Prawne i proceduralne podstawy kredytowania gmin w Polsce w latach 1991-2004

• Autorzy: Jacek Wojciechowski
• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W okresie po wprowadzeniu samorządu, czyli od początku lat dziewięćdziesiątych, podstawy prawne i praktyka kredytowania gmin ulegały intensywnym zmianom. Wprawdzie główne zasady ograniczające poziom zadłużenia gmin, odnoszące udział kosztów obsługi długu oraz całkowitego zadłużenia do dochodów budżetowych, zostały przejęte jeszcze z okresu międzywojennego, to jednak nadano im nowe wartości, adekwatne do obecnego poziomu samorządności. W ślad za nowym usytuowaniem samorządu terytorialnego, nie poszła jednak teoria i praktyka bankowa. Nie wypracowano bowiem spójnego, akceptowanego powszechnie, systemu oceny zdolności kredytowej jednostek samorządu terytorialnego, w szczególności jednostek podstawowych jakimi są gminy. Banki, zgodnie z wymogami Prawa bankowego oceniają zdolność kredytową gmin, jednakże stosowane metody są bardzo zróżnicowane. Banki przenoszą do nich, mniej lub bardziej dokładnie, sposoby oceny zdolności kredytowej stosowane dla podmiotów gospodarczych. Szczególnej ewolucji podlegała w analizowanym okresie problematyka zabezpieczenia kredytów udzielanych gminom. W początkowym okresie, w którym zarówno samorządy, jak i banki nabierały doświadczenia, stosowano zabezpieczenia kredytów analogiczne jak w sferze gospodarczej, z hipoteką ustanawianą na majątku gminy włącznie. Stopniowo jednak zabezpieczenia te ewaluowały do formy powszechnej obecnie, to jest zabezpieczenia w formie weksla in blanco. Zdaniem autora, brak jest jednak przesłanek, zarówno prawnych, jak i praktycznych, aby w jakikolwiek sposób zabezpieczać kredyty udzielane gminom. O ile nie zmieni się obecnie obowiązujący system prawny samorządu gminnego oraz obowiązujące przepisy Prawa bankowego, niebawem banki będą mogły zaprzestać zabezpieczania kredytów udzielanych gminom. (fragment tekstu)

EN

The political and economic transformation that has been going on in Poland since 1990, concerns also the local self-government with its crucial unit - the commune. The changes in the legal and economic foundations of local self-governments, introduced in the political transformation period and based on the European Charter of Local Self-Government, contributed to the commune's recovery of such attributes as e.g. financial independence. This independence translates not only into the opportunity of free, lawful modelling the budgetary expenses, but also into the possibility of obtaining returnable financial resources such as credits and loans aimed at covering the said expenses. This issues contributes this article entitled "Legal and procedural basis of borrowing of local self- government in Poland, 1991-2004". In the years 1991-2004 both legal regulations and local self- government crediting practice of banks have been subject to evolution. The legal regulations, pertinent to the commune finances were focused on precautionary provisions, restricting the debt of communes, often excessive in comparison to repayment capacity. The banking practice has developed specific procedures concerning the commune creditworthiness assessment and rules applying to security of credits granted to communes. These procedures, as has been proven, do not correspond to the legal and financial position of communes in Poland. It is so for the fact that the incorporated solutions applied in the assessment of creditworthiness of economic entities, or due to the application of methodologies, in which finding a correlation between the assessment criteria and actual credit repayment capacity of communes is difficult. One of such creditworthiness assessment method, applied by Bank Ochrony Środowiska SA. has been presented herein. It is based on the assessment of ratios characterising the commune budget. However, as other such methods used by banks, it evaluates the credit risk rather than the actual creditworthiness. Moreover, the evolution also concerned the collateral of credits granted to communes, e.g. collateral forms used initially, as in the case of economic entities to start with (mortgage on commune estate) and blank promissory note commonly used nowadays to finish with. Bearing in mind that the communes, due to their legal and financial position, are a desirable customer for any bank, certain simplifications are expected of procedures for communes' creditworthiness assessment and further facilitations regarding securing the credits granted to communes. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Finansowanie samorządu terytorialnego; Finanse lokalne; Gmina; Kredyt bankowy; Zdolność kredytowa; Samorząd terytorialny; Regulacje prawne

EN

Local government financing; Local finance; District; Bank credit; Credit capacity; Local government; Legal regulations

• Czasopismo: Zeszyty Studiów Doktoranckich / Akademia Ekonomiczna w Poznaniu. Wydział Ekonomii
• Rocznik: 2005
• Numer: nr 21
• Strony: 25--51

Twórcy

autor

Jacek Wojciechowski

Bibliografia

• Białas, H., [2000], Teoretyczne aspekty analizy kryteriów oceny finansowania gminnych inwestycji infrastrukturalnych kredytem bankowym, w: Finanse, banki i ubezpieczenia w Polsce u progu XXI wieku, red. nauk. E. Czerwińska, E. Denek, A. Janc, tom I, Finanse publiczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Białocerkiewicz, J., [2003], Organizacje europejskie i ich standardy prawne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, Włocławek.
• Błażejewska, B., [2000], Prawno-finansowe aspekty zadłużania się jednostek samorządu terytorialnego, w: Finanse, banki i ubezpieczenia w Polsce u progu XXI wieku, red. nauk. E. Czerwińska, E. Denek, A. Janc, tom I Finanse publiczne, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 listopada 1944 roku o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 14, poz.74 ).
• Dekret z dnia 20 marca 1946 roku o finansach komunalnych (Dz.U. nr 19, poz. 130).
• Denek, E., [1999], Finanse samorządu terytorialnego, w: E. Denek, J. Sobiech, 3. Wolniak, Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Gilowska, Z., [1992], Autonomia finansów lokalnych, Samorząd Terytorialny, nr 5.
• Gonet, W., [2004], Nieprecyzyjna nowelizacja, Wspólnota - Pismo Samorządu Terytorialnego, nr 13.
• Grzegorzewski, Z., [2004], Wirtualna gmina, Wspólnota - Pismo Samorządu Terytorialnego, nr 15.
• Owsiak, S., [1999], Finanse publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kańduła, S., [2003], Samodzielność finansowa samorządu gminnego w Polsce po 1993 roku, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Kosiedowski, W., [1999], Uwagi w kwestii ekonomicznych uwarunkowań reformy podziału terytorialno-administracyjnego Polski, Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, tom IV.
• Kredyty i gwarancje bankowe. Materiały pomocnicze do ćwiczeń, [2000], red. nauk. W. Przybylska-Kapuścińska, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Poznań.
• Niemiec, W., [1997], Europejska Karta Samorządu Terytorialnego jako zespól gwarancji zabezpieczających samodzielność finansową gmin - wybrane zagadnienia teoretyczno-prawne, Samorząd Terytorialny, nr 10.
• Swianiewicz, P. [2004], Dobra pora na pożyczką, Wspólnota - Pismo Samorządu Terytorialnego, nr 23.
• Ustawa z dnia 20 marca 1950 roku o terenowych organach jednolitej władzy państwowej (Dz.U. nr 14,poz. 130).
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym (Dz.U. nr 16, poz. 95 z późniejszymi zmianami).
• Ustawa z dnia 14 grudnia 1990 roku o dochodach gmin i zasadach ich subwencjonowania w latach 1991-1993 r. oraz o zmianie ustawy o samorządzie terytorialnym (Dz.U. nr 89, poz. 519).
• Ustawa z dnia 10 grudnia 1993 roku o finansowaniu gmin (Dz.U. nr 129, poz.600).
• Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-2000 (Dz.U. nr 150, poz.983).
• Ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych (Dz.U. Nr 155, poz. 1014).
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz ustawy o uruchamianiu środków pochodzących z Sekcji Gwarancji europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz.U. nr 93, poz. 890).
• Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Prawo bankowe (tekst jednolity', Dz.U. z 2002 roku, nr 72, poz. 665).
• Wiktorowska, A., [2002], Prawne determinanty samodzielności gminy, zagadnienia administracyjno-prawne, Liber, Warszawa.
• Wojciechowski, E., [2003], Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Difin. Warszawa.
• Zarządzanie gospodarką i finansami gminy, [2003], red. nauk. H. Sochacka-Krysiak, Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa.