Przemiany demograficzne w regionie o nasilonej migracji zagranicznej na przykładzie województwa opolskiego

• Autorzy: Joanna Dybowska

Warianty tytułu

The Demographic Transformations in the Region of Intensified Migration Abroad. A Case Study of Opole Province

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Autorka niniejszej pracy poddaje analizie przemiany demograficzne w województwie opolskim, będącym przykładem regionu o nasilonej migracji zagranicznej jego mieszkańców. Głównym celem podjętych przez autorkę badań była ocena wpływu migracji na stan ludności pozostającej w regionie migracyjnym. W pracy przedstawiono m.in. ewolucję teorii przejścia demograficznego, przyczyny i formy migracji, jej uwarunkowania i wielkość na ziemiach Polski i Śląska Opolskiego. W rozdziele ostatnim pracy zaprezentowane zostały wyniki przeprowadzonych przez autorkę badań empirycznych.

EN

The present work comprises four chapters. The first two are devoted to theoretical problems related to the course of the demographic processes and the very phenomenon of migration itself. In the first chapter the theory of the first and the second demographic transition was discussed, as offering the bases for a joint consideration of basic components of the population balance which includes births, deaths and migrations. In the second chapter, various concepts of explaining the regularities concerning migration movements, causes behind and forms of the occurrence of migration, as well as practical questions concerning registration of migrations were discussed. The third chapter contains a short historical sketch of the conditionings and the size of migrations of the population of Poland, with an explanation of the specific character of the migration in Opole Silesia. Chapter Four is devoted to a discussion and presentation of the results of the empirical research carried out by the author of the present work. (short original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Przemiany demograficzne; Demografia; Migracja ludności; Przyczyny migracji; Socjologia migracji; Ludność; Badania empiryczne; Procesy demograficzne; Analiza demograficzna; Teoria przejścia demograficznego

EN

Demographic transformation; Demography; Population migration; Reasons for migration; Sociology of migration; Population; Empirical researches; Demographic process; Demographic analysis; Theory of demographic transition

• Czasopismo: Studia i Monografie / Uniwersytet Opolski
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 487
• Strony: 309

Twórcy

autor

Joanna Dybowska

Bibliografia

• Babiński G., Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce w świetle spisu ludności z roku 2002, "Studia Socjologiczne" 2004. nr 1(172).
• Balaryn J., Sytuacja demograficzna Opolszczyzny 1945-1970, Instytut Śląski, Opole 1975.
• Baiaryn J., Szacunek ludności autochtonicznej województwa opolskiego wg stanu w dniu 30 VI 1977, Instytut Śląski w Opolu (maszynopis).
• Balicki J., Frątczak E., Nam Ch.B., Mechanizmy przemian ludnościowych: globalna polityka ludnościowa. Przemiany ludnościowe: fakty - interpretacje - oceny, t. 1, Instytut Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2003.
• Bartkowiak R., Rozwój ludności świata i prawa nim rządzące, SGH, Warszawa 2001.
• Berlińska D., Odrębność kulturowo-społeczna województwa opolskiego, w: Śląsk Opolski. Region i jego struktura, red. S. Malarski, Instytut Śląski, Opole 1992.
• Bijak J., Kupiszewska D., Kupiszewski M., Saczuk K., Stan i dynamika ludności w Europie 2002-2052 a migracje kompensacyjne, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych, październik 2005, http://www.cefmr.pan.pl/events/materials/2005-10-19_7_simulations.pdf (październik 2011).
• Billari F.C., Kohler H.P., Patterns of Low and Lowest-Low Fertility in Europe, "Population Studies" 2004. vol. 58, No 2.
• "Biuletyn Migracyjny" 2005, nr 4, http://www.migration-news.uw.edu.pl/BiuletynMigracyjny4. pdf (grudzień 2010).
• Bongarts J., Population Aging and the Rising Cost of Public Pensions, "Population and Development Review" 2004, vol. 30, No 1.
• Cieślak M., Pomiar procesu starzenia ludności, "Studia Demograficzne" 2004, nr 2(146).
• Coleman D., Migration and Its Consequences in 21st Century Europe, "Vienna Yearbook of Population Research" 2009, http://hw.oeaw.ac.at/0xlaa500d_0x0022ebde.pdf (styczeń 2013).
• Coleman D., The Demographic Effects of International Migration in Europe, "Oxford Review of Economic Policy" 2008, vol. 24, No 3. http://www.rodoh.us/052003-02282012arch 11101961/vbg-temp/Coleman/colemanOREP2008.pdf (luty 2013).
• Demografia. Metody analizy i prognozowania, red. M. Cieślak, PWN, Warszawa 1992.
• Demography Report 2010. Older, More Numerous and Diverse Europeans, European Commission, Eurostat, March 2011, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB (sierpień 2011).
• Dorejko P., Przemiany struktur społeczno-demograficznych ludności, [w:] Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski, PWE. Warszawa 1990.
• Drobek W., Heffner K., Diagnoza stanu przekształceń sieci osadniczej województwa opolskiego. [w:] Województwo opolskie 1999: wstępna diagnoza wybranych dziedzin, red. D. Berlińska, Instytut Śląski, Opole 1999.
• Dybowska J., Ludność i gospodarka - rozważania na temat rozwoju ludności i gospodarki, [w:] Ludność Śląska - procesy demograficzne i społeczne w okresie transformacji ustrojowej, red. R. Rauziński, Instytut Śląski, Opole 2003.
• Dybowska J., Migracje a stan ludności województwa opolskiego, w: Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035. Aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy, red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwiżdż, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Opole-Warszawa 2012.
• Dybowska J., Procesy depopulacji wyzwaniem dla polityki społeczno-gospodarczej w Polsce, [w:] Wyzwania dla polityki rozwoju gospodarczego i społecznego w warunkach integracji europejskiej i światowego kryzysu gospodarczego, red. Z. Mikołajewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011.
• Dybowska -J., Starzenie demograficzne miast województwa opolskiego, [w:] Procesy urbanizacji i ich uwarunkowania na początku XXI wieku, red. J. Słodczyk, M. Śmigielska, Studia Miejskie, t. 4, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011.
• Dybowska J., The Demographic Conditionings Behind the Social Policy m Poland, [w:] Contemporary Problema of the Socio-Economics Policy in Poland. ed. M. Bucka, Opole University, Opole 2007.
• Dybowska J., Zmiany demograficzne w Polsce i ich skutki w perspektywie roku 2050, [w:] Procesy i kierunki przemian gospodarczych i społecznych w Polsce w okresie transformacji, red. Z. Mikołajewicz, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Ekonomia 28, Opole 2004.
• Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias D., Metody badawcze w naukach społecznych, Zysk i S-ka Poznań 2001.
• Gawryszewski A., Ludność Polski w XX wieku, IGiPZ PAN, Warszawa 2005.
• Giannakouris K., Ageing Characterises the Demographic Perspektives of European Societies, "Statistics in focus" 72/2008, http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB (wrzesień 2010).
• Główne kierunki emigracji w latach 1966-2008, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_8408_PLK HTML.htm (wrzesień 2012).
• Golachowski S., Zagadnienia demograficzne Opolszczyzny, Komunikaty, nr 9, Instytut Śląski Opole 1961.
• Górny A., Kaczmarczyk P., Uwarunkowania i mechanizmy migracji zarobkowych w świetle wybranych koncepcji teoretycznych, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Seria: "Prace migracyjne" nr 49, listopad 2003, http://www.migracje.uw.edu.pl/download/publi-kacja/208/ (wrzesień 2011).
• Grabowski W., Raport. Straty ludzkie poniesione przez Polskę w latach 1939-1945, [w:] Polska 1939-1945. Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami, red. W. Materski, T. Szarota, IPN, Warszawa 2009.
• Hanich A., Powojenna "repatriacja" Polaków z Kresów Wschodnich na Śląsk Opolski, [w:] Wokół ludzi i zdarzeń. Przesiedleńcy z dawnych Kresów Rzeczypospolitej w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego w sześćdziesięcioleciu 1945-2005, red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwiżdż, Instytut Śląski, Opole 2010.
• Heather V,, Imperia i barbarzyńcy. Migracje i narodziny Europy, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2010.
• Heffner K., Regionalizm Śląska Opolskiego i jego cechy z punktu widzenia jego procesów osadniczych, [w:] Śląsk Opolski. Region i jego struktura, red. S. Malarski, Instytut Śląski, Opole 1992.
• Heffner K., Rauziński R,, Region migracyjny. Wybrane aspekty demograficzne, społeczne i gospodarcze na przykładzie Śląska Opolskiego, Instytut Śląski, Opole 2003.
• Holzer Z., Demografia, PWE, Warszawa 1999.
• Iglicka K., Migracje zagraniczne w świetle najnowszych ujęć teoretycznych, "Studia Demograficzne" 1995, nr 3(121).
• Iglicka K., Terytorialne przemiany płodności w Polsce w latach 1931-1988. SGH. Warszawa 1994.
• Iglicka-Okólska K., Analiza zachowań migracyjnych na podstawie wyników badania etnosondażowego migracji zagranicznych w wybranych regionach Polski w latach 1975-1994, SGH, Warszawa 1998.
• Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach 2004-2011. GUS, Warszawa, październik 2011, http://www.stat.gov.pi/gus/5840_3583_PLK_HTML.htm (październik 2012).
• International Migrants by Age, "Population Facts" No 2010/6, http://www.un.org/esa/popula-tion/publications/popfacts_2010-6.pdf (czerwiec 2011).
• International Migration Report 2006: A Global Assessment, United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, New York 2009, www.un.org/esa/popula-tion/publication/2006_MigrationRep/exec_sum.pdf (listopad 2011).
• International Migration Report 2009: A Global Assessment, United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, New York 2011, http://www.un.org/esa/popu-lation/publications/migration/WorldMigrationReport2009.pdf (luty 2012).
• Jaźwińska E., Metody ilościowe w badaniach nad migracjami zagranicznymi, Prace Migracyjne, nr 36, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, kwiecień 2000, http://www.migracje.uw.edu.pl/download/publikacja/248/ (grudzień 2012).
• Jończy R., Migracje zagraniczne z obszarów wiejskich województwa opolskiego po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Wybrane aspekty ekonomiczne i demograficzne, Instytut Śląski, Opole-Wrocław 2010.
• Jończy R., Wpływ migracji zagranicznych na dysharmonię rozwoju województwa opolskiego, Instytut Śląski, Opole 2006.
• Jóźwiak J., Zmiana paradygmatu w demografii, [w:] Przemiany demograficzne w Polsce w latach 90. w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego, red. I.E. Kotowska, SGH, Warszawa 1999.
• Kaczmarczyk P., Migracje o charakterze cyrkulacyjnym a inne formy mobilności terytorialnej w świetle doświadczeń badawczych, Prace Migracyjne, nr 45, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski, Warszawa, wrzesień 2002, http://www.migracje.uw.edu.pl/publ /579/ (wrzesień 2011).
• Kaczmarczyk P., Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2005.
• Kaczmarczyk P., Współczesne migracje zagraniczne Polaków - skala, struktura oraz potencjalne skutki dla rynku pracy, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Warszawa 2006, http.//www,bezrobocie.org.pl/files/1bezrobocie.org.pl (czerwiec 2012).
• Kaczmarczyk P., Tyrowicz J., Współczesne migracje Polaków, Fundacja Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych, Biuletyn, nr 1, listopad 2007, http://www.bezrobocie.org.pl/files/lbezrobo-cie.org.pl (czerwiec 2012).
• Kania-Gospodarowicz A., Źródła informacji o ludności, [w:] Demografia. Metody analizy i prognozowania, red. M. Cieślak, PWN, Warszawa 1992.
• Kędelski M., Fikcja demograficzna w Polsce i RFN (ze studiów nad migracjami zagranicznymi), "Studia Demograficzne" 1990. nr 1.
• Kędelski M., Paradysz J., Demografia. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 1990.
• Kępińska E., Migracje sezonowe z Polski do Niemiec. Mechanizmy rekrutacji, rola rodziny i zróżnicowanie według pici. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2008.
• Kotowska I.E., Drugie przejście demograficzne i jego uwarunkowania, [w:] Przemiany demograficzne w Polsce w latach 90. w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego, red. I.E. Kotowska, SGH, Warszawa 1999.
• Koryś P., Okólski M., Czas globalnych migracji. Mobilność międzynarodowa w perspektywie globalizacji. Prace Migracyjne, nr 55, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski, maj 2004, www.migracje.uw.edu.pl/download/publikacje/272/ (wrzesień 2011).
• Kowalski Z., Ludność Śląska Opolskiego w latach 1945-1950, [w:] Ludność Śląska Opolskiego w XIX i XX wieku. Analizy statystyczne, red. Z. Kowalski, WOINTE, Opole 1987.
• Kupiszewski M., Zmiany wzorców migracji w Polsce: od migracji stałej w czasach komunizmu do zróżnicowanych form migracji i mobilności w XXI wieku - konsekwencje dla polskiej polityki migracyjnej, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych, http;//www.cefmr.pan.pl (czerwiec 2011).
• Kupiszewski M., Bijak J., Zmiany i problemy demograficzne a rozwój przestrzenny, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych, listopad 2007, www.mrr.gov.pl (październik 2011).
• Kurkiewicz J., Pociecha J.. Zając K., Metody wielowymiarowej analizy porównawczej w badaniach rozwoju demograficznego, SGH, Warszawa 1991.
• Lesińska M., Migracje we współczesnej analizie politologicznej - niewykorzystany potencjał Ośrodek Badań nad Migracjami, czerwiec 2011, "CMR Working Papers" 47/105, www.migra-cje.uw.edu.pl/publ/1569/ (grudzień 2012).
• Lesiuk W., Historyczne uwarunkowania odrębności regionalnej Opolszczyzny, [w:] Śląsk Opolski Region i jego struktura, red. S. Malarski, Instytut Śląski, Opole 1992.
• Lesiuk W., Stosunki narodowościowe na Śląsku Opolskim w XIX i XX wieku w świetle podstawowych źródeł statystycznych, [w:] Ludność Śląska Opolskiego w XIX i XX wieku. Analizy statystyczne, red. Z. Kowalski, WOINTE. Opole 1987.
• Lesthaeghe R., Europe's Demographic Issues: Fertility, Household Formation and Replacement Migration, IPD Working Paper 2006-6, www.vub.ac.be/SOCO/Lesthaeghe.htm (grudzień 2010).
• Lesthaeghe R., The Unfolding Story of the Second Demographic Transition, http://sdt.psc.isr. umich.edu/pubs/presentations/Unfolding_2010.pdf (styczeń 2011).
• Lesthaeghe R., Lopez-Gay A., Structural and Cultural Synergisms in Successive Behavioral Innovations: A Comparative Analysis of Two Demographic Transitions in the Regions of Spain and Belgium 1880-2010, http://sdt.psc.isr.umich.edu/pubs/presentations/Spain_Belgium.pdf (styczeń 2011).
• Lis M., Ludność rodzima na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej (1945-1993), PIN - Instytut Śląski, Opole 1993.
• Ludność Śląska Opolskiego w XIX i XX wieku. Analizy statystyczne, red. Z. Kowalski, WOINTE, Opole 1987.
• Makać W., Podstawy statystyki i demografii dla studentów administracji, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2003.
• Maksimowicz A., Wzorzec umieralności w kolejnych fazach przejścia, [w:] Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski, PWE, Warszawa 1990.
• Maksimowicz A., Pułaska-Turyna B.. Typy przejścia demograficznego, [w:] Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski, PWE, Warszawa 1990.
• Maksimowicz A., Pulaska-Turyna B., Rószkiewicz M., Rodowód i ewolucja teorii przejścia demograficznego, [w:] Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski, PWE, Warszawa 1990.
• Małachowski W., Migracje we współczesnym świecie. Implikacje dla Polski, SGH, Warszawa 2010.
• Massey D.S., Arango J., Hugo G., Kouaouci A., Pellegrino A., Taylor J., Theories of International Migration: A Review and Appraisal, "Population and Development Review" 1993, vol. 19, No 3. www.jstor.org/stable/2938462 (grudzień 2012).
• Matykowski R., Mniejszość niemiecka a wyniki wyborów prezydenckich w województwie opolskim, [w:] Śląsk Opolski w warunkach integracji europejskiej, red. M. Śmigielska, J. Słodczyk, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2003.
• Migracje zagraniczne ludności 2002. GUS, Warszawa 2004, www.stat.gov.pl/gus/8216_PLK_HTML.htm (czerwiec 2012).
• Mioduszewska M., Najnowsze migracje z Polski w świetle danych Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności, Centre of Migration Research, CMR Working Papers, No 36/94, lipiec 2008, www.migracje.uw.pl/download/publikacja/611/ (październik 2011).
• Nowak S., Metodologia badań społecznych, PWN, Warszawa 2007.
• Okólski M., Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Scholar, Warszawa 2004.
• Okólski M., Demografia zmiany społecznej, Scholar, Warszawa 2004.
• Okólski M., Demograficzno-instytucjonalne antynomie współczesności, [w:] Dylematy współczesnej cywilizacji a natura człowieka, red. J. Reykowski, T. Bielicki, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1997.
• Okólski M., Makrospołeczne i regionalne konsekwencje migracji z Polski, [w:] Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035 Aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy. red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwiżdż. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Opole-Warszawa 2012.
• Okólski M., Migracje zagraniczne w Polsce w latach 1980-1989. Zarys problematyki badawczej, "Studia Demograficzne" 1994, nr 3(117).
• Okólski M., Modernizacja społeczeństwa a przejście demograficzne, [w:]Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski, PWE. Warszawa 1990.
• Okólski M., Modernizacyjna rola migracji. Ośrodek Badań nad Migracjami, CMR Working Papers 46/104, maj 2011. www.migracje.uw.edu.pl/download/publikacja/1550/ (styczeń 2013).
• Okólski M., Statystyka imigracji w Polsce. Prace Migracyjne, nr 2, Instytut Studiów Społecznych, Uniwersytet Warszawski, luty 1997. www.migracje.uw.edu/pl/download/publikacja/548 (wrzesień 2011).
• Okólski M., Fihel A., Bilans demograficzny Polski w roku 2033, www.mrr.gov.pl/rozwoj_regional-ny/poziom_krajowy/polska_polityka_przestrzenna/prace_nad_KPZK_2008-2033/Documents/ okolski.pdf (grudzień 2010).
• Okólski M., Pajestka J., Ludność i gospodarka świata, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.
• Ostasiewicz S., Migracje, [w:] Demografia. Metody analizy i prognozowania, red. M. Cieślak, PWN, Warszawa 1992.
• Piesowicz K., Demograficzne skutki II wojny światowej, "Studia Demograficzne" 1987, nr 1(87).
• Piesowicz K., Ważniejsze zmiany w zaludnieniu ziem polskich w czasie II wojny światowej, "Studia Demograficzne" 1988, nr 3(93).
• Piesowicz K., Wielkie ruchy migracyjne w latach 1945-1950, "Studia Demograficzne" 1988, nr 4(94).
• Polacy za granicą, "Biuletyn Migracyjny" 2010, nr 27, http://www.udsc.gov.pl/files/biuietyn_mi-gracyjny/BiuletynMigracyjny27.pdf (styczeń 2011).
• Polityka gospodarcza w Polsce i w Unii Europejskiej na początku XXI w., red. A. Barteczek, A. Lorek, A. Rączaszek, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice 2009.
• Popławski T., Migracje a przemiany struktur społeczności lokalnych Polski Północno-Wschodniej i Śląska Opolskiego, [w:] Migracje 1945-1995, Migracje i Społeczeństwo 3, Wydawnictwo Veriton, Warszawa 1999.
• Procesy wyludniania się wsi w regionie opolskim, red. K. Heffner, Instytut Śląski, Opole 1990.
• Prognoza ludności na lata 2008-2035, GUS, Warszawa 2008, http://www.stat.gov.pl/gus/5840_8708_PLK_HTML.htm (grudzień 2012).
• Przemiany demograficzne w Polsce w lalach 90. w świetle koncepcji przejścia demograficznego, red. I.E. Kotowska, SGH, Warszawa 1999.
• Pułaska-Turyna B., Wzorzec rozrodczości w kolejnych fazach przejścia, [w:] Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski, PWE, Warszawa 1990.
• Radzikowska B., Struktury ludności, [w:] Demografia. Metody analizy i prognozowania, red. M. Cieślak, PWN. Warszawa 1992.
• Radzikowska B., Teoria przejścia demograficznego, [w:] Demografia. Metody analizy i prognozowania, red. M. Cieślak, PWN, Warszawa 1992.
• Raport z wyników. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011, GUS, Warszawa, lipiec 2012, www.stat.gov.pl/gus/5840_13164_PLK_HTML.htm (październik 2012).
• Rauziński R., Charakterystyka demograficzna miast i wsi Opolszczyzny w latach 1945-1990, [w:] Śląsk Opolski. Region i jego struktura, red. S. Malarski, Instytut Śląski, Opole 1992.
• Rauziński R., Ludność na Śląsku 1945-1990, WSI, Opole 1991.
• Rauziński R., Migracje zagraniczne Polaków w XX i XXI wieku w świetle badań demograficznych, [w:] Emigracja jako problem lokalny i globalny, red. A. Lipski, W. Walkowska, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Kardynała Augusta Hlonda, Mysłowice 2010.
• Rauziński R., Sytuacja demograficzna Śląska Opolskiego na przełomie XX i XXI wieku, [w:] Obraz społeczny Śląska na przełomie wieków, red. Z. Pisz, Instytut Śląski, Opole 2004.
• Rauziński R., Zaburzenia w ruchu naturalnym i w zasobach pracy pod wpływem migracji zewnętrznych w województwie opolskim w latach 1975-1980, Instytut Śląski, Opole 1980.
• Rauziński R., Zmiany w strukturze demograficznej i społecznej śląskiej ludności rodzimej na tle procesów demograficznych na Śląsku Opolskim po II wojnie światowej, [w:] R. Rauziński, K. Szczygielski, Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego, Instytut Śląski, Opole 2008.
• Rauziński R., Zróżnicowanie sytuacji demograficznej społeczeństwa Śląska Opolskiego w zależności od pochodzenia regionalnego na tle emigracji zewnętrznych w latach 1951-1985, [w:] Ludność Śląska Opolskiego w XIX i XX wieku, red. Z. Kowalski, WOINTE, Opole 1987.
• Rauziński R., Grygierczyk M., Szczygielski K., Stosunki narodowościowe i demograficzne na Śląsku Opolskim w latach 1945-1995, [w:] Demografia i społeczeństwo Ziem Zachodnich i Północnych 1945-1995. Próba bilansu, red. E. Frątczak, Z. Strzelecki, Polskie Towarzystwo Demograficzne, Warszawa 1996.
• Rauziński R., Szczygielski K., Przesiedleńcy z dawnych Kresów Rzeczypospolitej w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego 1945-2005, [w:] Wokół ludzi i zdarzeń. Przesiedleńcy z dawnych Kresów Rzeczypospolitej w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego w sześćdziesięcioleciu 1945-2005, red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwizdż, PIN Instytut Śląski, Opole 2011.
• Rauziński R., Zagórowska A., Przemiany struktury demograficznej i społecznej ludności Śląska 1946-2002-2030, Instytut Śląski, Opole 2007.
• Rączaszek A., Przeobrażenia w procesach demograficznych województwa śląskiego a wyniki spisu powszechnego ludności, [w:] Obraz społeczny Śląska na przełomie wieków, red. Z. Pisz, Instytut Śląski, Opole 2004.
• Recent Demographic Development in Europe 2004, Council of Europe, www.coe.int/t/e/social_co-hesion/population/D (grudzień 2010).
• Replacement Migration: Is It a Solution to Declaining and Ageing Populations?, United Nations, New York 2001, www.un.org/population/publications/migration/migration.htm (grudzień 2011).
• Romaniszyn K., Światowe szlaki migracyjne: przemiany i kontynuacje, [w:] Migracje 1945-1995, Migracje i Społeczeństwo 3, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 1999.
• Rosset E., Bilans reprodukcji ludności na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Instytut Zachodni, Poznań 1970.
• Rosset E., Demografia Polski. Stan, rozmieszczenie, i struktura ludności, PWN. Warszawa 1975.
• Rosset E., Billig W., Studia nad teoriami ludnościowymi, SGH, Warszawa 1987.
• Rostropowicz-Miśko M., Migracje ludnością ze Śląska Opolskiego do Niemiec w latach 1989-2005, Fundacja Nauki i Kultury na Śląsku, Opole 2007.
• Rószkiewicz M., Mechanizm zachowań demograficznych, SGH, Warszawa 1991.
• Saczuk K., A Development and Critique of the Concept of Replacement Migration, Środkowoeuropejskie Forum Badań Migracyjnych, CEFMR Working Paper 4/2003, http://www.cefmr.pan.pl/docs.cefmr_wp_2003-04.pdf (grudzień 2011).
• Sakson A., Społeczności postmigracyjne, "Siedlisko", nr 1, http://www.iz.poznan.pl (luty 2013).
• Sakson B., Wpływ "niewidzialnych" migracji zagranicznych lat osiemdziesiątych na struktury demograficzne Polski, SGH, Warszawa 2002.
• Sebesta J., Uwarunkowania demograficzne województwa opolskiego - działania regionalne na rzecz depopulacji, [w:] Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035. Aspekty społeczne, demograficzne rynku pracy, red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwiżdż, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Opole-Warszawa 2012.
• Simon J., Theory of Population and Economic Growth, Basil Blackwell Ltd., Oxford 1986.
• Słownik Migracyjny, www.biuletynmigracyjny.uw.edu.pl/Slownik.htm (grudzień 2008).
• Smil V., The Next 50 year: Unfolding Trends, "Population and Development Review" 2005, vol. 31, No 4.
• Sobótka T., Is Lowest-Low Fertility in Europe Explaind by the Postponement of Childbearing?, "Population and Development Review" 2004, vol. 30, No 2.
• Sobótka T., Migration Continent Europe, "Vienne Yearbook of Population Research" 2009, httpy/www.oeaw.ac.at/vid/publications/VYPR2009/VYPR2009.shtml (styczeń 2013).
• Sokołowski A., Zając K., Rozwój demograficzny a rozwój gospodarczy, PWE, Warszawa 1987.
• Solga B., Granice historyczne Śląska a współczesne przemiany społeczno-gospodarcze, "Studia Śląskie" 2011, t. 70.
• Solga B., Miejsce i znaczenie migracji w rozwoju regionalnym, Instytut Śląski, Opole 2013.
• Solga B., Migracje polsko-niemieckie i ich konsekwencje społeczno-ekonomiczne na obszarach wiejskich Śląska Opolskiego, Instytut Śląski, Opole 2002.
• Sołdra-Gwiżdż T., Socjologia wobec Śląska - jedność czy wielość, Instytut Śląski, Opole 2010.
• Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035. Aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy, red. R. Rauziński. T. Sołdra-Gwiżdż. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Opole-Warszawa 2012.
• Stola D., Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949-1989, ISP PAN, Warszawa 2012.
• Strzelecki Z., Spisy powszechne ludności w Polsce a potrzeby informacyjne administracji państwowej, "Wiadomości Statystyczne" 2009, nr 8.
• Szałtys D., Stępień R., Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań w 2011 r., "Wiadomości Statystyczne" 2011, nr 11.
• Szczygielski K., Etniczny kontekst procesów etnograficznych i społecznych ze szczególnym uwzględnieniem województwa opolskiego, [w:] "Śląsk Opolski" 2004, nr 4: Sytuacja demograficzna Śląska w świetle Narodowego Spisu Powszechnego, red. K. Szczygielski.
• Szczygielski K., Przestrzenne zróżnicowanie ludności województwa opolskiego w kontekście etnicznym jako potencjalne uwarunkowanie rozwoju regionalnego, Instytut Śląski, Opole 2010.
• Szczygielski K., Zróżnicowanie demograficzno-społeczne ludności Śląska Opolskiego w świetle pochodzenia etnicznego i narodowościowego, [w:] R. Rauziński, K. Szczygielski, Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego wczoraj i dziś, WSZiA, Opole 2008.
• Szmeja M., Niemcy? Polacy? Ślązacy! Rodzimi mieszkańcy Opolszczyzny w świetle analiz socjologicznych, Universitas, Kraków 2000.
• Szmeja M., Starzy i nowi mieszkańcy Opolszczyzny, PIN - Instytut Śląski, Opole 1997.
• Szymańska M., Struktura ludności wg płci i wieku w 1950 r. w województwie opolskim i byłych powiatach, Instytut śląski w Opolu, luty 1980 (maszynopis).
• Szymańska M., Struktura wieku ludności miejscowej i napływowej w województwie opolskim. Szacunek według stanu w dniu 30 VI 1977, Instytut Śląski w Opolu, 1979, A 637 vol. 2 (maszynopis).
• Śląsk Opolski. Region i jego struktura, red. S. Malarski, Instytut Śląski, Opole 1992.
• Teoria przejścia demograficznego, red. M. Okólski. PWE, Warszawa 1990.
• United Nations Population Division Home Page, World Population Prospects On-line Database, http://esa.un.org/unpd/wpp/unpp (luty 2013).
• Walaszek A., Migracje Europejczyków 1650-1914, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
• World Fertility Report 2007, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, United Nations New York 2010, http://www.un.org/esa/popuiation/publications/worldfertili- tyreport2007/worldfertilityreport2007.htm (luty 2011).
• World Population Data Sheet 2010, Population Reference Bureau 2010, http://www.prb.org/pdf10/10wpds_eng.pdf (styczeń 2012).
• World Population Data Sheet 2011, Population Reference Bureau 2011, www.prb.org/pdf11/2011population-data-sheet_eng.pdf (grudzień 2012).
• World Population Monitoring Focusing on International Migration and Development, Report of the Secretary - General Bela Hovy, Population Division, Commission on Population and Development, www.un.org /esa/popułation/cpd/cpd2006/CPD2006_Hovy_Statement.pdf (październik 2011).
• World Population Prospects: The 2006 Revision. Highlights, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, United Nations New York 2007, http://www.un.org/esa/popula-tion/publications/wpp2006/WPP2006_Highlights_rev.pdf (listopad 2011).
• World Population Prospects: The 2008 Revision. Highlights, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, United Nations New York 2009, http://www.un.org/esa/popula-tion/publications/wpp2008/wpp2008_highlights.pdf (grudzień 2010).
• World Population Prospects: The 2010 Revision. Highlights and Advance Tables, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, United Nations New York 2011, http://esa.un.org/wpp/documentation/pdf/WPP2010_Highlights.pdf (luty 2013).
• Wyniki wstępne Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011, GUS, Warszawa, 22 grudnia 2011, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/lu_wyniki_wstepne_NSP_2011.pdf (styczeń 2012).
• Zagórowska A., Proces starzenia się ludności województwa opolskiego i jego konsekwencje dla rynku pracy, [w:] Społeczeństwo Śląska Opolskiego 1945-2011-2035. Aspekty społeczne, demograficzne i rynku pracy, red. R. Rauziński, T. Sołdra-Gwiżdż, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Opole-Warszawa 2012.
• Zagórowska A., Przewidywane zmiany liczby i struktur wieku ludności Nadodrza do 2035 r. [w:] R. Rauziński, Z. Pisz, I. Kuropka, Ludność Nadodrza 1946-2035. Uwarunkowania demograficzne rozwoju społecznego, Studia i Monografie, z. 324, red. A. Zagórowska, Politechnika Opolska, Opole 2012.
• Zamojski J.E., Migratiologia - potrzeba na dziś czy dopiero na jutro, [w:] Migracje 1945-1995, Migracje i Społeczeństwo 3, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 1999.
• Zdrojewski E.Z., Wpływ migracji definitywnych na przyrost rzeczywisty i zmiany struktur ludności w Polsce w latach 1975-1996, Politechnika Koszalińska, Koszalin 2000.
• Żygulski K., Przyczyny wyjazdu ludności rodzimej z województwa opolskiego na Zachód, Instytut Śląski w Opolu. 1958 (maszynopis).