Księgowość w Mezopotamii w trzecim i drugim tysiącleciu przed Chrystusem

• Autorzy: Sławomir Sojak

Warianty tytułu

Book-keeping in Mesopotamia in the Third and Second Millennium BC

• Języki publikacji: PL

Abstrakty

Najnowsze, XX-wieczne, badania nad historią rozwoju księgowości wskazują na to, że powstała ona wraz z rozwojem cywilizacji sumeryjskiej w III tysiącleciu przed Chr. Potrzeby kontroli powierzonego hodowcom, rolnikom, kupcom czy rzemieślnikom majątku świątynnego, pałacowego przyczyniły się do powstania, jak na owe czasy rozwiniętego, sposobu dokumentowania tych zdarzeń. Celem tego artykułu jest wskazanie przyczyn powstania księgowości w Mezopotamii, jej form w postaci zapisów na tabliczkach glinianych oraz przykładów rozliczeń powierzonego majątku, mających cechy rozliczeń księgowych - bilansujących zobowiązania i wierzytelności. W rozliczeniach tych dominuje personalistyczne podejście - winien jest ten, któremu majątek powierzono. W przywoływanych przykładach rozliczeń z hodowcami bydła, kupcami, rzemieślnikami, w przypadku księgowości fabrycznej czy "budżetowej" przy redystrybucji podatku bala stosowano już wówczas metodę bilansową. Przy pisaniu tego artykułu korzystałem z publikacji powstałych przy okazji cyklicznych konferencji naukowych (Oxford University, 1998; Columbia University, 1998, British Museum, 2000) na temat ekonomii antycznego Bliskiego Wschodu oraz z prac Marka Stępnia z Uniwersytetu Warszawskiego dotyczących aspektów podatkowych w czasach sumeryjskich. (abstrakt oryginalny)

EN

The recent, twentieth-century research on the history of the development of book-keeping indicates that it originated with the development of the Sumerian civilization in the third millennium BC. The necessity to control the property of the temple and of the palace, which was entrusted to breeders, farmers, merchants or craftsmen contributed to the creation of a very sophisticated method of documenting the events concerning these possessions. The article aims at identifying the reasons behind the emergence of book-keeping in Mesopotamia, discusses its instances in the form of inscriptions on clay tablets and analyzes examples of settlements concerning entrusted property, which, balancing debts and liabilities, have the characteristics of book-keeping. These settlements are primarily characterized by a personal approach - the one to whom the property has been entrusted is on the debit side. It was already in this period that the balancing method was employed in the case of factory or 'budget' book-keeping in redistributing the bala tax, as it is illustrated with examples of settlements concerning cattle breeders, merchants and craftsmen. In this article I refer to such publications as the proceedings of periodic academic conferences (Oxford University, 1998; Columbia University, 1998, British Museum, 2000) on the economy of the ancient Middle East as well as Marek Stępień's (Warsaw University) works concerning the issues of taxation in Sumerian times. (original abstract)

Słowa kluczowe

PL

Księgowość; Rozwój rachunkowości; Historia rachunkowości

EN

Bookkeeping; Development of accounting; Accounting history

• Czasopismo: Copernican Journal of Finance & Accounting
• Rocznik: 2013
• Tom: 2
• Numer: nr 2
• Strony: 167--187

Twórcy

autor

Sławomir Sojak

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Bibliografia

• Bielicki M. (1969), Zapomniany świat Sumerów, PIW, Warszawa.
• Carmona S., Ezzamel M. (2007), Accounting and accountability in ancient civilizations: Mesopotamia and ancient Egypt, "Accounting, Auditing & Accountability Journal", vol. 20, no. 2, 177-209, doi: http://dx.doi.org/10.1108%2F09513570710740993.
• Dobija M. (1996), Postępowe idee rachunkowości w cywilizacji sumeryjskiej, "Zeszyty Naukowe AE w Krakowie", nr 467, 5-18.
• E.M. (1994), Rachunkowość fabryki włókienniczej sprzed 4000 lat, "Rachunkowość", nr 5, 226-227 (tłumaczenie artykułu: Das Rechnungswesen im vorbabylonischen Sumer Mesopotamiens vor viertausend Jahren, insbesondere die perfekte Fabrikbuchaltung lines grossen Textilbertriebs, "Die Wirtschaftsprüfung", No. 14/1993).
• Englund R. K. (2004), Proto-Cuneifirm Account-Books and Journals, [w:] Creating Economic Order. Record-Keeping, Standardization, and the Development of Accounting in the Ancient Near East, M. Hudson, C. Wunsch (eds.), CDL Press, Bethesda, Meryland, 23-46
• Hallo W. W. (2004), Bookkeeping in the 21st Century BCE, [w:] Creating Economic Order. Record-Keeping, Standardization, and the Development of Accounting in the Ancient Near East, M. Hudson, C. Wunsch (eds.), CDL Press, Bethesda, Meryland, 89-106
• Jursa M. (2002), Prywatyzacja i zysk. Przedsiębiorcy a gospodarka instytucjonalna w Mezopotamii od 3 do 1 tysiąclecia przed Chr., Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
• Kodeks Hammurabiego, tłum. Marek Stępień, http://www.zrodla.historyczne.prv.pl/ (dostęp: 21.12. 2012).
• Kurek B. (2004), Rachunkowość jako stymulator rozwoju kultury, "Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości", t. 24 (80), 38-59.
• Mieroop M. van de (2004), Accounting in Early Mesopotamia: Some Remarks, [w:] Creating Economic Order. Record-Keeping, Standardization, and the Development of Accounting in the Ancient Near East, M. Hudson, C. Wunsch (eds.), CDL Press, Bethesda, Meryland, 47-64
• Mieroop M. van de (2012), Ukryta historia w tekstach klinowych, Wyd. Agade, Warszawa.
• Saggs H. W. G. (1973), Wielkość i upadek Babilonu, PIW, Warszawa.
• Schmandt-Besserat D. (2007), Jak powstało pismo, Wyd. Agade, Warszawa.
• Sharlach T. M. (2004), Provincial Taxation and the Ur III State, "Cuneinform Monographs", 26, Leiden-Boston.
• Steinkeller P. (2003), Archival Practices at Babylonia in the Third Millennium, [w:] Ancient Archives and Archival Traditions. Concept of Record-Keeping in the Ancient World, M. Brosius (ed.), Oxford University Press, New York, 37-58
• Steinkeller P. (1987), The Administrative and Economic Organization of the Ur III State: The Core and the Periphery, [w:] The Organization of Power: Aspect and Bureaucracy in the Ancient Near East, R. D. Biggs, Mc G. Gibson (eds.), "Studies in Ancient Oriental Civilization", 46, Chicago, 19-47
• Stępień M. (1996), Animal Husbandry in the Ancient Near East. A Prosopographic Study of Third-Millenium Umma, CDL Press, Bethesda, Maryland.
• Stępień M. (2006), Ensi w czasach III dynastii Ur: aspekty ekonomiczne i administracyjne pozycji namiestnika prowincji w świetle archiwum z Ummy, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Identyfikatory

DOI

10.12775/CJFA.2013.022