Wpływ otwartej granicy PRL-NRD na równowagę rynkową w Polsce

• Autorzy: Bartosz Stefańczyk

Warianty tytułu

Influence of the Open Border Between Poland and East Germany on the Polish Market Supply Stability

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W dniu 25 listopada 1971 r. zawarta została "Umowa między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a rządem Niemieckiej Republiki Demokratycznej o wzajemnych podróżach obywateli obu państw", która otworzyła granicę między PRL a NRD. Od 1 stycznia 1972 r. podróżni z obu krajów mogli przejeżdżać granicę na podstawie wyłącznie dowodu osobistego, bez konieczności okazywania paszportu, wizy czy zaproszenia. Dodatkowym ułatwieniem było umożliwienie praktycznie dowolnej wymiany obu walut. W związku z tym lawinowo wzrosła liczba wyjazdów turystycznych, które jednak, zwłaszcza w przypadku podróży do NRD, często miały charakter handlowy. Ze względu na masowy charakter wyjazdów przez dużą część 1972 r. pozostawały one praktycznie poza kontrolą służb granicznych. Stopniowo jednak wprowadzano liczne ograniczenia (głównie celno -dewizowe). Ostatecznie granica została jednostronnie zamknięta z przyczyn politycznych przez władze enerdowskie 31 października 1980 r. (fragment tekstu)

EN

On January 1st 1972, border between Polish People's Republic and German Democratic Republic was opened. The new regulation meant that citizens of both countries were allowed to cross the border on the basis of an identity card, without the necessity of presenting a visa, passport or an invitation. Tourists could also buy an unlimited amount of the other country's currency. A forecast preceding the opening of the border stated that there might be some diYculties with the market supply stability (stability meaning here a stabilized shortage). From the beginning of 1972 sales were rising, mainly in the vicinity of the border. Qe trend continued over the most of that year. The East German tourists would buy mainly food, souvenirs and glass products. Since there were problems with supply in shops before 1972, the new regulations in some cases worsened the situation. Therefore an additional supply was sent to the border regions. However one could observe problems with supply over the whole decade. On the other hand, some shortages were decreased thanks to the goods imported from DDR by the Polish tourists. Initially Polish government tried to protect the Polish market. Then it started easing the regulations so that the German visitors could buy more, while at the same time hindering the Polish tourists' import from DDR. Later still protection of the Polish market was renewed. The open border influenced also the development of black market. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Równowaga rynkowa; Gospodarka niedoboru; Zaopatrzenie

EN

Market equilibrium; Shortage economy; Supplies

• Czasopismo: Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego Studia i Prace / Szkoła Główna Handlowa
• Rocznik: 2011
• Numer: nr 3
• Strony: 133--149

Twórcy

autor

Bartosz Stefańczyk

Bibliografia

• 10/74, Protokół z czternastego posiedzenia Komisji Mieszanej ds. koordynacji rozwoju bezpaszportowego i bezwizowego ruchu podróżnych wymiany turystycznej między PRL i NRD, 06.12.1978, s. 170.
• Archiwum Akt Nowych (AAN), Główny Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki (GKKFiT), 16/90, Ocena przebiegu realizacji umowy PRL-NRD o wzajemnych podróżach obywateli obu państw za m -c styczeń 1972, b.d., s. 74.
• AAN, Główny Komitet Turystyki (GKT), 10/74, Protokół z czwartego posiedzenia Komisji Mieszanej ds. koordynacji rozwoju bezpaszportowego i bezwizowego ruchu podróżnych wymiany turystycznej między PRL i NRD, 29.03.1973, s. 57.
• AAN, GKT, 10/74, Protokół z dwunastego posiedzenia Komisji Mieszanej ds. koordynacji rozwoju bezpaszportowego i bezwizowego ruchu podróżnych wymiany turystycznej między PRL i NRD, 18.11.1976, s. 150.
• AAN, GKT, 10/74, Protokół z jedenastego posiedzenia Komisji Mieszanej ds. koordynacji rozwoju bezpaszportowego i bezwizowego ruchu podróżnych wymiany turystycznej między PRL i NRD, 19.02.1976, s. 79.
• AAN, GKT, 10/74, Protokół z obrad Komisji Mieszanej do spraw koordynacji rozwoju bezpaszportowego i bezdewizowego ruchu podróżnych i wymiany turystycznej między PRL a NRD, 29.01.1973, s. 34-35.
• AAN, GKT, 10/74, Protokół z szóstego posiedzenia Komisji Mieszanej ds. koordynacji rozwoju bezpaszportowego i bezwizowego ruchu podróżnych wymiany turystycznej między PRL i NRD, 29.06.1973, s. 99.
• AAN, KC PZPR, BP, V/106, s. 88, 91, 115.
• AAN, KC PZPR, BP, V/109, s. 211.
• AAN, KC PZPR, BP, V/122, s. 366.
• AAN, KC PZPR, BP, V/128, s. 20-21.
• AAN, KC PZPR, BP, V/130, s. 402-403.
• AAN, KC PZPR, BP, V/133, s. 311.
• AAN, KC PZPR, Wydz. Org., 3118, Pismo KW PZPR Gorzów Wielkopolski do KC PZPR, 22.11.1979, s. 2.
• AAN, KC PZPR, Wydz. Org., 3118, Pismo KW PZPR Legnica do KC PZPR, 22.11.1979, s. 1.
• AAN, KC PZPR, Wydz. Org., 3118, Pismo KW PZPR Szczecin do KC PZPR, 22.11.1979, s. 4.
• AAN, KC PZPR, Wydz. Org., 3118, Pismo KW PZPR Wałbrzych do KC PZPR, 21.11.1979, s. 3.
• AAN, KC PZPR, Wydz. Org., 3118, Pismo KW PZPR Zielona Góra do KC PZPR, 22.11.1979, s. 5.
• AAN, KC PZPR, XI/555, Notatka w sprawie bezpaszportowego ruchu granicznego między PRL a NRD, s. 23-24.
• AAN, Ministerstwo Handlu Wewnętrznego i Usług (MHWiU), 2/11, Notatka z konferencji odbytej w dniu 19 stycznia 1973 r. w sprawie niektórych problemów związanych z obsługą handlową ruchu turystycznego, 19.06.1972, s. 2.
• AAN, MHWiU, 2/20, Informacja o przygotowaniu gastronomii do obsługi zwiększonego ruchu turystycznego, s. 4.
• AAN, MHWiU, 2/20, Notatka w sprawie obsługi handlowej w związku z otwarciem granicy z NRD, b.d., s. 3.
• AAN, MHWiU, 2/20, Notatka w sprawie obsługi handlowo -gastronomicznej w miejscowościach leżących na przejściach granicznych na terenach województw: szczecińskiego, zielonogórskiego i wrocławskiego, w związku z otwarciem granicy pomiędzy PRL i NRD, Warszawa, 1 lutego 1972 r., s. 4.
• AAN, MHWiU, 2/20, Pismo Dep. Przemysłu Gastronomicznego MHWiU do Departamentu Artykułów Spożywczych MHWIU, nr PG -I-418, listopad 1972, s. 4.
• AAN, MHWiU, 2/20, Problemy wpływu przewidywanego rozwoju ruchu turystycznego na ukształtowanie popytu na towary rynkowe stosownie do wynikających z tej analizy potrzeb na handel i usługi, zwłaszcza w rejonach o szczególnej koncentracji turystyki zagranicznej, listopad 1972, s. 5-6.
• AAN, MHWiU, 2/20, Założenia do programu zabezpieczającego w pasie przygranicznym PRL-NRD większą podaż towarów zakupywanych przez turystów z NRD oraz przez obywateli polskich nabywanych w NRD i rozwój gastronomii, b.d., s. 5.
• AAN, MHWiU, 2/51, Notatka w sprawie obsługi handlowej w miejscowościach przygranicznych w związku z realizacją umowy zawartej pomiędzy PRL i NRD o wzajemnych podróżach obywateli obu państw, 05.06.1972, s. 6-8.
• AAN, MHWiU, 2/8, Informacja w sprawie obsługi handlowo -gastronomicznej ruchu turystycznego w sezonie letnim 1971 r. oraz założenia i wytyczne w sprawie przygotowania handlu i gastronomii do obsługi ruchu turystycznego w sezonie letnim oraz zaopatrzenia ludności wiejskiej w okresie prac żniwnych w 1972 r., Warszawa, styczeń 1972 r., s. 2-4.
• AAN, Urząd Rady Ministrów ( URM), 2.7/6, Informacja o przebiegu realizacji umowy PRL-NRD o wzajemnych podróżach obywateli obu państw, 28.08.1972 r., s. 92.
• AAN, URM, 5.4/29, s. 200.
• AAN, URM, 5.4/32, s. 242-243.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN),BU, 0365/102, t. 1, Depesza szyfrowa do Dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, Poznań, 18.10.1972, k. 110 v.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Depesza szyfrowa do Dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, płk St. Morawski, Poznań 18.10.1972, k. 112 v.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Informacja dotycząca niektórych problemów społeczno -politycznych i ekonomicznych związanych z bezpaszportowym ruchem granicznym między PRL i NRD, Warszawa, 24.10.1972, s. 225.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Informacja dotycząca skutków ekonomicznych umowy między Rządami PRL a NRD z dnia 25 listopada 1971 r. o wzajemnych podróżach obywateli obu Państw, 27 XII 1971, s. 13.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Informacja dotycząca skutków otwarcia granicy między Polską a NRD, Wrocław, 20.10.1972, s. 207.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Informacja dotycząca wymiany turystycznej między PRL i NRD, Warszawa 13.12.1972, s. 319.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Informacja w sprawie nielegalnego handlu towarami NRD i przestępstw dewizowo -przemytniczych, Warszawa, 18.10.1972, s. 114.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Notatka dot. skutków bezpaszportowego ruchu turystycznego pomiędzy PRL i NRD, 3 marca 1972 r., s. 31.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Notatka dotycząca wymiany turystycznej między PRL i NRD i związanych z tym ujemnych zjawisk natury polityczno -ekonomicznej, 16.10.1972, s. 98.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Notatka o problemach ekonomicznych, polityczno -społecznych i operacyjnych wynikających z bezpaszportowego ruchu granicznego między Polską a Niemiecką Republiką Demokratyczną, MSW, Biuro Paszportów i Dowodów Osobistych, Warszawa, 21 X 1972, s. 210.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Pismo Komendy Milicji Obywatelskiej woj. koszalińskiego do Dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, Koszalin, 19.10.1972, s. 149.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Pismo Wojewódzkiej Komendy Milicji Obywatelskiej w Bydgoszczy do Dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, Bydgoszcz, 20.10.1972, s. 159.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Szyfrogram nr 15877 z Opola do Dyrektora Departamentu III Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, 18.10.1972, s. 106.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Szyfrogram nr 18616 z Zielonej Góry do Biura Paszportów i dowodów osobistych MSW, wydział I Dep. III MSW w Warszawie, 29.11.1972, s. 309.
• AIPN, BU, 0365/102, t. 1, Szyfrogram nr 18739 z Zielonej Góry do Biura Paszportów i dowodów osobistych MSW, wydział I Dep. III MSW w Warszawie, 30.11.1972, s. 310.
• AIPN, BU, 0365/102, t.1, Informacja o ruchu turystycznym między PRL a NRD na terenie pow. Lubusko, 12.10.1972, s. 67.
• Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych (AMSZ ) Dep. I, 15/80, w. 5, Informacja dotycząca postaw części obywateli polskich przybywających do Niemieckiej Republiki Demokratycznej, 11.10.1976.
• AMSZ Dep. I, 15/80, w. 5, Informacja w sprawie stosowania przez organy celne NRD zakazów wywozu niektórych towarów oraz zastosowania ograniczeń celnych przez organy celne PRL, 11.12.1976.
• AMSZ Dep. I, 16/77, w. 7, Zarządzenie nr 83 Prezesa RM z dn. 14.11.1972 w sprawie utworzenia rządowej Komisji do unormowania wzajemnych rozliczeń między Polską a NRD z tytułu turystyki.
• Kornai J., The Socialist System. The Political Economy of Communism, Clarendon Press, Princeton 1992, s. 233.
• Kornai J., Wzrost, niedobór, efektywność. Makrodynamiczny model gospodarki socjalistycznej, PWN, Warszawa 1986, s. 18.
• Mazurek M., Antropologia niedoboru w NRD i PRL 1971-1989, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2010, s. 16-17, 22.
• Mazurek M., Społeczeństwo kolejki. O doświadczeniach niedoboru 1945-1989, Europejskie Centrum Solidarności, Wyd. Trio, Warszawa 2010, s. 112.
• Morzycki -Markowski M., Jak przekraczano granice w socjalizmie. Przykład PRL, w: Bocznymi drogami. Nieoficjalne kontakty społeczeństw socjalistycznych 1956-1989, red. W. Borodziej, J. Kochanowski, IH UW, Wyd. Trio, Warszawa 2010, s. 52-53.
• Polskie dokumenty dyplomatyczne 1973 (dalej PDD 1973), red. P.M. Majewski, PISM, Warszawa 2006, s. 8.
• Rogowiec M., Szumowski T., Wpływ ruchu turystycznego między Niemiecką Republiką Demokratyczną a Polską na sytuację rynkową w wybranych rejonach naszego kraju, "Rocznik Instytutu Handlu Wewnętrznego" 1973, z. 4, s. 98.
• Socjologiczny zwiad po otwarciu granic PRL-NRD, oprac. J. Kochanowski, "Polski Przegląd Dyplomatyczny" 2001, nr 2, s. 235.