Johanna Gottfrieda Herdera koncepcja człowieka

• Autorzy: Leszek Kusak

Warianty tytułu

Johann Gottfried Herder's "Idea of Man"

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Johann Gottfried Herder jest w naszych czasach ceniony jako teoretyk literatury i sztuki, prekursor filozofii języka, historiozof i badacz Starego Testamentu. Jego wpływ na współczesną, zapoczątkowaną przez Maksa Schelera i Helmutha Plessnera, antropologię filozoficzną jest jednak mało znany. Tymczasem stworzył on niezwykle interesującą i zaskakująco nowoczesną koncepcję człowieka, która w niczym nie ustępuje jej późniejszym, dwudziestowiecznym odpowiednikom. Kluczową kategorią tej koncepcji jest Besonnenheit, rozumiana jako system, całość, struktura działających w człowieku sił i zdolności, decydująca o zupełnie odmiennym, w porównaniu ze światem zwierzęcym, kierunku jego rozwoju. Zasługą Herdera jest także wzbogacenie filozofii o szereg kluczowych idei i kategorii, bez których trudno sobie wyobrazić współczesną dyskusję o człowieku (np. określenie człowieka jako Mängelwesen, jako istoty "sztucznej" i "otwartej na świat", jako istoty, która może powiedzieć "nie"; zwrócenie uwagi na odciążającą funkcję języka). Biorąc to pod uwagę, zasadne jest określenie Herdera mianem prekursora nowoczesnej refleksji nad człowiekiem, w szczególności zaś prekursora antropologii filozoficznej. (abstrakt autora)

EN

Johann Gottfried Herder is valued in our time as a theoretician of literature and art, a precursor to the philosophy of language, a philosopher of history and a researcher of the Old Testament. His influence on contemporaneous philosophical anthropology, which originated with Max Scheler and Helmuth Plessner, is nevertheless little known. Herder created an extremely interesting and surprisingly modern "Idea of man" which is in no respect inferior to its later, 20th century equivalents. The key concept known as Beson-nenheit is a holistic system where the intrinsic structure of forces and talents in man are crucial in paving a development that stands in stark contrast to that of the animal world. To Herder's credit, he enriched the study of philosophy with a number of key concepts without which it would be difficult to imagine a modern discussion about man. For example, his description of man as the Mangelwesen or "artificial" being that is "open to the world", one that is able to say "no", draws attention to the unburdening function of the language. Because of this contribution, Herder can legitimately be considered the forerunner of the modern reflection on man and, specifically, the founder of philosophical anthropology.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Człowiek w środowisku; Filozofia człowieka; Osobowość człowieka

EN

Human in environmental; Human philosophy; Human personality

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 882
• Strony: 27--45

Twórcy

autor

Leszek Kusak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

Bibliografia

• Adler E. (1965), Herder i oświecenie niemieckie, PWN, Warszawa.
• Gehlen A. (1962), Der Mensch, 7. Aufl., Athenäum Verlag, Frakfurt am Main-Bonn.
• Herder J.G. (1987), Rozprawa o pochodzeniu języka, tłum. B. Płaczkowska [w:] J.G. Herder, Wybór pism, wybór i oprac. T. Namowicz, tłum. J. Gałecki i in., Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Herder J.G. (2001), Abhandlung über den Ursprung der Sprache, hrsg. von H.D. Irmscher, Ph. Reclam jun., Stuttgart.
• Irmscher H.D. (2001a), Johann Gottfried Herder, Ph. Reclam jun., Stuttgart.
• Irmscher H.D. (2001b), Nachwort [w:] J.G. Herder, Abhandlung über den Ursprung der Sprache, hrsg. von H.D. Irmscher, Ph. Reclam jun., Stuttgart.
• Nietzsche F. (1988), Jenseits von Gut und Böse [w:] F. Nietzsche, Sämtliche Werke, Kritische Studienausgabe in 15 Einzelbänden, hrsg. G. Colli und M. Montinari, Deutscher Taschenbuch Verlag , de Gruyter, München-Berlin-New York, Bd. 5.
• Platon (1999), Protagoras [w:] Platon, Dialogi, t.1, tłum. W. Witwicki, Wydawnictwo Antyk, Kęty.
• Przyłębski A., Herder jako pionier filozofii życia, www.przylebski.com/pdf/herder jako pionier filozofii zycia.pdf (15.06.2010).
• Sacks O. (1994), Mężczyzna, który pomylił swoją żonę z kapeluszem, przeł. B. Lindenberg, Zysk i Ska, Poznań.