"Mała stabilizacja" w organizacjach powiatowych PZPR - na przykładzie Bochni, Brzeska i Chrzanowa

• Autorzy: Sebastian Drabik

Warianty tytułu

"Small Stabilization" in District Organizations of the PUWP: the Examples of Bochnia, Brzesko i Chrzanow

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza przez kilkadziesiąt lat w drugiej połowie XX wieku sprawowała w Polsce władzę dyktatorską. Miała ona wpływ na wszystkie dziedziny życia - na politykę, gospodarkę, kulturę, edukację, wymiar sprawiedliwości. Na poziomie lokalnym najważniejszą instancją partyjną był Komitet Powiatowy. W województwie krakowskim w latach 60. XX wieku funkcjonowało 17 organizacji powiatowych. W tym artykule zostały przedstawione trzy z nich: w Bochni, Brzesku i Chrzanowie. Opisano powierzchnię każdego powiatu, ludność oraz charakter gospodarczy. Dwa pierwsze miały charakter rolniczy, a w ostatnim dominował przemysł. Autor przedstawił liczbę członków i kandydatów partii, a także ich skład społeczny. Ważnym czynnikiem był też poziom wykształcenia, jak również wiek. W powiatach bocheńskim i brzeskim partia miała stosunkowo słabe wpływy. Panowało tam silne przywiązanie do tradycji, patriotyzmu i wiary przodków. Natomiast ziemia chrzanowska jeszcze przed 1939 r. przejawiała sympatie lewicowe. Dużą część ludności stanowili robotnicy zatrudnieni w licznych zakładach (kopalnie, huty, elektrownie). Z tego terenu pochodzili znani działacze PZPR. Można tutaj wymienić Franciszka Szlachcica, członka Biura Politycznego i sekretarza Komitetu Centralnego PZPR, oraz Stanisława Spyta, przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej i członka Egzekutywy Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Krakowie. Badania nad regionalnymi strukturami partii komunistycznej są ważnym postulatem badawczym. (abstrakt oryginalny)

EN

The Polish United Workers Party in second half of the twentieth century exercised a dictatorship in Poland. The party controlled all spheres of public life - including those of the political, economic, and judicial. At the local level, the District Committee was an important institution of the PUWP. In the 1960s the Voivodship (regional government) of Cracow contained 17 districts. The article examines three of these: Bochnia, Brzesko and Chrzanow. The text analyzes each one's land area, population and economic character. The author describes the number of members and candidates of the PUWP, their social structure, education and age. In the districts of Bochnia and Brzesko, the party had a relatively weak influence. There was a strong attachment to tradition, patriotism and the faith of their ancestors. In contrast, Chrzanow contained strong leftist influences before 1939. A large part of the inhabitants were workers in many plants (coal mines, steel mills, power stations). From this area came a number of well-known party activists. Famous political figures from Chrzanow included Franciszek Szlachcic, a member of the Politburo and secretary of the Central Committee of the PUWP, and Stanisław Spyt, president Commission of Party Control and member of the Executive Voivodship Committee in Crakow. Research on the regional structures of the communist party in Poland is an important academic question. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Sytuacja polityczna; System polityczny; Ustrój socjalistyczny

EN

Political situation; Political system; Socialist system

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2013
• Tom: 4
• Numer: nr 6 Patriotyzm i tożsamość
• Strony: 115--140

Twórcy

autor

Sebastian Drabik

• Akademia Ignatianum w Krakowie

Bibliografia

• Archiwum Państwowe w Krakowie [APKr), KW PZPR - Wydział Organizacyjny, informacja dotycząca składu socjalnego krakowskiej organizacji partyjnej w latach 1948-1958,51/VII/16.
• APKr, KW PZPR - Wydział Organizacyjny, imienny wykaz sekretarzy KP, KZ w latach 1957, 1959, 1961-1962, 1964, 1969, informacje Wydziału Organizacyjnego o przebiegu kampanii sprawozdawczo-wyborczej w 1964 r. sygn. 51/VII/49.
• Dobierzewski, A., (red.), 1975, Organizacja polityczna społeczeństwa socjalistycznego w Polsce, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Drabik, S., 2013, Elita polityczna krakowskiej PZPR w latach 1956-1975, Avalon, Kraków.
• Dudek, A., 2004, Reglamentowana rewolucja rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988-1990, Arcana, Kraków.
• Dudek, A., 2009-2010, Zmierzch dyktatury. Polska 1986-1989 w świetle dokumentów, IPN, Warszawa.
• Dudek, A. i in., (wybór i oprać.), 2000, Centrum władzy. Protokoły posiedzeń kierownictwa PZPR - wybór z lat 1949-1970, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Dymek, В., 1987, Z dziejów PZPR w latach 1956-1970, Akademia Nauk Społecznych PZPR, Warszawa.
• Eisler, J., 1991, Marzec 1968, Geneza-przebieg-konsekwencje, PWN, Warszawa.
• Eisler, J., 2000, Grudzień 1970, Geneza - przebieg - konsekwencje, Sensacje XX wieku, Warszawa.
• Friszke, A., 1995, Polska Gierka, WSiP, Warszawa.
• Friszke, A., 2003, Polska losy państwa i narodu 1939-1989, Iskry, Warszawa.
• Friszke, A., 2007, Przystosowanie i opór, studia z dziejów PRL, Więź, Warszawa.
• Gontarczyk, P., 2003, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Fronda, Warszawa.
• IPN Kr 0125/115, Ocena pracy Komitetów Powiatowych PZPR w województwie krakowskim (1967-1970), ocena pracy Komitetu Powiatowego PZPR w Bochni za ostatnią kadencję (1964-1966) przygotowana przez komisję w składzie Andrzej Czyż, Władysław Jarosz, August Dudek, Karol Filek, Wacław Czuwaj i Karol Setlak.
• IPN Kr, 0125/115, Ocena pracy Komitetów Powiatowych PZPR w województwie krakowskim (1967-1970), ocena pracy Komitetu Powiatowego PZPR w Brzesku za okres kadencji obejmującej lata 1964-1966, Kraków 3 X1966.
• IPN Kr, 0125/115, Ocena pracy Komitetów Powiatowych PZPR w województwie krakowskim (1967-1970), uwagi o pracy instancji powiatowej w Chrzanowie za okres ostatniej kadencji obejmującej lata 1964-1966, Kraków, wrzesień 1966, przygotowane przez Zespół KW w składzie: E. Wójcik, J. Broniek, A. Krząśdk, J. Jaśkowiec, K. Luty.
• Kersten, K., 1990, Narodziny systemu władzy 1943-1948, Gama, Warszawa.
• Kołomiejczyk, N., 1974, Wybrane problemy rozwoju organizacyjnego partii w 30-leciu PRL, w: Materiały i Dyskusje, nr 17, WSNS, Warszawa.
• Kozik, Z., 1982, PZPR w latach 1954-1957, PWN, Warszawa.
• Musiał, F., 2008, Partia z narodem, naród z Kościołem, IPN, Kraków.
• Musiał, F., Szarek ]., (red.), 2008, Od Hitlera do Stalina, IPN, Kraków.
• Namiotkiewicz, W., 1985, Działalność Władysława Gomułki, Fakty wspomnienia, opinie, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Osęka, P., 2006, Rytuały stalinizmu, Oficjalne święta i uroczystości rocznicowe w Polsce 1944-1956, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Osęka, P., 2008, Marzec'68, Znak, Kraków.
• Paczkowski, A., 1986, Gomułka i inni, Dokumenty z archiwum КС (1948-1982), wybór źródeł, Krąg, Warszawa.
• Paczkowski, A., 1998, Półwieku dziejów Polski 1939-1989, PWN, Warszawa.
• Paczkowski, A., 2001, Droga do "mniejszego zła". Strategia i taktyka obozu władzy lipiec 1980- styczeń 1982, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Paczkowski, A., (red.), 2003, Centrum władzy w Polsce 1948-1970, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Paczkowski, A., 2009, Trzy twarze Józefa Światły. Przyczynek do historii komunizmu w Polsce, Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Persak, K., Stola, D., (red.), 2012, PZPR jako machina władzy, IPN i Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Raczkowski, W., 1981, Rozwój organizacyjny PZPR w regionie krakowskim w latach 1948-1959, PWN, Warszawa - Kraków.
• Stola, D., 2000, Kampania antysyjonistyczna w Polsce 1967-1968, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Stola, D., 2008, Złote lata PZPR: finanse partii w okresie Gierka, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
• Szczeblewski, J., Problemy rozwoju organizacyjnego PZPR w latach 1948-1971, w: J.W. Gołębiowski i W. Góra (red.), 1975, Ruch robotniczy w Polsce Ludowej, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Szwagrzyk, K. (red.), 2004, Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t.I 1944-1956, IPN, Warszawa.
• Terlecki, R., 2007, Miecz i tacza komunizmu, Historia aparatu bezpieczeństwa 1944-1990, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
• Wielgosz, J., 1988, W 40-lecie powstania Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej 1948-1988. Kraków - Nowy Sącz - Tarnów, Krajowa Agencja Wydawnicza, Kraków.
• W całym kraju trwa kampania sprawozdawczo-wyborcza PZPR, s. 1, "Dziennik Polski" z 5 listopada 1964, nr 263 (6455).