Instytucjonalna teoria kontraktów - presja ekonomii i prawa

• Autorzy: Wacław Stankiewicz

Warianty tytułu

Institutional Theory of Contracts - the Pressure of Economy and Law

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Ogólne ramy i podejście instytucjonalnej teorii kontraktów pozwalają przedstawić tradycje i rozwój koncepcji homo contractus oraz obszar sprzeczności interesów państwa i gospodarki związany z jego działalnością. Dyskusje nad pierwocinami doktryny instytucjonalnej i jurysprudencji poświęcały wiele uwagi sprawom relacji trzech kluczowych pojęć. Chyba najgłębiej sięgnięto do antropoetologii, tłumacząc pojęcie pierwsze, a mianowicie instynkt. Dla mistrza "starej" ekonomiki instytucjonalnej Veblena było ono wystarczające do definiowania kategorii "instytucja", a współczesnym instytucjonalistom ułatwia po prostu analizę zachowań uczestników zawierania i realizacji umów. Juryści i ekonomiści bardzo wcześnie spotkali się, dość przyjaźnie, na gruncie drugiego pojęcia - zwyczaju - jego roli w rozwoju prawa stanowionego. Zgodne współdziałanie prawników i ekonomistów zakłócały nie tylko realne sprzeczności interesów państwa i gospodarki, ale także formalna obrona własnych definicji trzeciego pojęcia i kategorii instytucja. Czy w zgodzie z Kodeksem Justyniana instytucja jest częścią nauki prawa, czy wzorcem zachowań człowieka odziedziczonym z głębokiej przeszłości? Starożytność nie potrafiła jeszcze przekroczyć granicy praktyki z dzisiaj rozumianą nauką, chociaż stworzyła takie dzieła, jak Kodeks Hammurabiego. Natomiast prawo rzymskie stało się uznanym źródłem nauki prawa europejskiego. Precyzja prawa zobowiązań, udana synteza myśli grecko-rzymskiej i elastyczność władz ułatwiały adaptację prawa plemiennego. Pojawienie się doktryn ekonomicznych - kanonistyki, merkantylizmu, fizjokratyzmu i wreszcie ekonomii klasycznej - otwarło szeroko pole kontaktów społeczno- -gospodarczych i przyniosło sporo kompromisów także w dziedzinie kontraktowania. Współczesna teoria kontraktów zajmuje poczesne miejsce w powszechnej myśli ekonomicznej, a w relacjach z nauką prawa stała się już cenionym partnerem. Wyzwaniem dla naszego środowiska są realia procesów integracji i globalizacji, rodzące konflikty w obszarze sterowania kontraktami. Coraz więcej uwagi poświęca się kwestiom law and economics, rośnie sława Chicago School, jest już kilka Nagród Nobla i są sukcesy w nauczaniu takiej dyscypliny także w Polsce.(abstrakt oryginalny)

EN

General frames and approach of institutional theory of contracts enable the presentation of traditions and the development of homo contractus conception as well as exploration area of conflict interests between state and economy which is connected with its activity. Discussions about the beginnings of institutional doctrine and jurisprudence devoted a lot of attention to relations of three key notions. I think that from the depths of antropoethology emerged the notion of instinct. For T. Veblen - a master of "old" institutional economics - it was enough to define the "institution" notion and for modern "new" institutional economists it served as facilitation for the analysis of behavior of contractors. Jurists and economists met very early - rather as friends - on the area of the second notion - custom - and its role in establishing state laws. The agreeable cooperation was disturbed in debate about the last notion - institution. An important question arises: Is an institution a part of Justinian Code or a pattern of behavior inherited from the past? Antiquity cannot cross the border between praxis and science though it created such monuments as Hammurabi Code. Roman law is now an accepted source of science of European law. The precision of liabilities law, the synthesis of Greek and Roman thought and elasticity of authorities facilitated the adaptation of norms of tribal law. Emerging new economic doctrines - canonistic, mercantilism, physiocratism and finally classical economics - opened the area for social-economic contacts widely and helped to reach a lot compromise also in contracting. Contemporary theory of contracts occupies a prominent place in universal economic thought and is now a good partner in relations with jurisprudence. The challenge for our community are realities of integration and globalization processes causing conflicts in the area of contracts control. More and more attention is devoted to the questions of law and economics, the fame of Chicago School is growing, there are some Nobel Prizes and teaching this discipline in Poland is successful.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Teoria kontraktów; Państwo; Gospodarka; Instytucje

EN

Contract theory; State; Economy; Institutions

• Czasopismo: Ekonomia / Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
• Rocznik: 2013
• Numer: nr 4 (25)
• Strony: 273--288

Twórcy

autor

Wacław Stankiewicz

Bibliografia

• Bełdowski J., Metelska-Szaniawska K., Law & Economics - geneza i charakterystyka ekonomicznej analizy prawa, "Bank i Kredyt", październik 2007.
• Bowles S., Gintis H., A Cooperative Species: Human Reciprocity and its Evolution, Princeton 2011.
• Cooper R., Ulen T., Ekonomiczna analiza prawa, C..H. Beck, Warszawa 2009.
• Cox J.C., On the Economics of Reciprocity, Working Paper University of Arizona, January 2001.
• Fijałkowska L., Umowa sprzedaży w prawie starożytnego Bliskiego Wschodu, "Czasopismo Prawno-Historyczne" 2011, nr 2, s. 49-63.
• Gei institutiones. Instytucje Gaiusa. Przekład, wstęp i uwagi Władysław Rozwadowski, Ars boni et aequi, Poznań 2003.
• Godłów-Legiędź J., Doktryna społeczno-ekonomiczna Friedricha von Hayeka, PWN Warszawa 1992.
• Hodgson G.M., Reclaiming habit for institutional economics, "Journal of Economic Psychology" 2004, no. 25, s. 651-660.
• Hodgson G.M., Choice, habit and evolution, "Journal of Evolutionary Economics" (online, 13.02. 2010).
• Hodgson G.M., On the institutional foundations of law: The insufficiency of custom and private ordering, "Journal of Economic Issues" 2009, no. 1.
• Kedar R.D., Reciprocity in morality and law, "Law and Ethics of Human" 2011, vol. 6.
• Kleiner G.B., Ewolucija institucionalnych sistiem, Nauka, Moskwa 2004.
• Łotoczko T., Powstanie umów w rozwoju historycznym, http://www.publikacje.edu.pl/pdf/7491.pdf.
• Sójka-Zielińska K., Historia prawa, PWN, Warszawa 1995.
• Stankiewicz W., Ekonomika instytucjonalna. Zarys wykładu, Warszawa 2012 (dostępny online).
• Sugden R., The Economics of Rights, Cooperation and Welfare, Palgrave Macmillan 2005.
• Wołodkiewicz W., Europa i prawo rzymskie. Szkice z historii europejskiej kultury prawnej, Wolters Kluwer 2009.
• Wołodkiewicz W., Zabłocka M., Prawo rzymskie. Instytucje, C.H. Beck, Warszawa 1996.