa. Warunki emisji i zasady obsługi obligacji skarbowych oferowanych w sieci sprzedaży detalicznej, Ministerstwo Finansów, www.mf.gov.pl
• Przybylska-Kapuścińska W. (red.), [2007], Rynek papierów wartościowych strefy euro, Oficyna Wolters Kluwer business, Kraków.
• Smith A., [2007], Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, tom 2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Stiglitz J.E., [2004a], Ekonomia sektora publicznego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Stiglitz J.E., [2004b], Informacja i zmiana paradygmatu w ekonomii, "Gospodarka Narodowa" nr 4 część II, s. 95-114.
• Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2010-12, [2009], Ministerstwo Finansów, www.mf.gov.pl/finansepubliczne
• Wilkin J. (red.), [2005], Teoria wyboru publicznego. Wstęp do ekonomicznej analizy polityki i funkcjonowania sfery publicznej, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Williamson O.E., [1998], Ekonomiczne instytucje kapitalizmu. Firmy, rynki, relacje kontraktowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Williamson O.E., [September 2000], The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead, "Journal of Economic Literature", Vol. XXXVIII.
• Wojtyna A., [2007], Teoretyczny wymiar zależności między zmianami instytucjonalnymi, polityką ekonomiczną a wzrostem gospodarczym, "Gospodarka Narodowa" nr 5-6, s. 1-21.
• Ząbkowicz A., [2003], Współczesna ekonomia instytucjonalna wobec głównego nurtu ekonomii, "Ekonomista" nr 6, s. 795-823.
• Żyżyński J., [2009], Budżet i polityka podatkowa. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Akty normatywne
• Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.
• Regulamin pełnienia funkcji Dealera Skarbowych Papierów Wartościowych z dnia 24 sierpnia 2010 r.
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 czerwca 2006 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych, Dz.U. z 2006 r. Nr 113, poz. 771.
• Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 czerwca 2006 r. w sprawie warunków emitowania obligacji skarbowych oferowanych na przetargach, Dz.U. z 2006 r. Nr 113, poz. 772. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r., o finansach publicznych Dz.U. z 2009 r. Nr 157, poz. 1240. ze zm.
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Prawo bankowe, tj. z 2011 r., Dz.U. z 2011 r. Nr 201, poz. 1181.
• Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny Dz.U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 ze zm.