PL EN


Preferencje help
Widoczny [Schowaj] Abstrakt
Liczba wyników
Czasopismo
2013 | 4 | nr 7 Rzeczpospolita i republikanizm | 89--108
Tytuł artykułu

Moja, twoja, nasza... Wolność i zaimki w polskiej myśli politycznej XVIII wieku

Warianty tytułu
Mine, Yours, Ours... Liberty and Pronouns In Polish Political Thought of 18th Century
Języki publikacji
PL
Abstrakty
Artykuł poprzez analizę zaimków towarzyszących pojęciu wolności w polskiej myśli politycznej XVIII wieku pokazuje istotne kwestie z pogranicza ideologii politycznej i filozofii państwa. Przede wszystkim fakt, że była to nie tyle wolność indywidualna - moja, ile wolność w ramach pewnej wspólnoty - nasza. Podstawą posiadania wolności był fakt bycia obywatelem Rzeczypospolitej, czy bycia szlachcicem, czyli przynależność do określonej zbiorowości. Tylko ona gwarantowała swobodę i tylko w jej ramach mogła się ona realizować. Stąd wolność "ich" występuje stosunkowo rzadko, częściej jest to raczej "ich" niewola - stanów innych niż szlachecki, państw innych niż Rzeczpospolita. Nie była to jednak tylko wolność kolektywna - w ramach wspólnoty każdy indywidualnie cieszył się wolnością, sam decydował o sobie, czego wymowną ilustracją jest niesłychanie popularny zaimek "sam, sobie". Koncepcje wspólnotowe zaczęły ulegać zmianom pod koniec wieku XVIII, kiedy pod wpływem teorii zachodnich coraz więcej uwagi poświęcano wolności "mojej/jego" - wolności należnej z natury każdemu człowiekowi. Wizja wolności "naszej" okazała się jednak wyjątkowo trwała, odżyła w wieku XIX, kiedy utrata niepodległości pokazała, że bez wolności wspólnoty zagrożona jest także wolność jednostek ją składających. (abstrakt oryginalny)
EN
Analyzing the pronouns which accompanied the notion of liberty in 18th-century Polish political thought, the article brings to light essential questions from the borderland between political ideology philosophy and philosophy of the state. The fact that it was liberty within some community - ours, rather than that of the individual, mine - is particularly emphasized. The basis of possessing liberty was the fact of being a citizen of the Commonwealth, or being a nobleman; that is, belonging to a certain society. Only that guaranteed freedom and it could be fulfilled only within this framework. It was not only a collective liberty - within a community, everyone enjoyed liberty personally, deciding for himself individually, which is eloquently illustrated by the unspoken popularity of the pronouns "himself" and "his" (on "his" own) . Thus, "their" liberty occurs considerably rarely, more often it is rather "their" slavery - that of the orders different from the noblemen (szlachta) and that of states which are different from the Commonwealth. Conceptualizations of community were about to be changed at the end of the 18th century, when, under the influence of Western theories, more and more attention was paid to "my"/"his" liberty, the one that was derived from nature for every man. However, the vision of "our" liberty turned out to be exceptionally long-lasting and was revived in the 19th century, when the loss of independence proved that without the community's liberty, the very liberty of the individuals who constitute that community is threatened. (original abstract)
Czasopismo
Rocznik
Tom
4
Strony
89--108
Opis fizyczny
Twórcy
  • Uniwersytet Warszawski
Bibliografia
  • Bezstronne zastanowienie się nad proponowaną ustawą następstwa tronu w Polszczę, 1789, bm.
  • Bogusławski, K., 1786, O doskonałym prawodawstwie, Warszawa.
  • Bystrzonowski, W., 1730, Polak sensat w liście, w komplemencie polityk, humanista w dyskursie, w mowach statysta na przykład dany szkolnej młodzi, Lublin.
  • Dembowski, S., 1904, Wolność polska rozmową Polaka z Francuzem roztrząśniona, wyd. T. Wierzbowski, Biblioteka zapomnianych poetów i prozaików polskich XVI-XVIII w., z. 21, Warszawa.
  • Dzieduszycki, J., 1906, Traktat o elekcyi królów polskich, spisany die 19 Augusti 1707, wyd. z rękopisu T. Wierzbowski, Biblioteka zapomnianych poetów i prozaików polskich XVI-XVIII w., z. 23, Warszawa.
  • Głos wolnego obywatela z parafii do stanów zgromadzonych podniesiony, 1789, bm.
  • Górnicki, Ł., 1961, Rozmowa Polaka z Włochem o wolnościach i prawach polskich (1616), w: Górnicki, Ł., Pisma, wyd. R. Polak, t. 2, Warszawa.
  • Kołłątaj, H., 1790a, Krótka rada względem napisania dobrej konstytucyi rządu, Warszawa.
  • Kołłątaj, H., 1790b, Uwagi nad pismem, które wyszło w Warszawie w drukarni Dufourowskiej pt. Seweryna Rzewuskiego (...) o sukcesyi tronu w Polszczę rzecz krótka, Warszawa
  • . Kołłątaj, H., 1954, Listy anonima i Prawo polityczne, wyd. B. Leśnodorski, H. Wereszycka, t. 2, Warszawa.
  • Konarski, S., 1757, Rozmowa na czym dobro i szczęście Rzeczypospolitej zaległo, Warszawa.
  • Konarski, S., 1760, O skutecznym rad sposobie, 1.1, Warszawa.
  • Konarski, S., 1761, O skutecznym rad sposobie, t. 2, Warszawa.
  • Konarski, S., 1762, O skutecznym rad sposobie, t. 3, Warszawa.
  • Kożuchowski, S. K., 1979, Prawda o przyczynach kryzysu królestwa polskiego, w: Filozofia i myśl społeczna XVII wieku, CL. 1, opr. Z. Ogonowski, Warszawa.
  • Krótkie rzeczy z strony wolności a swobód polskich zebranie, przez tego, który wszego dobrego życzy ojczyźnie swojej roku 1587,llfebruańi, 1859, wyd. K.J. Turowski, Kraków.
  • Leszczyński, S., 1903, Głos wolny wolność ubezpieczający, wyd. S. Rembowski, Warszawa.
  • List do przyjaciela na sejmiki, 1791, Warszawa.
  • Łobarzewski, I., 1789, Zaszczyt wolności polskiej angielskiej wyrównywajacy, Warszawa.
  • Majchrowicz, Sz., 1764, Trwałość szczęśliwa królestw, albo ich smutny upadek wolnym narodom przed oczy stawiona na oszacowanie nieoszacowanej szczęśliwości swojej, CZ. 3, Lwów.
  • Modrzewski, A.F., 2005, O poprawie Rzeczypospolitej księgi czwore, oprać. M. Korolko, Piotrków Trybunalski.
  • Naprawa Rzeczypospolitej do elekcyi nowego króla [1573], wyd. K.J. Turowski, 1859, Kraków.
  • Opaliński, Ł., 1938, Rozmowa plebana z ziemianiem [1641], w: tegoż, Pisma polskie, wyd. Ł. Kamykowski, Warszawa.
  • Pawlikowski, J., 1789, Myśli polityczne dla Polski, Kraków.
  • [Pęski, W.], Domina palatii regina libertas, w: Dębiński, J., 1727, Różne moztry publiczne, sejmikowe i sejmowe, Częstochowa.
  • Popławski, A., 1774, Zbiór niektórych materyi politycznych, Warszawa.
  • Przestroga braterska w teraźniejszych podczas interregnum ojczyzny naszej zamieszaniu stanom rzeczypospolitej od szlachcica i ziemianina polskiego podana, 1733, bm.
  • Radzewski, F., Kwestyje politycznie obojętne, bm. i r.
  • Respons Rzeczypospolitej Polskiej na uniwersał i manifest książęcia Imci Franciszka Ludwika de Borbon de Conti, 1697, bm.
  • Rzewuski, A.W., 2008,0formie rządu republikańskiego myśli, wstęp W. Bernacki, przypisy M. Sanek, Kraków.
  • Rzewuski, S., 1790, Nad prawem które by szlachcie bez posesyi activitatem na sejmikach odbierało uwagi.
  • Rzewuski, J., Wielhorski M., i in., Manifest przeciw sukcesyi tronu w Polsce... roku 1790 miesiąca października 11 dnia, bm.
  • Starowolski, S., 1650, Reformacyja obyczajów polskich, Kraków.
  • Staszic, S., 1926, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, wyd. S. Czarnowski, BN I, 90, Kraków.
  • Stroynowski, H., 1785, Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki politycznej i prawa narodów, Wilno.
  • Uwagi obywatela nad pryncypalnymi punktami sejmu przyszłego tyczącymi się, 1788, bm.
  • Uwagi przeciw elekcyi i sukcesyi tronu w Polszczę, 1791, bm.
  • Wielhorski, M., 1775, O przywróceniu dawnego rządu według pierwiastkowych rzeczypospolitej ustaw, bm.
  • Wolan, A., 2010, De libertate politica sive civili. O wolności Rzeczypospolitej albo ślacheckiej, wyd. M. Eder, R. Mazurkiewicz, Warszawa.
  • Wolność polska dla ewakuacyi wojsk egzotycznych, życzy się brać ad arma defensionis, 1733, rkps, Biblioteka Kórnicka 434, k. 340.
  • Wybicki, J., 1984, Myśli polityczne o wolności cywilnej, wyd. Z. Nowak, Gdańsk.
  • Zbiór mów, głosów, przymówień, manifestów etc. mianych na sejmie roku 1786, Warszawa.
  • Zbiór mów różnych w czasie sześcioniedzielnego sejmu roku 1782 mianych, br., Wilno.
  • Zdanie szlachcica nieupodlonego ani najemnego datkiem rosyjskich rubli [...] pod widok publiczności podane, 1790, Warszawa.
  • Berlin, I., 1991, Dwie koncepcje wolności, Res Publica, Warszawa (pierwsze wyd. angielskie 1965).
  • Brugger, B., 1999, Republican Theory in Political Thought. Virtuous or Virtual?, St. Martin's Press, New York.
  • Gray, J., 1994, Liberalizm, Znak, Kraków.
  • Akty Powstania Kościuszki, 1918, wyd. Sz. Askenazy, W. Dzwonkowski, Kraków.
  • Konopczyński, W., 2002, Liberum veto, wyd. 2, Universitas, Kraków.
  • Maciszewski, J., 1969, Szlachta polska i jej państwo, Wiedza Powszechna, Warszawa.
  • Manent, P., 1994, Intelektualna historia liberalizmu, Arcana, Kraków.
  • Mulgan, R, 1984, Liberty in Ancient Greece, w: Conceptions of Liberty in Political Philosophy, Wyd. Z. Pelczyński, J. Gray, London.
  • Rosner, A., 1986, Uwagi o języku politycznym w Polsce czasów saskich, w: Wrzosek, M. (red.), Polska czasów saskich, Białystok.
  • Pettit, P., 1999, Republicanism. A Theory of Freedom and Government, ed. 2, Cambridge University Press, Cambridge.
  • Skinner, Q., 1998, Liberty before Liberalism, Cambridge University Press, Cambridge.
Typ dokumentu
Bibliografia
Identyfikatory
Identyfikator YADDA
bwmeta1.element.ekon-element-000171246759

Zgłoszenie zostało wysłane

Zgłoszenie zostało wysłane

Musisz być zalogowany aby pisać komentarze.
JavaScript jest wyłączony w Twojej przeglądarce internetowej. Włącz go, a następnie odśwież stronę, aby móc w pełni z niej korzystać.