Uwarunkowania zmian cen wieprzowiny i dochodów producentów trzody chlewnej w Polsce

• Autorzy: Mariusz Hamulczuk , Stanisław Stańko

Warianty tytułu

Factors Affecting Changes in the Prices and Farmers' Incomes in the Polish Pig Market

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W artykule przedstawiono mechanizmy leżące u podstaw zmian cen trzody chlewnej i dochodów producentów żywca wieprzowego w Polsce. Ceny trzody chlewnej determinowane są relacjami popytowo-podażowymi. Producenci rolni są cenobiorcami (pricetakers), zaś cena rynkowa jest parametrem, umożliwiającym prowadzenie kalkulacji ekonomicznej i jest weryfikatorem efektywności poszczególnych podmiotów. Opracowanie zawiera również empiryczną analizę czynników wpływających na kształtowanie się cen w latach 1997-2010. Analiza dokonana z wykorzystaniem modeli VAR wskazuje, że ceny trzody chlewnej w Polsce determinowane są głównie przez sytuację na rynkach zagranicznych. W drugim okresie tylko około 30% zmienności cen trzody chlewnej w Polsce zależy od warunków krajowych. Testy przyczynowości Grangera dowodzą, że zmiany cen wieprzowiny w łańcuchu marketingowym przebiegają według schematu typowego dla konkurencyjnego rynku. Przepływ sygnałów cenowych ma miejsce od cen producentów rolnych do cen detalicznych. Marże producentów rolnych w cenach detalicznych mięsa wieprzowego nie uległy większym zmianom na przełomie analizowanego okresu - wahają się cyklicznie i sezonowo wokół poziomu 37%. Załamanie produkcji wieprzowiny w Polsce po roku 2008 było spowodowane głównie czynnikami strukturalnymi. Chów trzody chlewnej w Polsce jest bardzo rozdrobniony w porównaniu do innych krajów UE i mała ekonomia skali znajduje odzwierciedlenie w niskich dochodach rolników. Wysoki koszt produkcji na jednostkę prowadzi do pogorszenia relacji między cenami krajowymi i zagranicznymi, w efekcie czego zmniejszeniu ulega popyt na wieprzowinę pochodzenia krajowego. (abstrakt oryginalny)

EN

The paper presents market-based mechanisms underlying changes in pig prices and pig meat producers' income in Poland. The pig prices are determined by supply and demand equilibrium. Farmers are price takers and a market price is a parameter which enables them to make economic calculation and being verify their individual effectiveness. This paper comprises also an empirical analysis of the factors affecting pig prices development in the 1997-2012. The analysis based on VAR models indicates that pig prices in Poland are determined mostly by the situation on foreign markets. In the long term only around 30% pig prices variation in Poland depends on national conditions. The Granger causality tests proved that changes in the prices of pork in the marketing chain occur ac-cording to a pattern typical for a competitive market - the direction of price signals comes from producer prices towards consumer prices. The farmers margins in pork meat marketing chain have not changed over analyzed period - they varied in cyclical and seasonal motion around 37% level. The collapse of pork production in Poland since 2008 has been caused mainly by structural reasons. Pig production in Poland is very fragmented in comparison to other UE countries thus small economic of scale is reflected in farmers' low incomes. High cost of production per unit leads to deteriorating the price relationships between foreign and domestic prices and thus lowers demand for domestic pork. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Mięso wieprzowe; Produkcja zwierzęca; Ceny; Handel zagraniczny

EN

Pork meat; Animal production; Prices; Foreign trade

• Czasopismo: Zagadnienia Ekonomiki Rolnej
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 3
• Strony: 44--66

Twórcy

autor

Mariusz Hamulczuk

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

autor

Stanisław Stańko

• Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Bibliografia

• Charemza W.W., Deadman D.F.: Nowa ekonometria. PWE, Warszawa 1997.
• Cramer G.L., Jensen C.W., Southgate D.D., Jr.: Agricultural Economics and Agribusiness. John Wiley & Sons Inc, lata: 1988, 1997, 2001.
• Eurostat; http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portaypage/portal/eurostat/home/.
• Ezekiel M.: The cobweb theorem. Quart. J. Econ., nr 53, 1938.
• Ferris J.N.: Agricultural prices and commodity market analysis. Copyright by John N. Ferris. Michigan State University Press, 2005.
• Figiel S.: Cenowa efektywność rynku towarowego na przykładzie zbóż w Polsce. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2002.
• Gardner B.L.: The farm-retail price spread in a competitive food industry. American Journal of Agricultural Economics, vol. 19, 1975.
• GUS. Rocznik Statystyczny. Lata 1995-2012.
• Hamulczuk M., Gędek S., Klimkowski C., Stańko S.: Prognozowanie cen surowców rolnych na podstawie zależności przyczynowych. Program Wieloletni 2011-2014. Raport nr 52. IERIGŻ-PIB, Warszawa 2012.
• Hamulczuk M.: Powiązania cen wieprzowiny pomiędzy rynkiem polskim, duńskim i niemieckim. Problemy Rolnictwa Światowego, T. XVII. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2007.
• Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi. Analizy Rynkowe, nr 19-37 z lat 1997-2013. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW.
• Heijman W., Krzyżanowska Z., Gędek S., Kowalski Z.: Ekonomika rolnictwa. Zarys teorii. Fundacja Rozwój SGGW, Warszawa 1997.
• Kowalski A., Rembisz W.: Rynek rolny i interwencjonizm a efektywność i sprawiedliwość społeczna. IERiGŻ-PIB, Warszawa 2005.
• Kusideł E.: Modelowanie wektorowo-autoregresyjne VAR. Metodologia i zastosowanie w badaniach ekonomicznych. Absolwent, Łódź 2000.
• Lutkepohl H., Krattzig M.: Applied time series econometrics. Cambridge University Press, 2007.
• Maddala G.S.: Ekonometria. PWN, Warszawa 2006.
• Małkowski J., Zawadzka D.: Wahania produkcji trzody chlewnej w Polsce i innych krajach. Komunikaty Raporty Ekspertyzy, nr 389. lERiGŻ, Warszawa 1995.
• Metodyka szacowania fizycznych rozmiarów produkcji zwierzęcej. GUS, Warszawa 2008.
• Meyer J., von Cramon-Taubadel S.: Asymmetric price pransmission: a survey. Journal of Agricultural Economics, vol. 55, Issue 3, 2004.
• Rajtar J.: Sprawność rolnictwa polskiego. Wieś Współczesna, nr 7, 1988.
• Rembeza J.: Transmisja cen na rynku mięsa [w:] Ewolucja rynku mięsnego i jej wpływ na proces transmisji cen. Program Wieloletni 2005-2009. Raport nr 73. IERiGŻ-PIB, Warszawa 2007.
• Rembeza J.: Transmisja cen w gospodarce polskiej. Wydawnictwo Uczelnianie Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2010.
• Rembisz W.: Mikroekonomiczne podstawy wzrostu dochodów producentów rolnych. Wydawnictwo Vizja Press&IT, Warszawa 2007.
• Rembisz W., Sielska A., Bezat A.: Popytowo uwarunkowany model wzrostu produkcji rolno-żywnościowej. Program Wieloletni 2011-2014. Raport nr 13. IERIGŻ-PIB, Warszawa 2011.
• Ritson Ch.: Agricultural economics. Principles and policy. COLLINS, London 1985.
• Rocznik Statystyczny GUS. Lata 1995-2011.
• Rynek mięsa. Stan i perspektywy. Analizy Rynkowe, nr 25-43 z lat 1997-2013. IBRiGŻ-PIB, ARR, MRiRW.
• Rynek mięsa wieprzowego. MRiRW, ZSIR, nr 8 z 28.02.2013.
• Seremak-Bulge J.: Zmiany cen i marż cenowych na poszczególnych poziomach podstawowych rynków żywnościowych. Zeszyty Naukowe SGGW: Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 100, 2012.
• Skarżyńska A., Jabłoński K.: Wyniki ekonomiczne wybranych produktów rolniczych w 2011 r. IERiGŻ-PIB, Warszawa 2012.
• Stańko S.: Tendencje zmian cen produktów rolnych i żywnościowych w krajach gospodarczo rozwiniętych i w Polsce. Roczniki Nauk Rolniczych, seria G, t. 88, z. l, Warszawa 1999.
• Świetlik K.: Ceny żywności w procesie rynkowych przemian polskiej gospodarki (1994-2004). Studia i Monografie, nr 141. lERiGŻ-PIB, Warszawa 2008.
• Toda H.Y., Yamamoto T.: Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, vol. 66, 1995.
• Tomek W.G., Robinson K.L.: Kreowanie cen artykułów rolnych, PWN, Warszawa 2001.
• Urban R.: Wartość dodana i marże w przetwórstwie głównych produktów rolnych. IERiGŻ, Warszawa 2002.
• Wirtschaftslehre. Die Landwirtschaft 4 BLV Verlagsgesellschaft mbH, München 2000.
• Woś A.: Podstawy agrobiznesu. Wydawnictwo Prywatnej Wyższej Szkoły Businessu i Administracji, Warszawa 1996.
• X-12-ARIMA Reference Manual, version 0.3, US. Bureau of the Census, 2011; http://www.census.gov/ts7x 12a/v03/x 12adoc V03 .pdf.
• Ziętara W.: Stan i tendencje w chowie trzody chlewnej w Polsce. Przegląd Hodowlany, nr 2, 2012.