Uwarunkowania ładu spontanicznego i stanowionego w gospodarce Polski okresu transformacji

• Autorzy: Anna E. Grabska

Warianty tytułu

Selected Determinants of the Economic Order in the Early Years of Poland's Economic Transition

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Celem artykułu jest analiza wybranych uwarunkowań ładu gospodarczego w Polsce odpowiadającego założeniom dwóch teorii kształtowania ładu - teorii ładu spontanicznego F.A. Hayeka oraz teorii ładu stanowionego W. Euckena. W ramach realizacji celu głównego analizie poddano wartości i preferencje polskiego społeczeństwa w początkowych latach transformacji pod kątem ich dopasowania do dwóch powyższych modeli kształtowania ładu gospodarczego. Realizacja tak sformułowanego celu wymagała analizy źródeł wtórnych, w tym literatury fachowej i raportów z międzynarodowych badań empirycznych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że warunkiem sprawnego i efektywnego funkcjonowania ram wyznaczających ład gospodarczy zarówno w ujęciu Euckena, jak i Hayeka jest ich akceptacja przez społeczeństwo. Z kolei akceptacja reguł ładu i zaangażowanie w ich tworzenie zależy od poziomu dostosowania procesu tworzenia ładu i jego reguł do wartości i preferencji społeczeństwa. Z rozważań prezentujących wybrane wyniki badań mentalności, systemów preferencji i wartości polskiego społeczeństwa w początkowym okresie transformacji wynika, że było ono relatywnie bardziej predysponowane do akceptacji stanowionego modelu kształtowania ładu gospodarczego autorstwa W. Euckena. Uwarunkowania kulturowe, takie jak: duża nieufność wobec władzy formalnej, wysokie oczekiwania od życia, brak zdolności do współpracy, wysoki dystans władzy, niski etos pracy, pragnienie szybkiego wzbogacenia się, a jednocześnie niewielkie doświadczenie w funkcjonowaniu gospodarki rynkowej w tylko ograniczonym stopniu predysponowały polską gospodarkę do wyboru oddolnego modelu kształtowania ładu gospodarczego. (abstrakt oryginalny)

EN

The aim of the article is to analyze the values and preferences of Polish society in the early years of the country's economic transition in terms of two models of economic order, F.A. Hayek's spontaneous order theory versus W. Eucken's theory of organized order. Many of the current problems of the Polish economy are the result of the government's failure to make certain decisions at the start of the country's transition to a free market system more than two decades ago, the author says. Another contributing factor is policies that resulted in compounding various economic as well as social and environmental problems. The responsibility for these problems can be attributed to a crisis of the institutional environment, in particular to an insufficient involvement of the government in creating a competitive framework for businesses. Moreover, opportunities for developing the economic framework from the bottom up, in line with the logic of the spontaneous order theory, were limited by rapid socioeconomic changes, according to Grabska. In addition to objective difficulties with developing either a spontaneous or ordoliberal model, there was also the problem of adjusting the socioeconomic order to the dominant values and expectations of Polish society, the author says. An attempt to propose a framework contrary to the social mind set and value system is bound to fail because the introduced rules will create chaos, Grabska adds. The analysis of the values and preferences of the Polish people in the early 1990s reveals that society was relatively more predisposed to the kind of economic order prescribed by W. Eucken, according to the author. Cultural factors, such as distrust of the authorities and high socioeconomic aspirations, combined with poor teamwork skills, low work ethic, a desire to strike it rich fast, and little market experience, explain why Poland was ill-suited to a bottom-up model of economic order. Consequently, the government should have been more active and done more to minimize the negative consequences of political and economic changes in the country, the author concludes. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

System społeczno-ekonomiczny; Ład społeczno-gospodarczy; Wartości i normy etyczne; Umiejętność pracy zespołowej; Kulturowe uwarunkowania

EN

Social economic system; Social-economic order; Value and ethical norms; Teamwork skills; Cultural determinants

• Czasopismo: Gospodarka Narodowa
• Rocznik: 2012
• Numer: nr 5-6
• Strony: 119--140

Twórcy

autor

Anna E. Grabska

• Uniwersytet w Białymstoku

Bibliografia

• Bałtowski M., Miszewski M., [2006], Transformacja gospodarcza w Polsce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Diagnoza społeczna 2009, [2009], red. J. Czapiński, T. Panek, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa.
• Eucken W., [2005], Podstawy polityki gospodarczej, Poznańska Biblioteka Niemiecka, Poznań.
• Fiori S., [2002], Alternative Visions of Change in Douglass North's New Institutionalism, "Journal of Economic Issues", 36 (4).
• Goldschmidt N., [2006], A Cultural Approach to Economics, [w:] Culture and Economics, Intereconomics, Vol. 41, Issue 4.
• Hausner J., Marody M. (red.), [1999], Trzy Polski: Potencjał i bariery integracji z UE, Wyd. Fundacji Ericha Brosta, Warszawa.
• Hayek F.A., [2007], Konstytucja wolności, Wyd. PWN, Warszawa.
• Hayek F.A., [1973], Law, Legislation and Liberty, Vol. I, Rules and Order, The University of Chicago Press, Chicago.
• Hayek F.A., [1998], Wykorzystanie wiedzy w społeczeństwie, [w:] Indywidualizm i porządek ekonomiczny, Wydawnictwo Znak, Warszawa.
• Inglehart R., Baker W.E., [2000], Modernization, cultural change, and the persistence of traditional values, "American Sociological Review", Vol. 65.
• Jarosz M., [2004], Grzech pierworodny rządzących: ukryty wymiar transformacji, [w:] M. Jarosz, Władza. Przywileje. Korupcja, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa.
• Kołodko G., [1999], Od szoku do terapii. Ekonomia i polityka transformacji, Poltext, Warszawa.
• Kołodko G., [2009], Wielka transformacja 1989-2009. Czy mogło być lepiej, czy lepiej będzie?, [w:] 20 lat transformacji. Osiągnięcia, problemy, perspektywy, red. G.W. Kołodko, J. Tomkiewicz, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
• Koralewicz J., Ziółkowski M., [2003], Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym 1988-2000, Wyd. Naukowe Scholar/Collegium Civitas Press, Warszawa.
• Kowalik T., [2009], www.polskatransformacja.pl, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa.
• Kowalski M., [2000], Geografia wyborcza Polski. Przestrzenne zróżnicowanie zachowań wyborczych Polaków w latach 1989-1998, Wyd. PAN, Warszawa, s. 83-90.
• Licht A.N., Goldschmidt Ch., Schwarz S.H., [2005], Culture, Law, and Corporate Governance, "International Review of Law and Economics", 25.
• Lissowska M., [2004], Instytucjonalne wymiary procesu transformacji w Polsce, Wyd. SGH, Warszawa.
• Nasierowski W., Mikuła B., [1998], Culture Dimensions of Polish Managers: Hofstede's Indices, Organization Studies, 19/3.
• North D.C., [1994], Economic Performance Through Time, "American Economic Review", Jun., Vol. 84.
• Pejovich S., [2003], Understanding the Transaction Costs of Transition: It`s the Culture, Stupid, "Review of Austrian Economics".
• Pysz P., [2011], Wirtschaftssystem und ordnungspolitische Prozesse seit 1990, [w:] Polen, Informationen zur politischen Bildung, Heft 311, Bundeszentrale für politische Bildung, Berlin.
• Pysz P., [2010], Państwo i rynek w ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej, [w:] Polska i Rosja - państwo i gospodarka w perspektywie XXI wieku, red. nauk. Joanna Kotowicz-Jawor, Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Wydawnictwo Key Text, Warszawa.
• Pysz P., [2008], Społeczna gospodarka rynkowa - ordoliberalna koncepcja polityki gospodarczej, PWE, Warszawa.
• Pysz, [2005], Rola państwa w ordoliberalnej koncepcji polityki gospodarczej, "Ekonomista", nr 1.
• Reykowski J., [1994], Zmiany systemowe a mentalność polskiego społeczeństwa, [w:] Zmiany systemowe a mentalność polskiego społeczeństwa, Wyd. Elipsa, Warszawa.
• Sadowski Z., [2005], Transformacja i rozwój - wybór prac, Wydawnictwo Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego, Warszawa, s. 425-433.
• Tarkowski J., [1994], Socjologia świata polityki, Wyd. ISP PAN, Warszawa, s. 263-283.
• Wilczyński W., [2005], Polski przełom ustrojowy 1989-2005. Ekonomia epoki transformacji, Poznań, s. 11.
• Williamson C.R., [2011], Securing Private Property: The Relative Importance of Formal versus Informal Institutions. Tryb dostępu: http://it.stlawu.edu/sdae/Williamson.pdf (11.01.2011).
• Wilson M.S., [2005], A Social-Value Analysis of Postmaterialism, "The Journal of Social Psychology", 145(2).
• Wojtyna A., [2008], Współczesna ekonomia - kontynuacja czy poszukiwanie nowego paradygmatu?, "Ekonomista", nr 1, s. 19-20.
• World Values Survey, zintegrowana baza danych dla fal: 1990, 1995-1998, 1999-2000, 2005-2008, http://www.worldvaluessurvey.org
• Zweynert J., [2006], Shared mental models, catch-up development and economic policymaking: the case of Germany after world war II and its significance for contemporary Russia, "Eastern Economic Journal", Vol. 32, No. 3.