Miłosierdzie i gospodarka - od gór pobożnych do wspólnego ratowania się w nieszczęściu

• Autorzy: Józef Duda

Warianty tytułu

Charity and the Economy : from Montes Pietatis to the Mutual Aid

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Dobroczynność, rdzeń etosu Ewangelii, stała się jedną z podstawowych idei europejskiej cywilizacji. Na ziemiach polskich, podobnie jak w innych krajach Europy Zachodniej, praca charytatywna była prowadzona głównie przez Kościół, ale rola duchowieństwa, a szczególnie duchowieństwa zakonnego, nie ograniczyła się już tylko do działalności charytatywnej. Dzieło miłosierdzia łączono ze staraniem w rozwój gospodarczy. W tym celu zostały ustanowione, charytatywne instytucje kredytowe, tzw. góry pobożności (Montes pietatis). Ich działalność była kontynuowana przez reformatorów, w nieco zmienionej formie, aż do upadku Rzeczypospolitej. Najbardziej oryginalną instytucją tego rodzaju była fundacja księcia Stanisława Staszica pod nazwą Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściu, która przetrwała do czasów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

EN

Charity, the core of the Gospel ethos, became one of the founding ideas of European civilization and distinguished it from others. In Polish territories, as in other Western European countries, charity work was conducted primarily by the Church, which together with its sense of Gospel duty, defended the weak by concerning itself with economic development. For this purpose, charitable credit institutions, so-called mounts of piety (montes pietatis), were established. They were continued by reformers, in a somewhat changed form, until the decline of the Polish Commonwealth (Republic). The most original institution of this kind was Rev. Stanisław Staszic's foundation: the Hrubieszów Agricultural Society, which survived until the days of the Polish People's Republic. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Kościół w społeczeństwie; Potrzeby człowieka; Instytucje kredytowe

EN

Church in society; Human needs; Credit institution

• Czasopismo: Annales : etyka w życiu gospodarczym
• Rocznik: 2013
• Tom: 16
• Strony: 201--213

Twórcy

autor

Józef Duda

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Bibliografia

• A. Pronzato, Przypowieści Jezusa, t. II, Kraków 2004, s. 246.
• Encyklopedia Katolicka, t. 12, Lublin 2008, s. 1090.
• Jan Paweł II, Dives in misericordia 6.
• ks. L. Szubartowski, O miłosierdziu Boga, Lublin 2010, s. 124-126.
• Łukasz 15, 8-10.
• Św. Paweł, List do Kolossan, 3. 12.
• Św. Paweł, Drugi list do Koryntian, 8. 1-5, 13-14.
• Ks. L. Mateja, Oblicza miłosierdzia. Historyczne uwarunkowania rozwoju doktryny o miłosierdziu, Kraków 2003, s. 27.
• J. Radwan-Pragłowski, K. Frysztacki, Społeczne dzieje pomocy człowiekowi: od filantropii greckiej do pracy socjalnej, Katowice 1988, s. 53.
• T. Sinko, Od filantropii do humanitaryzmu i humanizmu, Warszawa 1960, s. 55.
• K. Romaniuk, Biblijny traktat o miłosierdziu, Ząbki 1994, s. 64.
• Księga Syracha 18. 13.
• Księga Tobiasza 4. 5-11.
• Cz. Kępski, Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Lublin 2002, s. 9.
• B. Geremek, Litość i szubienica. Dzieje nędzy i miłosierdzia, Warszawa 1989, s. 23.
• E. Leś, Od filantropii do pomocniczości: studium porównawcze rozwoju i działalności organizacji społecznych, Warszawa 2000, s. 34.
• T. Zbyrad, Renesansowe oblicze filantropii, [w:] Renesansowy ideał chrześcijanina. Źródła jedności narodów Europy, red. J. Sajdek, Lublin 2006, s. 120-121.
• B. Mandeville, Bajka o pszczołach, Warszawa 1957, s. 399-400.
• A. Smith, Teoria uczuć moralnych, Warszawa 1989, s. 29.
• F. Koneczny, Państwo w cywilizacji łacińskiej, Londyn 1981, s. 17.
• W.J. Dowiat, Polska państwem średniowiecznej Europy, Warszawa 1968, s. 238.
• Cz. Strzeszewski, Kościół katolicki w Polsce wobec zagadnień społeczno-gospodarczych (966-1918), [w:] Księga 1000-lecia katolicyzmu w Polsce, red. M. Rechowicz, Lublin 1969, s. 262.
• J. Kłoczowski, Chrześcijaństwo w Europie Środkowo Wschodniej i budowa organizacji kościelnej, [w:] Ziemie polskie w X wieku i ich znaczenie w kształtowaniu się nowej mapy Europy, red. H. Samsonowicz, Wydawnictwo UNIVERSITAS, Kraków 2000, s. 15.
• W. Słyś, Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 1958, s. 27.
• Kościół w Polsce, t. 1, Średniowiecze, Kraków 1966, s. 408-420.
• L. Charewiczowa, Praca w średniowiecznej Polsce, [w:] IV Zjazd Historyków w Poznaniu, Lwów 1925, s. 3.
• K. Rakowski, Wewnętrzne dzieje Polski, Warszawa 1908, s. 72.
• Z. Pazdro, Lichwa w świetle ustawodawstwa synodalnego polskiego w wiekach średnich, "Kwartalnik Historyczny", 1901 nr 1-0, s. 455.
• J. Warężak, Mons Pietatis w Łowiczu, [w:] Studia z historii gospodarczej i społecznej, poświęcona prof. dr. Franciszkowi Bujakowi, Lwów 1931, s. 288.
• B. Kumor, Kościelne stowarzyszenia świeckich na ziemiach polskich w okresie przedrozbiorowym, "Prawo Kanoniczne" 1967, nr 1/2, s. 323-326.
• J.T. Baranowski, Wieś i folwark. Studia z dziejów agrarnych Polski, Warszawa 1914, s. 276.
• A. Mańkowski, Banki pobożnych, [w:] Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 r., t. l, red. A. Ajnenkiel, A. Mączak, Wiedza Powszechna, Warszawa 1981, s. 16.
• J. Duda, Od nieurodzaju, powodzi, ognia i wojny. (Urządzenia pomocy gospodarczej dla wsi u schyłku Pierwszej Rzeczypospolitej), "Zamojskie Studia i Materiały", 2000 nr 3 (33), s. 115-116.
• A. Krzyżanowski, Zakładka na sprzężaj w Pawłowicach. Przyczynek do dziejów kredytu włościańskiego w XVIII wieku, Kraków 1897, s. 398.
• E. Rostworowski, Reforma pawłowska Pawła Ksawerego Brzostowskiego 1767-1795, "Przegląd Historyczny" 1953, nr 1/2, s. 136.
• J. Duda, Oświeceniowa idea reformy włościańskiej wobec przemian gospodarczych XIX wieku, [w:] Ku prawdzie we wspólnocie człowieka i Boga, Lublin 1997, s. 320.
• R. Przybylski, Klasycyzm czyli prawdziwy koniec Królestwu Polskiego, Warszawa 1983, s. 100.
• J. Duda, Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie - staszicowski model pomocy gospodarczej dla wsi, Lublin 1994.
• Stanisław Staszic 1755-1826. Księga zbiorowa, red. Z. Kukulski, Lublin 1926.
• Encykliki Leona XIII: Rerum novarum, szczególnie punkty 37-39; oraz Piusa XI: Quadragesimo anno szczególnie punkt 81, [w:] Dokumenty nauki społecznej Kościoła, Lublin 1966.
• S. Wojciechowski, Historia spółdzielczości polskiej do 1914 roku, Kraków 1939, s. 12
• Stanisław Staszic prekursor spółdzielczości chłopskiej w Europie, [w:] 150 lat Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego, Warszawa 1966
• B. Strużek, Stanisław Staszic a pierwociny spółdzielczości w Polsce, [w:] 150 lat Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego, Warszawa 1966
• S. Staszic, Krótki rys życia mojego, [w:] Stanisław Staszic 1755-1826. Księga zbiorowa, red. Z. Kukulski, Lublin 1926, s. 4.
• S. Czarnowski, Filozofia społeczna w Polsce końca XVIII wieku i na początku XIX, [w:] Dzieła, t. 2, Warszawa 1956, s. 20.
• S. Staszic, Pochwała Andrzeja Zamojskiego, [w:] Pochwała Marka Aurelego, red. A.L. Thomas, Warszawa 1916.
• S. Staszic, Pisma filozoficzne i społeczne, Warszawa 1954, t. l, s. 95.
• S. Staszic, Ród ludzki, Warszawa 1819, s. 88.
• S. Staszic, Pochwała Ludwika Gutakowskiego, [w:] Pochwała Marka Aurelego, red. A.L. Thomas, Warszawa 1916, s. 10.
• F. Skarbek, Rozprawa o kasach zasiłku i oszczędności czytana na posiedzeniu publicznym 30 kwietnia 1823, "Roczniki Towarzystwa Królewskiego Warszawskiego Przyjaciół Nauk" 1924, s. 35.
• F. Skarbek, Pamiętniki, Poznań 1978, s. 97.
• F. Skarbek, O dobroczynnym zakładzie dla rolników w Królestwie Polskim, "Roczniki Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk" 1824, s. 143.
• H. Brodowska, Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie, Warszawa 1956, s. 115.
• K. Koźmian, Pamiętniki, t. 2, Wrocław 1972, s. 208.
• T. Madler, Idee Staszicowskiego Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego, "Rolnictwo" 1933, s. 33.
• H. Chodynicki, Stosunek władz Królestwa Kongresowego do Towarzystwa Hrubieszowskiego, [w:] Stanisław Staszic 1755-1826. Księga zbiorowa, red. Z. Kukulski, Lublin 1926, s. 662
• J. Duda, Statut Towarzystwa Rolniczego Hrubieszowskiego, "Palestra" 1980, nr 271, s. 69.
• J.L. McLaughlin, Syn marnotrany czy rozrzutny ojciec?, Wydawnictwo ESPE, Kraków 2006.

Identyfikatory

DOI

11089/2235