Grecka tragedia, tragiczność a polityka

• Autorzy: Tomasz Żyro

Warianty tytułu

Greek Tragedy, the Tragic, and Politics

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Esej ten skupia się na refleksji proto-politycznej, jaka wyłoniła się w Atenach w poł. V w. p.n.e. Jasny i malowniczy kontekst intelektualny wynika z działalności sofistów, ale również trzech pokoleń greckich dramatopisarzy. Punktem wyjścia dla namysłu nad źródłami antropologii politycznej uczyniono Antygonę Sofoklesa. Warto zauważyć, że był to wiek szczerego optymizmu i poważnego myślenia. Jak twierdzą niektórzy badacze, był to wiek Człowieka. Wielkie znaczenie miał sukces Ateńczyków w lądowych i morskich działaniach przeciw Persom na początku stulecia (491-479 B.C.). Dostarczył on pozornie pewne świadectwo przewagi wolnych instytucji ateńskiej polis nad każdym innym rodzajem organizacji politycznej. Wypływał stąd również impuls do debat intelektualnych w Atenach, w których zasadniczo brali udział "sophistoi" i poeci. Bardzo ważna rola w debatach przypada dramatopisarzom. Podczas gdy sława Ajschylosa jako myśliciela, obok jego sławy poety i dramaturga, musi zawsze polegać bardziej na teologii niż ideach politycznych, obracających się wokół jego koncepcji dike i wiary w to, że Zeus ukarze łajdaków i nie pozwoli ginąć prawym, sława Sofoklesa opiera się na jego zainteresowaniu zagadnieniami politycznymi. Zanim nadszedł czas analizy i syntezy, nim też klasyfikacja i umowna konstrukcja rozmaitych możliwych form konstytucji dla polis miała stać się jednym z głównych przedmiotów zainteresowania greckich filozofów politycznych, Sofokles przedstawił bardzo interesujące omówienie początków państwa i "natury" obywatelstwa. Jego dramat poprzedza niezwykle złożona debata z V w. p.n.e. na temat związków między "naturą" (physis) a "prawami" (nomoi). Esej kończy się uwagami dotyczącymi dalszych przemian w podejściu do tych zagadnień. Użyteczny punkt odniesienia stanowią refleksje świętego Pawła przekraczające domenę "natury" przez wprowadzenie koncepcji łaski służącej rozumieniu ludzkiego przeznaczenia oraz wstępne wywody Hobbesa o naturze człowieka otwierające przestwór, jaki zwiastuje nadejście nowoczesności. (abstrakt oryginalny)

EN

This essay focuses on a proto-political reflection that emerged in Athens in the middle of 5th Century B.C. The intellectual context is clear and picturesque due to sophists' activity, but also to the three generations of Greek dramatists. As a point of departure for considering origins of the political anthropology the Sophocles' Antigone was used. It is worth remarking that it was an age of earnest optimism and of serious thinking. It was the age of Man, as some scholars are inclined to term. Athenians' success in both military and naval warfare against the Persians at the beginning of the century (491-479 B.C.) was momentous. It provided apparently certain proof that the free institutions of the Athenian polis were superior to any other kind of political organization. It also gave impetus for intellectual debates in Athens in which "sophistoi" and poets were taking essential part. The very important role in debates accrues to dramatists. Whereas Aeschylus' fame as a thinker, apart from his poetic and dramatic fame, must always rest more on his theology than on his political ideas, which centre round a poet's conception of dike and a belief that Zeus will punish the wicked and not allow the righteous to perish, Sophocles' fame rests upon his interest in political issues. Before the time of the analysis and synthesis, the classification and imaginary construction of the various possible forms of constitution for a polis was to become one of the chief concerns of Greek political philosophers, Sophocles offered a very interesting discussion on origins of the state and "nature" of citizenship. His drama follows the most intricate debate in 5th century B.C. concerning relationships between the "nature" (physis) and "laws" (nomoi). The essay ends with some conclusive remarks on further changes in treating the subject. As a point of references useful are St. Paul's reflections, that overcame the realm of "nature" by introducing a concept of grace in understanding of man's destiny, as well as Hobbes' preliminary disquisitions on the nature of man, that opened a chasm signifying the coming of modernity. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Prawo; Historia myśli politycznej; Antropologia filozoficzna; Antropologia polityczna

EN

Law; History of political thought; Philosophical anthropology; Political anthropology

• Czasopismo: Horyzonty Polityki
• Rocznik: 2010
• Tom: 1
• Numer: nr 1 Polityczna natura człowieka
• Strony: 63--90

Twórcy

autor

Tomasz Żyro

• Uniwersytet Warszawski

Bibliografia

• Tukidydes, Wojna Peloponeska, przekł. K. Kumaniecki, Czytelnik, Warszawa 1993, III 82.
• Arystoteles, Polityka, przekł. L. Piotrowicz, PWN, Warszawa 2006, 1301b 26.
• A. Sandauer, Wstęp do Edyp królem, [w:] Dramaty greckie, PIW, Warszawa 1977, s. 61.
• T.A. Sinclair, A History of Greek Political Thought, Routledge & Kegan Paul, London 1952, s. 34-35.
• Antiphon, "Peri Alêtheias", Corpus dei papiri filosofici greci e latini, ed. Fernanda Decleva Caizzi. Leo S. Olschki, Florencja 1989, t. 1, s. 179, cyt. za: Early Greek Political Thought from Homer to the Sophists, red. M. Gagarin, P. Woodruff, Cambridge University Press, Cambridge 2004, s. 245.
• Platon, Gorgiasz, przekł. W. Witwicki, PWN, Warszawa 1958,483e - 484a.
• L. MacKay, Antigone, Coriolanus, and Hegel, "Transactions and Proceedings of the American Philological Association" 93 (1962), s. 179.
• M. Riedel, W poszukiwaniu "związku obywatelskiego". Idea tego, co polityczne, i problem demokracji europejskiej, [w:] Obywatel - odrodzenie pojęcia, red. B. Markiewicz, IFiS PAN, Warszawa 1993, s. 31-44.
• A. Dihle, The Theory of Will in Classical Antiquity, University of California Press, Berkeley 1982, s. 85.
• Baldwin, biskup kantuaryjski, Traktat 10, PL 204, s. 513-514.
• Kazanie św. Hieronima, kapłana, do nowo ochrzczonych na temat psalmu czterdziestego pierwszego, CCL 78, s. 542-544.
• P. Manent, La Cite de l'homme, Flammarion, Paris 1997, s. 48.
• T. Hobbes, Leviathan, red. C.B. MacPherson, Penguin Books, London 1968, I. ii.