Autorytaryzm i orientacja na dominację społeczną jako źródła zagrożeń dla gospodarki opartej na wiedzy

• Autorzy: Jarosław Klebaniuk

Warianty tytułu

Authoritarianism and Social Dominance Orientation as Sources of Threat to the Knowledge-based Economy

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiono niektóre psychologiczne zagadnienia mogące okazać się niebezpieczne dla gospodarki opartej na wiedzy. Kapitał społeczny oparty na współdziałaniu i wzajemnym zaufaniu może zostać pomniejszony poprzez takie zjawiska, jak nadmierna rywalizacja, uprzedzenia żywione do członków innych grup czy dyskryminacja. Pośród zmiennych psychologicznych wyróżnione zostały: prawicowy autorytaryzm (B. Altemeyer) i orientacja na dominację społeczną (J. Sidanius, F. Pratto). Ten pierwszy, przejawiając się podporządkowaniem wobec autorytetów, konwencjonalizmem i agresją może być niekorzystny dla procesów gospodarczych poprzez nieufność interpersonalną, bierność i irracjonalność. Orientacja na dominację społeczną związana z akceptacją nierówności międzygrupowych prowadzi natomiast do uprzedzeń, wrogości i agresji. Oba opisywane konstrukty mają pewne cechy wspólne, zaś osoby jednocześnie autorytarne i dominujące mogą stanowić bardzo poważne zagrożenie dla demokracji. Jednym ze sposobów zapobiegania nadmiernemu rozprzestrzenieniu omawianych dyspozycji osobowościowych jest powszechne i racjonalne kształcenie jak największej części społeczeństwa, w tym wskazywanie na nieprawdziwość niektórych przekonań o rzeczywistości społecznej. (abstrakt oryginalny)

EN

In the article some psychological issues, which could prove to be dangerous to the knowledge-based economy are presented. Social capital based on co-operation and reciprocal trust could be diminished by such phenomena as: overdue competition, prejudices towards members of outgroups or discrimination. Among psychological variables right-wing authoritarianism (B. Altemeyer) and social dominance orientation (J. Sidanius, F. Pratto) were singled out. The former, manifesting in submission to authorities, conventionalism and aggression, could be disadvantageous to economic processes through interpersonal distrust, passivity, and irrationality. Social dominance orientation, concerning acceptance to intergroup inequality, leads to prejudices, hostility, and aggression. Both described constructs have some common characteristics, and persons authoritarian and dominating at the same time could pose threat to democracy. One of the ways to prevent from excessive dissemination of the personality dispositions discussed is common and rational education of as large part of society as possible. It should include pinpointing some false judgments on social reality. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Gospodarka oparta na wiedzy (GOW); Zagrożenia rozwojowe; Czynniki rozwoju gospodarczego; Psychologiczne aspekty ekonomii; Autorytaryzm

EN

Knowledge-based economy; Development risk; Factors of economic development; Psychological aspects of economics; Authoritarianism

• Czasopismo: Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy
• Rocznik: 2007
• Numer: z. nr 10
• Strony: 297--314

Twórcy

autor

Jarosław Klebaniuk

• Uniwersytet Wrocławski

Bibliografia

• Altemeyer B., Enemies of freedom: Understanding right-wing authoritarianism. Jossey-Bass, San Francisco 1988.
• Altemeyer B., Highly Dominating, Highly Authoritarian Personalities. "The Journal of Social Psychology", 2004, No. 144(4).
• Alteneyer B., The Authoritarian Specter. Harvard University Press, Cambridge, MA, 1996.
• Altemeyer B., The other "authoritarian personality", [w:] Advances in experimental social psychology (Tom 30, 48-92), Zann M. P. (red.), Academic Press, San Diego 1998.
• Altemeyer B., Hunsberger B., Authoritarianism, Religious Fundamentalism, Quest, and Prejudice. "The International Journal for Psychology of Religion", 1992, No. 2(2).
• Adorno T. W., Frenkiel-Brunswik E., Levinson D. J., Sanford R. N., The Authoritarian Personality, Harper & Row, New York 1950.
• Boski P., Potrzeba osiągnięć jako psychologiczny czynnik rozwoju społeczno-ekonomicznego, [w:] Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi, J. Reykowski (red.), Książka i Wiedza, Warszawa 1976.
• Bourdieu P., The forms of capital, [w:] Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, J. G. Richardson (red.), Greenwood Press, New York 1986.
• Doliński D., Ciemna strona rywalizacji, "Przegląd Psychologiczny" 1998, nr 41 (3/4).
• Doliński D., Ciemne strony polemiki o ciemnych stronach rywalizacji, "Przegląd Psychologiczny" 1998a, nr 41 (3/4).
• Fromm E., Ucieczka od wolności, Czytelnik, Warszawa 1970.
• Furr L. A., Usui W., Hines-Martin V., Authoritarianism and Attitudes Toward Mental Health Services. "American Journal of Othopsychiatry", 2003, Vol. 73, No. 4.
• Gasparski P., Psychologia ekonomiczna, "Czasopismo Psychologiczne" 2000, nr 6 (3-4).
• Jakubowska U., Preferencje polityczne. Psychologiczne teorie i badania. Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1999.
• Klebaniuk J., Akceptacja nierówności społecznych - podłoże psychologiczne, [w:] Człowiek wobec masowych zjawisk społecznych, J. Klebaniuk (red.), Atut, Wrocław 2006.
• Klebaniuk J, Sprawiedliwość społeczna w refleksji psychologicznej, [w:] Dyskursy młodych angragogów - 7, Kargul J. (red.), Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra 2006a.
• Koralewicz J., Ziółkowski M., Mentalność Polaków. Sposoby myślenia o polityce, gospodarce i życiu społecznym w końcu lat osiemdziesiątych, Nakom, Poznań 1990.
• Korzeniowski K., Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje, [w:] Podstawy psychologii politycznej, praca K. Skarżyńska (red.), Zysk i S-ka, Poznań 2002.
• Korzeniowski K., Orientacja demokratyczna vs autorytarna w społeczeństwie polskim, [w:] Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe. Szkice z psychologii politycznej, J. Reykowski (red.), Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, Warszawa 1993.
• Miluska J., Hierarchiczność i orientacja na dominację społeczną jako podstawa wrogości i agresji międzygrupowej, "Czasopismo Psychologiczne" 2003, nr 9, 2.
• Putnam, R. D., Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, Znak, Kraków 2005.
• Reich W., The masspsychology offascism, Pelican Books, London 1975.
• Sidanius J., Pratto F., Social Dominance: An Intergroup Theory of Social Hierarchy and Oppression, Cambridge University Press, New York 1999.
• Sidanius J., Pratto F., In-group identification, social dominance orientation, and differential intergroup social allocation, "Journal of Social Psychology", 1994, vol. 134, number 2.
• Sidanius J., Prato F., van Laar C., Levin S., Social Dominance Theory: Its Agenda and Method, "Political Psychology" 2004, no. 25.
• Skarżyńska K., Czy jesteśmy prorozwojowi? Wartości i przekonania ludzi a dobrobyt i demokratyzacja kraju, [w:] Jak Polacy przegrywają? Jak Polacy wygrywają?, M. Drogosz (red.), GWP, Gdańsk 2005.
• Son Hing L. S., Bobocel D. R., Zanna M. P., High SDO leaders and High RWA followers: A lethal union for unethical decision making. Referat zaprezentowany na spotkaniu Society for the Psychological Study of Social Issues, Toronto, Ontario, Canada, czerwiec 2002.
• Tokarz A., Kierowanie sobą i konstruowanie działania: dwie współczesne teorie motywacji, [w:] Wybrane zagadnienia z psychologii osobowości, A. Gałdowa (red.), Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1995.
• Tyszka T., Jasne strony rywalizacji, "Przegląd Psychologiczny" 1998, nr 41 (3/4).
• Tyszka T., Zaleśkiewicz T., Racjonalność decyzji. Pewność i ryzyko, PWE, Warszawa 2001.
• Wojciszke B., Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej, Scholar, Warszawa 2002.
• Young H. P., Sprawiedliwy podział, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
• Zaleśkiewicz T., Przyjemność czy konieczność. Psychologia spostrzegania i podejmowania ryzyka, GWP, Gdańsk 2005.
• Zaleśkiwicz T., Psychologia inwestora giełdowego. Wprowadzenie do behawioralnych finansów, GWP, Gdańsk 2003.
• http://pl.wikipedia.org/wiki/Daniel_Kahneman (stan na dzień 27.08.2006).