Utylitaryzm - doktrynalna analiza ewolucji nurtu

• Autorzy: Olgierd Górecki

Warianty tytułu

Utilitarianism - Doctrinal Analysis Evolution of Thought

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Utylitaryzm jako nowatorski i oryginalny nurt etyczny oraz polityczno - społeczny wzbogacił dyskurs filozoficzny ostatnich trzech stuleci. Przedstawiciele utylitaryzmu wskazując na maksymalizację przyjemności skorelowaną z minimalizacją przykrości nawoływali do ustalenia obiektywnego katalogu zasad lub zachowań, których zastosowanie skutkowałoby wytworzeniem najwyższej użyteczności, zarówno dla dobra jednostki, jak i dla całego społeczeństwa. Różnice poglądów istniejące pomiędzy różnymi utylitarystami, dotyczące tak kluczowych pojęć, jak m.in.: szczęście, przyjemność czy użyteczność, z punktu widzenia metodologicznego prowadzą do diametralnych rozbieżności na płaszczyźnie etycznej, jak i instytucjonalnej. Poddając myśl utylitarną współczesnej naukowej analizie można jednak dostrzec, iż pomimo intelektualnej atrakcyjności odmiennych jej interpretacji, nie zawiera ona logicznego i wystarczająco silnego argumentu, który pozwoliłby na zabezpieczenie praw jednostki w wypadku konfliktu jej interesów z dobrem ogółu. (fragment tekstu)

EN

Utilitarianism as innovatory and original stream of ethical and political thought enrich philosophical discourse of last three centuries. Utilitarian thinkers pointed out that maximization of pleasure correlated with minimization of pain is correct way to create objective catalog of rules or behaviors which application resulted in formation of the highest utility, good for an individual and good for a society. From methodological point of view there are differences between utilitarian philosophers thought, such as: happiness, pleasure or utility guide to diametrical disaccord on ethical or institutional area. The present scientific analyzes of utilitarian thought represent attractive differences in interpretation of this doctrine. Despite of this utilitarianism does not include logical and intellectual strong arguments of protection individual man rights in the case of conflict with interest people at large. Thus this doctrine in eighteen and nineteen centuries match to postulate political egalitarianism, but in nowadays utilitarianism lost its strong ethical position. In the past utilitarianism was a political instrument attended to protect a majority of society from arbitrary reigning of small elite group of people. Modernly this thought legitimize coercion a will of majority even though other smaller group of citizens have different political point of view. This kind of thinking allow to objectify individual man which is only identified with instrumentality to maximization of utility. The author analyzed thought of Jeremy Bentham, John Stuart Mill and Herbert Spencer. Afterwards he compared their doctrines with science literature and presented a thesis that is basic and universal principles of utilitarianism and it could be actual rules of political ethics under condition of limitation theory of utility by appending law of inviolability natural rights of man. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Historia myśli ekonomicznej; Filozofia ekonomii; Analiza piśmiennictwa ekonomicznego

EN

History of economic thought; Philosophy of economics; Economic literature analysis

• Czasopismo: Annales : etyka w życiu gospodarczym
• Rocznik: 2011
• Tom: 14
• Numer: nr 1
• Strony: 115--126

Twórcy

autor

Olgierd Górecki

• Uniwersytet Łódzki

Bibliografia

• T. Tulejski, Od zasady użyteczności do demokracji. Filozofia polityczna Jeremy Benthama, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2004, s. 24-27.
• Z. Rau, Liberalizm. Zarys myśli politycznej XIX i XX w., Aletheia, Warszawa 2000, s. 24.
• F. Copleston, Historia filozofii, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989, t. VIII, s. 14.
• A. MacIntyre, Krótka historia etyki, PWN, Warszawa 2000, s. 293.
• W. Kwaśnicki, Historia myśli liberalnej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 69.
• J. Gray, Liberalizm, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1994, s. 43.
• P. Kelly, Liberalizm, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007, s. 47.
• J.S. Mill, Utylitaryzm. O Wolności, PWN, Warszawa 2005.
• J.S. Mill, O rządzie reprezentatywnym, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1995.
• R. Ludwikowski, J. Wolański, J.S. Mill, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1979.
• J. Hołówka, Wstęp do: J.S. Mill, O rządzie reprezentatywnym, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków 1995.
• S. Kowalczyk, Liberalizm i jego filozofia, Wydawnictwo Unia, Katowice 1995, s. 38.
• A. Szahaj, M.N. Jakubowski, Filozofia polityki, PWN, Warszawa 2005, s. 52.
• I. Berlin, Four Essays of Liberty, Oxford University Press, Oxford 1969, s. 118-172.
• M. Król, Filozofia polityczna, Znak, Kraków 2008, s. 86.
• M. Środa, Indywidualizm i jego krytycy, Aletheia, Warszawa 2003, s. 50.
• Z. Rau, Zapomniana wolność. W poszukiwaniu historycznych podstaw liberalizmu, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2008, s. 30-31.
• S. White, Równość, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008, s. 71.
• D. Boaz, Libertarianizm, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2005, s. 68.
• C.L. Sheng, A Utilitarian General Theory of Value, Value Inquiry Book Series Volume: 61, Amsterdam 1998, s. 4-9.
• M. Häyry, Liberal Utylitarianism and Applied Ethics, Routledge Press, London 1994, s. 158-166.
• A. Quinton, Utilitarian Ethics, Duckworth, London 1989, s. 1-10.
• O. Górecki, Korelacja etyki z gospodarką w etyce Herberta Spencera, w: "Annales. Etyka w życiu gospodarczym" 2010, t. XIII, nr 2, s. 59-69.
• H. Spencer, Social Statics, or the Conditions Essential to Human Happiness Specified, and the First of them Developed, London 1851, s. 5.
• L. Kasprzyk, Idee społeczno-polityczne Herberta Spencera, Stenotypia, Kraków 1961, s. 211.
• R. Wroczyński, Wstęp, w: H. Spencer, O wychowaniu umysłowym, moralnym i fizycznym, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2002, s. 20-21.
• H. Spencer, Jednostka wobec państwa, Liber, Warszawa 2002, s. 46, 60.
• M.W. Taylor, Men Versus the State. Herbert Spencer and Late Victoria Individualism, Clarendon Press, Oxford 2000, s. 230.
• R. Hoftstadter, Social Darwinism in American thought 1860-1915, Pennsylvania University Press, Pennsylvania 1945, s. 26.
• L. Kasprzyk, Spencer, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1967, s. 23.
• W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Aletheia, Warszawa 2009, s. 63.
• J.P. Hudzik, Wykłady z filozofii polityki, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2002, s. 65.
• P. Vardy, P. Grosch, Etyka. Poglądy i problemy, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1995, s. 68.
• N.L. Rosenbaum, Bentham' Theory of The Modern State, Harvard University Press, Harvard 1978, s. 62-63.
• C.L. Sheng, A New Approach to Utilitarianism. A Unified Utilitarian Theory and Its Application to Distributive Justice, Kluwer Academic Publishers, London 1991, s. 40.

Identyfikatory

DOI

11089/1424