Typy osobowości społecznej a postawy i wartości : studium socjologiczne

• Autorzy: Maksymilian Pacholski

Warianty tytułu

The Types of Social Personality in Relation to Attitudes and Values : a Sociological Study

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

W pracy niniejszej przyjęto założenia, iż podstawy uspołecznienia i preferencje wartości społecznych nad indywidualnymi wiążą się, poprzez poczucie odpowiedzialności, z silniejszym poczuciem podmiotowości. W oparciu o obserwacje przejawów uspołecznienia i podmiotowości jednostek można wyodrębnić szereg typów osobowości społecznej. Celem części teoretycznej (rozdział o podmiotowości i uspołecznieniu w typologiach osobowości) jest porównawcza prezentacja i analiza tego zróżnicowania " w ogóle" w szeregu ujęć typologicznych. Rozdział ten poprzedzony jest omówieniem socjologicznego ujmowania osobowości w różnych jego wersjach z szerszą charakterystyką ujęcia osobowości w ramach socjologii humanistycznej F. Znanieckiego. Przedstawiono także wizję przyszłej cywilizacji i osobowości ludzi przyszłości jaką autor ten zaproponował. Badania empiryczne prezentowane w pracy koncentrują się na sferze zawodowej. Celem tych badań i analiz jest przeciwstawienie i charakterystyka dwóch typów osobowości społecznej wyodrębnionych w zależność od przewagi jaźni danego typu (odzwierciedlonej albo subiektywnej). W tej części autor przeprowadza szczegółową weryfikację hipotezy głoszącej, że przeciwstawione typy osobowości różnią się także postawami społecznymi, preferencjami wartości, wzorów zachowań i samymi zachowaniami. W końcowych uwagach rozważa się możliwości związków między autonomią i uspołecznieniem jednostki a właściwościami szerszych struktur grupowych. (fragment tekstu)

EN

The background of the problems discussed in the work is connected with social bounds. Within the framework of this background a sociability of personality is treated not only as capability of an individual to participate in group life (a result of socialization), but as the specific type of attitude towards itself and towards the whole community. The author refers to the concept of sociability elaborated by P. Rybicki, J. Szczepański, and G. Gurvitch. In the work an assumption is made that attitudes of sociability and preferences of social values to individual values are connected with a stronger sense of subjectivity. The work is composed of four chapters, introduction, and conclusion. Bibliography and the questionnaire of empirical studies are schools of Western sociology of personality is included with a special attention paid to the concept of social personality in the humanistic sociology of F. Znaniecki. In the second chapter a vision of the future of civilization and of personalities of the future people of that author are presented. In the third chapter various typologies of social personality are discussed along with comparative presentation of typological approaches exposing manifestations of subjectivity and sociability. The main empirical part of the work is embedded into the fourth chapter in which results of research and analyses are presented. They were aimed at identification and characteristics of two types of social personality: 1) Personality with Prevalence of Subjective Self - PPss, and 2) Personality with Prevalence of Looking-Glas Self - PPL-GS. In this part the following hypothesis is verified: predominantly discerned and to some extent contrasting types of personality make two broader, content-differentiated syndroms. In consequence, these personalities differ in social attitudes, value preferences of the particular type (individual values, social values), patterns of behaviour, motivations and opinions. The analysis proved the hypothesis of society-oriented character of the PPSS and of egocentric character of the PPL-GS. Research on functioning of the aforementioned types of personality was realizes predominantly in professional environment. Additionally, relations between a specific type of personality in a professional role and personality manifested in family life, and in public actions, are also presented. In the final part of the work the relations of autonomy and sociability of an individual with properties with broader group structures are discussed with reference to the views of such authors as P. Rybicki, J. Szczepański, K. Wojtyła, X. Gliszczyńska, W. Daniecki and others. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Typologia osobowości; Osobowość człowieka; Zachowania społeczne; Socjologia; Badania empiryczne; Rozprawa habilitacyjna; Wartość społeczna

EN

Personality typologies; Human personality; Social behaviour; Sociology; Empirical researches; Habilitation thesis; Social value

• Czasopismo: Zeszyty Naukowe / Akademia Ekonomiczna w Krakowie. Seria Specjalna, Monografie
• Rocznik: 1990
• Numer: nr 92
• Strony: 172

Twórcy

autor

Maksymilian Pacholski

• Akademia Ekonomiczna w Krakowie

Bibliografia

• Ackerman N.W., "Social Role" and Total Personality, "American Journal of Ortopsychiatry", January 1951, vol. XXI, no 1.
• Alker H.A., Is Personality Situationally Specific or Intrapsychically Consistent?, "Journal of Personality" 1972, no 40.
• Allport G.W., Osobowość i religia, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1988, cz. I, Jak stajemy się sobą.
• Aronoff J., Psychological Needs and Cultural Systems, Van Nostrand Company, Haque 1967.
• Bańka J., Ja teraz. U źródeł filozofii człowieka współczesnego, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1983.
• Boczkowski A., Struktura i funkcjonowanie świadomości jednostki a zjawisko zainteresowań społecznych, "Studia Socjologiczne" 1986, nr 1.
• Bokszański Z., Kategoria motywu działania w socjologicznych analizach interakcji, "Studia Socjologiczne" 1982, nr 3-4.
• Cofer C.N., Appley M.H., Motivation: Theory and Research, John Wiley and Sons, Inc., New York 1984 (chapter IS: Social Motivation).
• Crozier M., Friedberg E., Człowiek i system. Ograniczenia działania zespołowego, PWE, Warszawa 1982.
• Culture and Personality, S.S. Sargent, M.W. Smith (eds), the Viking Fund, 1949.
• Człowiek jako podmiot życia społecznego, praca zbiorowa pod red. X. Gliszczyńskiej, PAN, Ossolineum, Warszawa 1983.
• Daszkowski J., Społeczna psychologia odpowiedzialności, "Studia Socjologiczne" 1983, nr 2.
• Fleishman E.A., Quintance M.K., Taxonomies of Human Performance, Academic Press, Inc., New York 1984.
• Flowers V.S., Hughes C.L., Why employees stay, "Harvard Business Review" 1973, vol. 51, no 4.
• Galor Z., Osobowość a struktury społeczne, "Studia Socjologiczne" 1984, nr 4.
• Hałas E., Społeczny kontekst znaczeń w teorii symbolicznego interakcjonizmu, KUL, Lublin 1987.
• Inkeles A., Smith D.N., W stronę definicji człowieka nowoczesnego, [w:] Tradycja i nowoczesność, praca zbiorowa pod red. J. Kurczewska, J. Szacki, Czytelnik, Warszawa 1984.
• Janowski A., Inny kraj. Ukryty program polskiej szkoły, "Res Publica" 1988, nr 4.
• Jaroszewski T., Osobowość i wspólnota, KiM, Warszawa 1970.
• Jarymowicz H., Spostrzeganie samego siebie: porównywanie "Ja - inni", [w:] Psychologia spostrzegania społecznego, prac- zbiorowa pod red. M. Lewicka, J. Trzebiński, KiW, Warszawa 1985.
• Jerzak J., Niektóre osobowościowe determinanty kooperacji, "Prakseologia" 1981, nr 3.
• Kiciński K., Interes społeczny a godność jednostki, "Człowiek i Światopogląd" 1975, nr 5.
• Kiciński K., Społeczne determinanty orientacji moralnych, "Etyka" 1983, nr 20.
• Kłoskowska A., Koncepcje typu osobowości we współczesnej antropologii kulturalnej, [w:] Z historii i socjologii kultury, PWN, Warszawa 1969.
• Kohn M.L., Schooler C., Praca a osobowość. Studium współzależności, PWN, Warszawa 1986.
• Koralewicz J., Autorytaryzm, lęk, konformizm. Analiza posłuszeństwa polskiego końca lat siedemdziesiątych, PAN, Warszawa 1987.
• Korzeniowski K., Zieliński R., Daniecki W., Podmiotowość jednostki w koncepcjach psychologicznych i organizacyjnych, PAN, Warszawa 1933.
• Kozielecki J., Godność a charakter człowieka, "Więź" 1984, nr 5.
• Kozielecki J., Koncepcja transgresyjna człowieka, PWN, Warszawa 1987.
• Kozielecki 3., O człowieku wielowymiarowym. Eseje psychologiczne, PWN. Warszawa 1988.
• Krąpiec H.A., Ja, człowiek. Zarys antropologii filozoficznej, KUL, Lublin 1974.
• Krucina J., Dobro wspólne. Teoria i jej zastosowanie, Wrocławska Księgarnia Archidiecezjalna, Wrocław 1972.
• Krzemiński I., Symboliczny interakcjonizm i socjologia, PWN, Warszawa 1986.
• Lachowiecka D., Opolski K., Człowiek u progu XXI wieku - kryzys czy przełom wartości?, "Przegląd Humanistyczny" 1989, nr 3.
• Lecky P., Self-Consistency: A Theory of Personality, New York: Island Press, 1945.
• Mariański j., Wprowadzenie do socjologii moralności, KUL, Lublin 1989.
• Marody M., Antynomie społecznej świadomości, "Odra" 1987, nr 1.
• Matusewicz C., Psychologia wartości, PWN, Warszawa 1975.
• Merton R.K., Struktura biurokratyczna i osobowość, [w:] Teoria socjologiczna i struktura społeczna, PWN, Warszawa 1982.
• Misztal B., Problemy społecznego uczestnictwa i współdziałania w cywilizacji technicznej, "Studia Filozoficzne" 1979, nr 9.
• Misztal M., Problematyka wartości w socjologii, PWN, Warszawa 1980.
• Muszyński H., Ideał i cele wychowania, PWN, Warszawa 1974.
• Mysłakowski Z.,Wychowanie człowieka w zmiennej społeczności, KiW, Warszawa 1964.
• Obuchowski K., Adaptacja twórcza, KiW. Warszawa 1985.
• Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi, praca zbiorowa pod red. J. Reykowskiego, KiW, Warszawa 1975.
• Ossowska M., Wzór obywatela w ustroju demokratycznym, [w:] O człowieku, moralności i nauce, PWN, Warszawa 1983.
• Ossowski 5., Ludzki polimorfizm a ideologia społeczna, [w:] Z zagadnień psychologii społecznej, PWN, Warszawa 1967.
• Ossowski S., Ustrój społeczno-gospodarczy a kształty osobowości, [w:] Z zagadnień psychologii społecznej, PWN, Warszawa 1967.
• Pacholski M., Osobowość społeczna a potrzeby konsumpcyjne, "Zeszyty Naukowe AE, Kraków" 1979, nr 117.
• Pacholski M., Creative Expansion of Culture and Sociability of the Man of the Future, "Social Cnange", New Delhi 1983. vol. 13. no 1.
• Pacholski M., Kariera indywidualna a cele organizacji, "Zeszyty Naukowe AE Kraków" 1989.
• Parsons I., Struktura społeczna a osobowość, PWE, Warszawa 1969.
• Parsons I., Psychoanaliza a struktura społeczna, [w:] Szkice z teorii socjologicznej, PWN, Warszawa 1972.
• Personality and the Prediction of Behavior, R.A. Zucker, J. Aronoff, A.I. Rabin (eds) Academic Press, Inc., New York 1964.
• Pieter J., Moralne zagadnienia odwagi cywilnej, [w:] Filozofia i Pokój, PWN, Warszawa 1971.
• Pieter J., Oceny i wartości, Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1973.
• Podgórecki A., Osobowość Polaka i struktura społeczna, "Odra" 1976, nr 2.
• Podgórecki A., Etyka globalna, "Więź" 1977. nr 9.
• Pomykało W., Spór o ideał Polaka, t. 2, KAW, Warszawa 1986.
• Pospiszyl K., Narcyzm a niektóre cechy życia współczesnego, "Studia Socjologiczne" 1985, nr 2.
• Potocka-Hoser A., Aktywiści organizacji społecznych i politycznych W zakładzie przemysłowym. Obraz własnej osoby i otoczenia społecznego, PAN, Warszawa 1985.
• Poznawcze regulatory funkcjonowania społecznego, praca zbiorowa pod red. J. Jarymowicz, Z. Smoleńska, PAN, Ossolineum, Warszawa 1983.
• Reykowski J., Motywacja, postawy prospołeczne, osobowość, wyd. 2, PWN, Warszawa 1986.
• Reykowski J., Czy socjalizm jest psychologicznym nieporozumieniem?, "Nowe Drogi" 1987, nr 6.
• Rybicki P., Problem uspołecznienia, "Kultura i Wychowanie", Warszawa 1937, r. IV, zeszyt 4.
• Rybicki P., Struktura społecznego świata, PWN, Warszawa 1979.
• Séve L., Marksizm a teoria osobowości, KIN, Warszawa 1975.
• Siciński A., Pojęcia "potrzeby" i "wartości" w świetle koncepcji systemu (wstępna propozycja), "Studia Filozoficzne", 1976, nr 12.
• Siciński A., O typologiach stylów życia, "Kultura i Społeczeństwo" 1983, tom XXVII, nr 4.
• Social Behavior and Personality. Contributions of W.I. Thomas to Theory and Social Research, Edited by E.H. Volkart, Social Science Research Council, New York 1951.
• Socjologiczne studia nad osobowością, praca zbiorowa pod red. B. Sułkowskiego, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica 12, Łódź 1985.
• Sowa K.Z., Wstęp do socjologicznej teorii zrzeszeń, PWN, Warszawa 1988.
• Spiro M.E., Culture and Personality. The Natural History of a False Dichotomy, "Psychiatry", February 1951, vol. XIV, no 1.
• Spitzer S.P., The Sociology of Personality, van Nostrand Company, The Hague 1969.
• Starczewska K., Koncepcja człowieka a model wychowania, "Więź" 1978, nr 9.
• Stouffer S.A., An Empirical Study of Technical Problems in Analysis of Role Obligation, [w:] Toward a General Theory of Action. T. Parsons, E.A. Shils (eds), Harper and Row Publishers, New York 1962.
• Studia nad spostrzeganiem "ja - inni": tożsamość, indywiduacja, przynależność, praca zbiorowa pod red. M. Jarymowicz, Ossolineum, Warszawa 1988.
• Szczepański J., Osobowość ludzka w procesie powstawania społeczeństwa socjalistycznego, [w:] Odmiany czasu teraźniejszego, KiW, Warszawa 1973.
• Szczepański J., Odpowiedzialność, "Kultura", 22 października 1978, nr 43.
• Szczepański J., Konsumpcja a rozwój człowieka. Wstęp do antropologicznej teorii konsumpcji, PWE, Warszawa 1961.
• Szczepański J., O indywidualności, IWZZ. Warszawa 1988.
• Szczepański J., Obraz samego siebie, [w:] Sprawy ludzkie, Czytelnik, Warszawa 1988.
• Szczepański J., Polska wobec wyzwań przyszłości, Uniwersytet Warszawski, Warszawa 1989.
• Szewczuk W., Osiem szkiców do teorii osobowości. PWN, Warszawa 1990.
• Szewczuk W., Sumienie. Studium psychologiczne, KiW, Warszawa 1989.
• Szmatka J., Warriner C.K., W poszukiwaniu strukturalistycznego paradygmatu w socjologii, "Studia Socjologiczne" 1967, nr 3-4.
• Szmatka J., Źródła i Konsekwencje napięć małych grupach, "Studia Socjologiczne" 1988, nr 3.
• Sztompka P., Marksistowski model człowieka, [w:] Nauka i światopogląd, praca zbiorowa pod red. J. Lipca, KAW, Kraków 1979.
• Tomaszewski T., Główne idee współczesnej psychologii, Wiedza Powszechna, Warszawa 1984.
• Tsujimoto R.N., Nardi P.M., A comparison of Kohlberg's and Hogan's Theories of Moral Development, "Social Psychology" 1976, vol. 41, no 3.
• Turner R.H., The Problem of Social Dimensions of Personality, "Pacific Sociological Review" 1961, no 4.
• Uchnast Z., Humanistyczna orientacja w psychologii osobowości. Kul, Lublin 1983.
• Wispe L.G., Positive Forms of Social Behavior: An Overview, "Journal of Social Issues" 1972, vol. 28, nr 3.
• Wojtyła K., Osoba i czyn, Uczestnictwo, część IV, Kraków 1969.
• Wódz J., Koncepcje socjologiczne Eugeniusza Dupréela, Uniwersytet śląski, Katowice 1979.
• Zaborowski Z., Racja własna jako mechanizm sterujący zachowaniem, "Studia Filozoficzne" 1977, nr 4.
• Zaborowski Z., Tożsamość i samoświadomość człowieka, "Kultura i Społeczeństwo" 1987, t. XXXI, nr 2.
• Zawadzki F., Problem odpowiedzialności, rozdz. III: Podstawy odpowiedzialne, Wydawnictwo WSP, Kraków 1984.
• Ziółkowski M., Znaczenie, interakcja, rozumienie. Studium symbolicznego interakcjonizmu i socjologii fenomenologicznej jako wersji socjologii humanistycznej, PWN, Warszawa 1981.
• Ziółkowski N., Stosunek jednostek do systemu. Model teoretyczny i próba jego operacjonalizacji, "Kultura i Społeczeństwo" 1987, t. XXXI, nr 2.
• Znaniecki F., The Laws of Social Psychology, Russell and Russel, New York 1964.
• Znaniecki F., Nauki o kulturze, PWN, Warszawa 1971.
• Znaniecki F., Ludzie teraźniejsi a cywilizacja przyszłości, PWN, Warszawa 1974.
• Znaniecki F., Łopata H., Social Psychological Aspects of Role Involvment. "Sociology and Social Research", April 1969, vol. 53, no 3.