Rozłogi wsi jako treść krajobrazu

• Autorzy: Leszek Kozłowski

Warianty tytułu

The rural land layout as the substance of a landscape

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Pojęcie rozłogu, wielokrotnie definiowane, ma konotacje geodezyjne, rolnicze, biologiczne, ekonomiczne i geograficzne. Rozłogi gospodarstw rolnych konstytuują środowisko pozamiejskie i mają decydujący wpływ na kształt i jakość krajobrazu, rozumianego jako obraz i stan środowiska życia człowieka. Rozłóg wsi jest wyrazem sposobu organizacji przestrzeni, określa fizjonomię obszarów wiejskich. Historycznie ukształtowane rozłogi są dziedzictwem kulturowym, którego najcenniejsze elementy powinno się chronić w sposób właściwy zabytkom materialnym. W artykule podjęto zagadnienie znaczenia i funkcji rozłogu wsi w krajobrazie wiejskim i rolniczym. Wskazano na źródła współczesnych regionalnych zróżnicowań rozłogów i rozmieszczenie wiodących typów rozłogów. Autor wskazuje również na sposoby percepcji krajobrazu w zależności od typu rozłogu. (abstrakt oryginalny)

EN

The notion of a land layout (field pattern) has geodetic, agricultural, biological, economic and geographical connotations. The farm lands constitute rural environment and considerably influence the shape and quality of the landscape. Landscape is understood in the work as the image and a state of the human life environment. The rural land patterns express the organization of the space and determine the appearance of country areas. Historically formed layouts are cultural heritage and it is necessary to protect their most valuable part as a material monument. The paper considers problem of meaning and function of the field pattern in the agricultural landscape. Also it points sources of contemporary regional diversities of land patterns and the distribution of their leading types in Poland. Moreover, the author indicates the ways of perception of the landscape depending on the type of the land layout.(original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Geografia krajobrazu; Krajobraz kulturowy; Krajobraz wiejski; Krajobraz wsi

EN

Landscape geography; Cultural landscape; Rural landscape; Village landscape

• Czasopismo: Studia Obszarów Wiejskich
• Rocznik: 2012
• Tom: 29 Planowanie rozwoju przestrzeni wiejskiej = Planning Spatial Development in Rural Areas
• Strony: 9--30

Twórcy

autor

Leszek Kozłowski

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Basic Material for the Terminology of the Agricultural Landscape, 1972, H. Uhlig (red.), podsumowanie C. Lienau, Vol. I-II, Kommissionsverlag W. Schmitz, Giessen.
• Bernat S., 2005, Ewolucja związków człowieka z krajobrazem na wschodnim pograniczu Polski (rola wielkiej własności ziemskiej), [w:] E.Skowronek (red.), Wpływ działalności gospodarczej wielkich majątków ziemskich na stan współczesny dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, Wyd. UMCS, Lublin, s. 131-146.
• Biegajło W., 1962, Sposoby gospodarowania w rolnictwie województwa białostockiego, Prace Geograficzne, 35, IG PAN, Warszawa.
• Bogdanowski J., Łuczyńska-Bruzda M., Novak Z., 1979, Architektura krajobrazu, PWN, Warszawa.
• Burszta J., 1958, Od osady słowiańskiej do wsi współczesnej. O tworzeniu się krajobrazu osadniczego ziem polskich i rozplanowaniu wsi, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław. Chilczuk M., 1971, Fotointerpretacyjna metoda klasyfikacji kształtu rozłogów ziemi, Roczniki Nauk Rolniczych, 79, 3.
• Cymerman R., 2009, Ład przestrzenny, [w:] R.Cymerman (red.), Podstawy planowania przestrzennego i projektowania urbanistycznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 23 -40.
• Cymerman R., Falkowski J., Hopfer A., 1992, Krajobrazy wiejskie i kształtowanie), Wyd. ART, Olsztyn.
• Cymerman R., Hopfer A., 2009, System, zasady i procedury wyceny nieruchomości, Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowych, Warszawa.
• Daniels S., Cosgrove D., 1989, Introduction: iconography and landscape, [w:] D. Cosgrove, S .Daniels (red.), The Iconography of Landscape. Essays on the Symbolic Representation, Design, and Use of Past Environments, Cambridge Studies in Historical Geography, 9, Cambridge University Press, Cambridge, s. 1-10.
• Dąbrowska-Budziło K., 2008, Wzbogacenie studiów nad krajobrazem o nurt badań jego wartości niematerialnych, [w:] A.Zaręba, D. Chylińska (red.), Studia krajobrazowe jako podstawa właściwego gospodarowania przestrzenią, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 53-66.
• Degórski M., 2005, Krajobraz jako obiektywna wizualizacja zjawisk i procesów zachodzących w megasystemie środowiska geograficznego, [w:] U. Myga-Piątek (red.), Krajobraz kulturowy. Aspekty teoretyczne i metodologiczne, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG, 4, PTG, Sosnowiec, s. 13-25.
• Dobrowolski K., 1935, Najstarsze osadnictwo Podhala, Badania z Dziejów Społecznych i Gospodarczych, 20.
• Forman R.T.T., Godron M., 1986, Landscape Ecology, John Wiley&Sons, New York.
• Górnisiewicz B., 1989, Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość wsi olkuskiej, IUiPP PW, PWN, Warszawa-Łódź.
• Haase, G. 1964: Landschaftsokologische Detailuntersuchung und naturraumliche Gliederung, Petermanns Geographische Mitteilungen, 108-1/2, Gotha: Klett-Perthes Verlag.
• Harasimowicz S., 2000, Ekonomiczna ocena rozłogu gruntów gospodarstwa rolnego, Wyd. AR w Krakowie, Kraków.
• Harasimowicz S., 2002, Ocena i organizacja terytorium gospodarstwa rolnego, Wyd. AR w Krakowie, Kraków.
• Hopfer A., Urban M., 1975, Geodezyjne urządzenia terenów rolnych, PWN, Warszawa-Wrocław.
• Jedut R., 1994, Geograficzne aspekty restrukturyzacji PGR wschodniej Polski, [w:] Restrukturyzacja państwowych gospodarstw rolnych w świetle doświadczeń ogólnokrajowych, Wyższa Szkoła Inżynierska w Koszalinie - Polskie Towarzystwo Geograficzne, Koszalin, s. 194-203.
• Kistowski M., 2010, Eksterminacja krajobrazu Polski jako skutek wadliwej transformacji społeczno-gospodarczej państwa, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 9-20.
• Kopeć B., 1964, Ekonomika i organizacja gospodarstw rolnych w zarysie, PWRiL, Warszawa.
• Kostrowicki A.S., 1975, Kształtowanie krajobrazu rolniczego Polski, [w:] K. Buchwald, W. Engelhardt (red.), Kształtowanie krajobrazu a ochrona przyrody, PWRiL, Warszawa.
• Kozłowski L., 2005, Rozłóg wielkoobszarowego gospodarstwa rolnego w Łąsku Wielkim w okresie transformacji gospodarczej, [w:] B. Głębocki (red.), Struktura przestrzenna rolnictwa Polski u progu XXI wieku, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, s. 133- 158.
• Kozłowski L., 2006, Klasyfikacja krajobrazów rolniczych - wybrane zagadnienia, [w:] T. Komornicki, Z. Podgórski (red.), Idee i praktyczny uniwersalizm geografii, Dokumentacja Geograficzna, 33, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Kozłowski L., 2009, The Changes in the Land Layout of Large-Area Farms as The Spatial Manifestation of the Transformation of Agriculture in Poland, [w:] M.Lesechko, C.Mądry (red.), Economic, Social and Administrative Changes in Central and Eastern European Countries, Lviv, Lviv Regional Institute of Public Administration National Academy of Public Administration Office of the President of Ukraine, Adam Mickiewicz University, Poznan, Institute of Socio-Economic Geography and Spatial Management Department of Spatial Management, s. 62-72.
• Kozłowski L., 2011, The persistence and interaction of multi-ethnic settlement remnants in the cultural landscape, Bulletin of Geography, Socio-economic Series, 16, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
• Kozłowski L., Tkocz J., 1994, Localism of the agrarian landscape in Poland regions of field patterns, [w:] A. Bideau (red.), L'avenir des paysages ruraux européens. Entre gestion des héritages et dynamique du changement, de l'Université Lyon II Lumière - de l'Université Lyon III Jean Moulin, Lyon, s. 165-170.
• Kwiatkowska E., 1963, Osadnictwo wiejskie Ziemi Dobrzyńskiej w świetle planów z XVIII i XIX w. i jego przemiany pod wpływem uwłaszczenia i parcelacji, Studia Societatis Scientiarum Torunensis. Sectio C, Geographia et Geologia, Vol. IV, nr 3, Toruńskie Towarzystwo Naukowe, Toruń.
• Łuczyńska-Bruzda M., Bohm A., Pawłowska K., 1986, Ochrona i kształtowanie krajobrazu, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej, Warszawa.
• Myga-Piątek U., 2007, Kryteria i metody oceny krajobrazu kulturowego w procesie planowania przestrzennego na tle obowiązujących procedur prawnych, [w:] M.KistowsKi, B. Korwel-Lejkowska (red.), Waloryzacja środowiska przyrodniczego w planowaniu przestrzennym, Problemy Ekologii Krajobrazu, 19, Polska Asocjacja Ekologii Krajobrazu, Gdańsk-Warszawa, s. 101-110.
• Myga-Piątek, 2010, Transformacje krajobrazów Polski - ocena kierunków i perspektyw rozwoju, [w:] D. Chylińska, J. Łach (red.), Studia krajobrazowe a ginące krajobrazy, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, s. 21-28.
• Nowak-Rząsa M., 2010, Zadrzewienia śródpolne jako cenny element krajobrazów rolniczych, Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, 9 (4), s. 99-106.
• Ostaszewska K., 2005, Krajobraz - środowisko geograficzne - środowisko przyrodnicze, [w:] W.Maik, K.Rembowska, A.Suliborski (red.), Geografia jako nauka o przestrzeni, środowisku i krajobrazie, Podstawowe idee i koncepcje w geografii, Tom 1, UMK-UŁ-ŁTN, Łódź., s. 162-170.
• Pawłowska K., 2001, Idea swojskości krajobrazu kulturowego, [w:] U.Myga-Pią- tek (red.), Krajobraz kulturowy. Idee, problemy, wyzwania, UŚ, PTG, Sosnowiec.
• Pietrzak M., 1998, Syntezy krajobrazowe - założenia, problemy, zastosowania, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Pietrzak M., 2006, Krajobraz - między naturą a kulturą (Czy istnieją krajobrazy kulturowe?), [w:] W.Wołoszyn (red.), Krajobraz kulturowy - cechy, walory, ochrona, Problemy Ekologii Krajobrazu, 18, UMCS, Lublin, s. 115-117.
• Polska A., 2011, Oceny estetyczne krajobrazu, [w:] Niematerialne wartości krajobrazów kulturowych, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, 15, KKK PTG, Sosnowiec.
• Richling A., Solon J., 2002, Ekologia krajobrazu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Richling A., 2006, Czy istnieją krajobrazy naturalne i kulturowe? [w:] W.Wołoszyn (red.), Krajobraz kulturowy - cechy, walory, ochrona, Problemy Ekologii Krajobrazu, 18, UMCS, Lublin, s. 121-122.
• Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków, Dz.U. 2001 nr 38 poz. 454.
• Rudnicki R., 2001, Zmiany układu przestrzennego struktury agrarnej Polski Północnej w latach 1988-1998 (uwarunkowania - dynamika - kierunki), Wyd. UMK, Toruń.
• Słownik języka polskiego, 1981, PWN, Warszawa.
• Stankiewicz B., 2008, Percepcja w studiach krajobrazowych, [w:] A.Zaręba, D. Chylińska (red.), Studia krajobrazowe jako podstawa właściwego gospodarowania przestrzenią, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław.
• Stelmach M., Malina R., Tkocz J., Żukowski B., 1990, Obszary wiejskie i grunty rolnicze w Polsce. Wyniki badań ankietowych - 1988, Akademia Rolnicza we Wrocławiu, Wrocław.
• Styś W., 1947, Drogi postępu gospodarczego wsi. Studium szczegółowe na przykładzie zbiorowości próbnej wsi Husowa, Prace Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, Seria A, Nr 4, Wrocław.
• Szulc H., 2002, Atlas historyczny wsi w Polsce, IGiPZ PAN, Warszawa.
• Tkocz J., 1971, Rozłogi województwa opolskiego, Instytut Śląski w Opolu, Wrocław-Opole.
• Tkocz J., 1998, Organizacja przestrzenna wsi w Polsce, Wyd. UŚ, Katowice.
• Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu gruntów, Dz.U. 1982 nr 11 poz. 80.
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz.U. 2003 nr 80 poz. 717.
• Więckowicz Z., Akińcza M., Dzikowska T., 2003, Propozycja systemu planowania prac urządzenioworolnych, Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum, 2 (1-2), s. 21-29.
• Wojciechowski K.H., 1986, Problemy percepcji i oceny estetycznej krajobrazu, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
• Wolski P, 2002, Rozpoznawanie i ocena wartości krajobrazu, [w:] J.Rylke, J.Szyszko, P. Jeżowski (red.), Ocena i wycena zasobów przyrodniczych, Wydawnictwo SGGW, Warszawa, s. 161-182.
• Źróbek R., Senetra A., 2003, Zabiegi urządzenioworolne i ich wpływ na krajobraz - ujęcie metodyczne, Zeszyty Naukowe Akademii Rolniczej we Wrocławiu, Geodezja i Urządzenia Rolne, XXI, 464.
• Żak M., 1985, Czynniki kształtujące rozłogi gospodarstw, Prace Nauk. Politechniki Warszawskiej, Geodezja, 26.